EĞİTİM

Madde no:381

Kocaeli’de Eğitim

Kocaeli bölgesi eğitim bakımından Türkiye’nin önde gelen bölgelerinden birisidir. Bu husus gerek Osmanlı, gerek Cumhuriyet dönemi Türkiyesi için geçerli olan bir husustur. Sürdürülebilir gelişme için çok önemli bir gösterge olan eğitim başlığında bölgenin içinde bulunduğu durum 2000-2021 alt dönemi yapılacak değerlendirmelerde ortaya konulabilir. Verilere göre bölge nüfusu, okur-yazarlık ve eğitim kademelerine göre aldığı eğitim bakımından ele alındığında dikkati çeken hususlar ortaya çıkmaktadır. Okuma yazma bilmeyen nüfus, dönem başında Türkiye’de toplam nüfusun %12,68’ini, Kocaeli bölgesinde ise %8,49’unu oluşturmuş, aradan geçen yirmi yıllık dönemde değerler Türkiye’de %2,75’e, Kocaeli için ise %1,70’e gelişmiştir. Verilerin de tespiti üzere, bölgede okuma yazma bilmeyen nüfus Türkiye ortalamasından önemli ölçüde düşüktür.

Okuma yazma bilen fakat herhangi bir okul bitirmeyen nüfus itibariyle konu ele alındığında bölgesel verilerde dikkati çeken bir durum ortaya çıkmaktadır. Türkiye ortalamasının 21,54 değerine karşılık bölgedeki oran 22,02’dir. Buna göre dönem başında bölgede okuma yazma bilen ancak herhangi bir okul bitirmeyenlerin oranı Türkiye ortalamasının üzerinde olmuş, ancak 2020 yılı itibariyle durum farklılaşmış, bölgede okuma yazma bilip de bir okul bitirmeyenlerin oranı Türkiye ortalamasının altına düşmüştür. Bunun nedenlerine bakıldığında, bir sanayi bölgesi olan Kocaeli’nin nitelik gerektirmeyen yönü ile bu gruptaki insanlar için dönem başında ek imkânlar sunan bir bölge olduğu görülür. İlerleyen yıllar itibariyle ise bölgenin eğitim standartlarının yükseldiği, ayrıca bu düzeydeki insanların eğitim ihtiyaçlarının bölgede karşılandığı, bölgenin eğitim kademelerinden uzak kalanlar için bir imkân olmaktan uzaklaştığı görülür.

 

2000

%

2010

%

2016

%

2020

%

Okuma Yazma Bilmeyen

7.589.657

12,68

3.825.644

6,03

2.482.432

3,50

2.024.979

2,75

Okuma Yazma Bilen Fakat Herhangi Bir Okul Bitirmeyen

 

12.886.331

 

21,54

 

13.448.484

 

21,20

 

8.126.281

 

11,47

 

7.782.603

 

10,59

İlk Okul Mezunu

22.166.827

37,05

15.709.975

24,76

19.805.044

27,95

17.579.747

23,91

İlköğretim Mezunu

1.719.479

2,87

10.820.045

17,06

8.481.757

11,97

5.678.694

7,73

Orta Okul veya Dengi Meslek Ortaokulu Mezunu

 

4.308.030

 

7,20

 

3.217.204

 

5,07

 

8.473.020

 

11,96

 

13.365.564

 

18,18

Lise veya Dengi Meslek Lisesi Mezunu

8.013.507

13,39

11.374.336

17,93

13.717.008

19,36

15.426.019

20,98

Yüksekokul veya Fakülte Mezunu

3.151.964

5,27

4.566.049

7,20

8.922.146

12,59

10.357.791

14,09

Yükseklisans Mezunu

 

 

365.791

0,58

673.405

0,95

1.083.331

1,47

Doktora Mezunu

 

 

113.862

0,18

171.486

0,24

211.581

0,29

Toplam

59.835.795

100

63.441.390

100

70.852.579

100

73.510.309

100

Tablo No 1: Türkiye’de Eğitim Kademelerine Göre Nüfus (6 ve daha yukarı yaştaki nüfus)

 

 

 

2000

%

2010

%

2016

%

2020

%

Okuma Yazma Bilmeyen

85.711

8,49

50.965

3,79

39.937

2,44

31364

1,70

Okuma Yazma Bilen Fakat Herhangi Bir Okul Bitirmeyen

 

222.298

 

22,02

 

248.954

 

18,50

 

154.523

 

9,45

 

160862

 

8,74

İlk Okul Mezunu

425.261

42,13

314.331

23,36

409.533

25,05

374374

20,33

İlköğretim Mezunu

31.724

3,14

250.840

18,64

215.307

13,17

147455

8,01

Orta Okul veya Dengi Meslek Ortaokulu Mezunu

 

93.237

 

9,24

 

80.515

 

5,98

 

211.063

 

12,91

 

324407

 

17,62

Lise veya Dengi Meslek Lisesi Mezunu

116.564

11,55

285.989

21,25

367.083

22,45

416286

22,61

Yüksekokul veya Fakülte Mezunu

 

 

34.703

 

105.305

7,83

219.983

13,45

358934

19,49

Yükseklisans Mezunu

3,44

7.005

0,52

14.516

0,89

23930

1,30

Doktora Mezunu

 

1.840

0,14

3.062

0,19

3605

0,20

Toplam

1.009.498

100

1.345.744

100

1.635.007

100

1.841.217

100

Tablo No 2: Kocaeli’de Eğitim Kademelerine Göre Nüfus (6 ve daha yukarı yaştaki nüfus)

 

1999-2000

2020-2021

 

Kocaeli

Türkiye payı (%)

Kocaeli

Türkiye payı (%)

Okul öncesi eğitim

90

0,79

413

3,91

İlkokul

 

 

349

1,42

Ortaokul

 

 

366

1,92

İlköğretim

323

0,91

715

1,63

Ortaöğretim (*)

107

1,74

296

2,28

(*): Mesleki ve teknik ortaöğretim, genel ortaöğretim, din öğretimi toplamı olarak

Tablo No 3: Kocaeli’de Eğitim Kademelerine Göre Okul Sayısı

Benzer durum ilkokul veya ilköğretim okulu mezunu olan kişiler için de çok baskın bir şekilde geçerlidir. Buna göre bölge her iki alt kategoride de dönem başında yüksek bir çekicilik oluştururken, dönem sonunda bu grup kişiler için bölgenin bu özelliğinin değiştiği, daha yüksek eğitim düzeylerine hitap ettiği görülmektedir. Ortaokul veya dengi meslek ortaokulu bakımından da bölgenin dönem başında Türkiye ortalamasının üzerinde, dönem sonunda ise altında bir yerleşim alanı olduğu görülür. Bu uyuma rağmen bölgenin bu alt başlıklarda dönem sonunda Türkiye ortalamasına yaklaştığı görülmektedir.

Kocaeli; lise, lise dengi meslek lisesi, ön lisans veya lisans, lisansüstü eğitim kademeleri bakımından ilk ve ortaokul kademelerinden farklılık göstermekte olup, bu gruptaki kişiler açısından Türkiye geneline göre, 2000 yılından itibaren çok belirgin bir şekilde daha yüksek bir yerleşim bölgesi haline gelmiştir. Verilere göre, eğitim kademeleri yükseldikçe bölgede yaşayanların oranı Türkiye ortalamalarından gittikçe daha fazla ayrışmaktadır. Buna göre Türkiye’de 2020 yılı itibariyle üst eğitim kademesindeki kişilerin oranı toplamın %15,85’ine karşılık gelirken, bu oran Kocaeli bölgesi için 20,99’dur. Buna göre Kocaeli bölgesi nüfusunun üst düzey eğitim değeri Türkiye ortalamasından % 5,14 oranında daha yüksektir. Ayrıca bölgenin İstanbul ile olan yakınlığında, kayda değer eğitim düzeyi yüksek bir nüfus miktarının da günlük periyotta bölgeye gelip gittiği dikkate alındığında, gündelik süreçlerde eğitim düzeyi daha yüksek bir nüfusu barındırdığı görülür.

Konu okul, öğretmen, öğretim elemanı, öğrenci ve derslik sayısı bakımından ele alındığında da bölgenin Türkiye geneline göre bir farklılık içinde olduğu görülmektedir. Verilere göre bütün eğitim kademelerinde Kocaeli bölgesi Türkiye içindeki payını artırarak ayrışmıştır. Bölge, eğitim düzeyi itibariyle yirmi yıllık zaman zarfında önemli bir gelişme göstermiş durumdadır.

En büyük gelişme okul öncesi eğitim bakımından ortaya çıkmış durumdadır. Dönem başında okul öncesi eğitim kurumları bakımından bölge Türkiye’nin sadece %0,79’unu barındırırken aradan geçen yirmi yıl içinde bu oran 3,91’e yükselmiştir. Okul sayısı itibariyle ilköğretim ve ortaöğretim de de kayda değer bir artış yaşanmış, ilköğretim okulu sayısı %121 artışla, Türkiye ortalamasında %1,63 paya, ortaöğretim okulu sayısı da %176 artışla Türkiye geneli içindeki payı itibariyle %2,28’e ulaşmıştır.

Bölgesel nüfus artışının, Türkiye nüfus artışının üzerinde olmasının bir sonucu olarak okul sayısındaki artışa rağmen ilk ve ortaöğretim düzeyinde okul, şube, öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayısının Kocaeli için aynı oranda artmadığı ancak Türkiye ortalamalarına da yaklaştığı görülür. Verilerin ortaya koyduğu tabloya göre okul, şube, öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayısı itibariyle bütün eğitim kademelerinde bölge, Türkiye ortalamalarından çok az bir sapma göstermektedir.

Bölge, eğitim imkânları bakımından çok önemli bir altlığa sahiptir. Bütün eğitim kademelerine karşılık gelecek şekilde öğretmen ve öğretim elemanı bakımından son yirmi yıl içinde bölgede dikkati çeken artışlar ortaya çıkmıştır.

(a): 2020-21 yılı için anaokuluna anasınıfı ilavesi ile

(b): Mesleki ve teknik ortaöğretim, gene ortaöğretim, din öğretimi toplamı olarak

(c): Kocaeli Üniversitesi, Gebze Teknik Üniversitesi olarak

Kocaeli, öğrenci sayısı ile okul ve öğretmen karşılığı bakımından dikkati çeken bir bölgedir. Örneğin ilköğretim öğrenci sayısı bakımından mevcut durumda Türkiye’nin %2,32’sinin yer aldığı bir bölge iken, okul oranı bakımından Türkiye ortalamasının altında, öğretmen bakımından ise üzerinde olan bir bölgedir. Ortaöğretim kademesinde yer alan öğrenciye karşılık gelen okul sayısında Türkiye ortalamasının altında, öğretmen açısından ise ilköğretimdeki oran kadar olmasa da üzerinde bir orana sahiptir.

(a): Mesleki ve teknik ortaöğretim, genel ortaöğretim, din öğretimi toplamı olarak

(b):1999-2000 yılı için Yüksekokul, Fakülte ve Lisansüstü birlikte

Yükseköğretim öğrenci sayısı bölgede Türkiye içindeki oran itibariyle yıllar içinde artmış durumdadır. Kocaeli Üniversitesi’nin artan öğrenci sayısı yanında, ilk evrede Gebze Yüksek Teknoloji enstitünün, sonraki aşamada da bu enstitünün yerine kurulan Gebze Teknik Üniversitesi öğrenci sayısındaki artış bunun en önemli nedenleridir.

 

 

İlkokul + Ortaokul

 

 

Okul

Şube

Öğretmen

Derslik

 

 

İlkokul

Ortaokul

İlkokul

Ortaokul

İlkokul

Ortaokul

İlkokul+Ortaokul

Türkiye

2019-2020

213

284

22

23

17

15

24

 

2020-2021

217

267

22

22

17

14

23

Kocaeli

2019-2020

350

346

24

23

18

15

21

 

2020-2021

356

321

25

23

18

14

22

 

 

Ortaöğretim

 

 

Okul

Şube

Öğretmen

Derslik

Türkiye

2019-2020

327

22

11

19

 

2020-2021

375

25

13

22

Kocaeli

2019-2020

353

23

11

21

 

2020-2021

435

26

13

23

Tablo No 4: Okul, Şube, Öğretmen ve Derslik Başına Düşen Öğrenci Sayısı (2019-2020)

 

 

1999-2000

2020-2021

 

Kocaeli

Türkiye payı (%)

 

Kocaeli

Türkiye payı %

Okul öncesi eğitim (a)

403

0,12

3542

3,72

İlkokul

 

 

11317

3,68

Ortaokul

 

 

8095

2,18

İlköğretim

6 697

0,06

19412

2,86

Ortaöğretim (b)

2 800

1,88

9459

2,47

Yükseköğretim (c)

1414

2,20

2797

1,58

 

Tablo No 5: Kocaeli’de Öğretmen, Öğretim Elemanı Sayısı (1999/2000-2020/2021)

 

Verilere göre 2021 yılı itibariyle Kocaeli Üniversites’ine 70.752, Gebze Teknik Üniversitesi’nde de 3.206 öğrenci öğrenim görmektedir. 2.338’i Kocaeli Üniversitesinde, 701’i de Gebze Teknik Üniversitesi’nde olmak üzere bölgede toplam 3.039 öğretim elemanı görev yapmaktadır. Kocaeli’nin yeni kurulan ilk vakıf üniversitesi olan Kocaeli Sağlık ve Teknoloji Üniversitesi’nin de 2.970 öğrencisi ve 82 kadrolu akademik personeli ile bu alanda bir katkı oluşturması beklenmektedir.

Kocaeli bölgesi eğitim-öğretim açısından İstanbul’un etkisi altındadır. İstanbul’un sahip olduğu imkânların yüksekliği nedeniyle bölge, bu alanda ikinci aşamada tercih olunan bir bölge durumundadır. Ancak Kocaeli’nin küresel ölçeğe hitap eden bir sanayi bölgesi olmasıçalışır durumdaki kişiler açısından yerinde eğitim bakımından önemli bir potansiyel oluşturmakta olup, ilerleyen dönemlerde bu özelliği ile daha yüksek derecede tercih olunan bir ortam olması beklenmektedir.

Sürdürülebilir kalkınma ve genel toplumsal gelişme için çok önemli bir konu olan eğitimin bu gerekler doğrultusunda bölgede ilk, orta, yükseköğretim kurumları yanında yerel idareler, sivil toplum örgütleri ve gerçek tüzel kişilikler eli ile desteklenmesi boyutu ayrıca büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda, eğitim altyapısını oluşturma ve faaliyetlerinin yürütülmesi başlıklarında bölgenin geneline yayılmış şekilde yürütülen çok sayıda eğitim destek faaliyeti olduğu da ayrıca vurgulanmalıdır.

KAYNAKÇA

https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_09/04144812_meb_ istatistikleri_orgun_egitim_2019_2020.pdf

Gülfettin ÇELİK