Tavşancıl Deresi

Yaklaşık 12 km uzunluğundaki Tavşancıl Deresi de denilen Dilderesi, Dilovası sınırları içinden geçerek İzmit Körfezi’ne dökülür. Kimi kaynaklarda Küçük Lbyssos olarak bilinen Dilderesi’nde, 1982 senesinde İzmit’in yaklaşık 37 km batısındaki, Dilderesi vadisinde dere yatağının genişletilmesi için yapılan çalışmalar sırasında antik kalıntılara rastlanmıştır. Kalıntıların buluntu yeri, derenin Marmara Denizi’ne döküldüğü yerden yaklaşık 1 km daha kuzeydedir. İzmit Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü tarafından buluntu mıntıkasında yapılan kurtarma çalışmaları sayesinde 8 adet mil taşı, bir adet mezar taşı ve çok sayıda blok taş bulunmuştur. Mil taşlarının tümü ve mezar taşı yazılı olup, antik çapta çevrenin topografisine ışık tutmaktadırlar.

İlçe içerisinden geçen İstanbul-Ankara karayolunun güney batısında kalan Dilderesi üzerinde 16. yüzyılda inşa edilmiş Kanuni Köprüsü vardır ve Dilderesi Köprüsü diye de anılır. Osmanlı Devleti’nin doğuya uzanan en önemli ana yolu olan İstanbul-Bağdat yolu üzerinde yer almaktadır. Köprü 45 metre uzunluğunda olup, ortasında geniş bir kemer ve yanlarda dört göz daha vardır. Derenin taşma zamanlarında suyu ve hafriyatı tahliye edecek köprünün, gözleri ve sel yaranları da mevcuttur. Bu, Dilderesi’nin diğer derelere nazaran debisinin fazla olduğunu göstermektedir.

Dilderesi’nin üzerinde bulunan köprülerden biri de tren güzergâhındadır. Bu köprü demiryollarına ait olup trenin geçişini sağlamak içindir. Uzun yıllar Dilderesi üzerinde geçişi sağlayan bu köprü 1943 senesinde tahrip olmuştur. 7 Eylül 1943’teki aşırı yağışlar nedeniyle Dilderesi’nin debisi ciddi oranda artmış ve köprü yıkılmıştır. Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü’nden bildirildiği üzere, yağan pek şiddetli yağmurlar Diliskelesi köprüsünü hasara uğrattığından hattın geçit vermesine kadar, trenler Derince’den ileriye geçemeyeceklerinden dolayı, Derince-İstanbul arasında düzenli vapur seferleri konması suretiyle taşımacılığın temini hususunda gerekli tedbirler alınmıştır. Yağışların azalmasıyla Dilderesi’nin debisi de azalmış ve köprünün tamirinin ardından 18 Eylül günü Diliskelesi köprüsünden saat dokuz buçukta ilk tren geçiş yapmış ve tren seferleri normale dönmüştür.

Geçtiğimiz yıllarda Dilderesi’nin bir kısmının ıslahını yapan İSU Genel Müdürlüğü; 20 ile 25 metre genişliğinde bulunan Dilderesi’nde toplam 1000 metre uzunluğundaki kısmının temizliğini Eylül 2021’de tamamladı. Yağışların getirdiği alüvyon, çakıl ve kum gibi malzemeler ile birlikte ot ve ağaç parçaları ile yer yer dolan derenin temizliği, iş makinaları ile sağlandı. Dilderesi’nin ıslahı sırasındatarihi kemer köprünün balçık ve molozlarla dolu kısımları temizlendi. Bununla birlikte etrafında çevre düzenlemeleri de yapılarak, derenin bu kısmı karşılıklı olarak korkuluklarla çevrildi.

KAYNAKÇA

Ulus gazetesi, 09.09.1943, sayfa 3; 19.09.1943, s. 1; Enis Karakaya, “Kanuni Köprüsü”, DİA, cilt 24, 2001, s. 332; Ferhat Berber, Temettüat Kaydına Göre Tavşancıl Karyesinin 1844 Yılında Sosyo-Ekonomik Durumu, Kocaeli, 2017; Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu -III, 2016, III. Cilt, s. 1727; Araştırma Sonuçları Toplantısı (23-26 Mayıs-İstanbul), Cilt I, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Basımevi, 1983, s. 83; Rudolf Habelt, Epigraphica Anatolica, sayı 1-4, 1983, s. 54; Veli Sevin, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, Cilt I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001, s. 37; VI. Vakıf Haftası: Türk Vakıf Medeniyeti Çerçevesinde “Mimar Sinan ve Dönemi” Sempozyumu (5-8 Aralık 1988), Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 1989, s. 80; Kocaeli Büyükşehir Belediyesi-İSU Genel Müdürlüğü, Müşteri Hizmetleri ve Kurumsal İletişim Daire Başkanlığı, Bülten no: 18.09.2021.

Recep KANKAL