Osmanlı Dönemi Gar Oteli

Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyılda hayata geçirdiği ulaşım projelerinden birisi olan Anadolu-Bağdat Demiryolu projesi, askeri ve ekonomik açıdan önemliydi. İstanbul’u Bağdat’a bağlamayı planlayan bu demiryolu hattının Haydarpaşa-İzmit bölümü, 1873 yılında tamamlandı.

Derince Gar Oteli, Haydarpaşa-İzmit Demiryolu Hattı üzerinde bulunan tek otel binasıdır. Turizm olgusunun gelişmediği bir dönemde Derince’de inşa edilmiş olan otel, bir konaklama yapısı olarak erken dönem otel örneklerindendir. Bölgede “Demiryolu Oteli” olarak da bilinen yapı, Konya Bağdat Oteli ile benzeşmektedir.

Yapının kesin inşa tarihi bilinmemekle birlikte, mimari ve üslup özelliklerine bakılarak, Derince Gar Binası’nı yapan Alman menşeili Nagel&Kaemp A.G. ve Philipp Holzmann Şirketi tarafından 1892 yılından sonra yaptırılmış olduğu düşünülmektedir. Derince’den ilk önce demiryolunun geçirilmesi, daha sonra ise limanın yapılması bu bölgede önemli bir hareketliliğe sebep olmuştur. Bu hareketlilikle birlikte bölgeye gelen insanların kalması için inşa edilen yapının ana malzemesi, taş ve tuğladır. Zemin katlarda genel hacimler, resepsiyon, kahvaltı salonu, restoran, mutfak, kiler gibi birimler bulunurken, üst katlarda yatak odaları, ortak banyo ve wc 

bulunmaktadır. Yatak odalarında ayrı ıslak hacimler düşünülmemiş, koridordan ulaşılan ortak ıslak hacimler planlanmıştır. Bodrum katta ise kömürlük, çamaşırhane, depo, hamam, banyo gibi mekânlara yer verilmiştir.

Yapı dik çatısı, söveli pencere ve kapıları, profilli kat silmeleri ile döneminin 19. yüzyıl Neo-klasik Alman üslubunda inşa edilmiştir. Bir süre otel olarak kullanılan yapı, daha sonraki dönemlerde Derince Cumhuriyet Halk Fırkası ocak binası, PTT binası, eczane, kısım hekimliği ve lojman olarak da kullanılmıştır.

Kocaeli bölgesindeki 1.Ordu Komutanlığı’nı denetlemeye gelen Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, 1923 Ocak ayında ziyaret ettiği Derince’de, Gar Oteli önünde toplanan askerlerimizi selamlamıştır. Gar Oteli, bu vesileyle şehrimizin yerel tarihi ve milli tarihimiz açısından oldukça önemli bir anın tanığı olmuştur. 1968 yılında yangın geçiren yapının ikinci katı, Haydarpaşa Yol Atölyesi tarafından yıkılmış, orijinal dik çatı oturtma çatı modelinde yapılmıştır. Günümüze kısım hekimliği ve lojman fonksiyonu ile ulaşan yapı, 1999 depreminde hasar görmüştür. TCDD ile yapılan protokol sonrası Derince Belediyesi tarafından restorasyon projeleri hazırlanan yapının restorasyonu 2011/2012 yılları arasında yapılmıştır. Anadolu Bağdat Demiryolu’nun nadir yapılarından birisi olan Derince Gar Oteli, günümüzde kültürel amaçlı olarak kullanılmaktadır.

 

KAYNAKÇA

Cemalettin Özbay, “Haydarpaşa-İzmit Demiryolu Hattının Tarihçesi”, Kocaeli Dokümantasyon Merkezi Bülteni, Sayı:46, Kocaeli, 2001, s. 2-3; Kocaeli İli, Derince İlçesi, Deniz Mahallesi, 76 Pafta, 95 Ada, 13 Parselde Bulunan Tescilli 5 Nolu Demiryolu Yapısı Restitüsyon Raporu, (Hazırlayan: Bahadır Bozdağ), Kocaeli, 2010, s. 10-20; Volkan Şenel, Tarihi Yönüyle Derince, Kocaeli, 2012, s. 1 34-136; Kemal Beydilli, “Bağdat Demiryolu”, DİA, C. 4, İstanbul, 1991, s. 442-444; Atatürk’ün Kocaeli Ziyaretleri/Kent ve Konuğu, (haz. Mehmet Sarıoğlu-Esma Torun-Şener Aksu-Kazım Çelik), Ankara, 2013, s. 40-51; Atilla Oral, “Atatürk’ün Kocaeli Ziyaretleri Üzerine”, Özgür Kocaeli gazetesi (Pazar Eki), Kocaeli, 27 Temmuz 2003, s. 11.

Volkan ŞENEL