Kocaeli Ansiklopedisi

AHMED HİLMİ EFENDİ

Madde no:34

Müderris

Doğum tarihi net olarak bilinmemekle birlikte milâdi 1848, 1850 veya 1852 yılında doğmuş olduğuna ilişkin bazı kayıtlar mevcuttur. İsmi Ahmed, babasının ismi Mehmed’dir. el-Hâc Ahmed Hilmi Efendi olarak anılır. Ankara’da doğduğu için “Ankaravî” nisbesiyle de tanınmıştır. Kendisi adına hazırlattığı mühürlerde ve kendisine gönderilen bazı mektuplarda hakkında “seyyid” ifadesi kullanılmıştır.

Ahmed Hilmi Efendi, tahsil hayatına Ankara’da, doğduğu muhitte başlamış daha sonra yüksek tahsil için İstanbul’a gelerek Şahkulu Medresesi’nde (Sinekli Medresesi) öğrenim görmüştür. Bayezid medresesinde, Ahmed Ziyâeddîn Gümüşhânevî’nin halifesi İsmail Necati Efendi’nin derslerine devam etmiştir. 1881 senesinde müderrislik payesini elde etmiş olabileceği nakledilmektedir.

Ahmed Hilmi Efendi İstanbul’da ilim tahsiline devam ederken bir taraftan da Gümüşhânevî dergâhında ilim ve irfan halkasına katılmıştır. Ahmed Ziyâeddîn Gümüşhânevî’ye intisab ederek aynı zamanda muhaddis ve müderris olan şeyhinden 1298/1881 yılında bütün ilimlere ve özellikle hadis ilmine dair icâzetnâmeler almış, Şaban 1301/Mayıs-Haziran 1884 yılında da hilâfetnâme almıştır.

Ahmed Hilmi Efendi, 1890’lı yılların başlarında muhtemelen Ahmed Ziyâeddîn Gümüşhânevî tarafından İzmit’e gönderilmiştir. İzmit’te Fevziye, Taşıcılarbaşı ve Yeni Cuma camilerinde tedris ve irşad hizmeti yaptığı nakledilmektedir. 4 Zilkade 1318 (23 Şubat 1901) tarihinde Gazi Süleyman Paşa Medresesi müderrisliğine atanmıştır. Bir müddet sonra Gazi Süleymanpaşa Camii (Orhan Camii) vaizliği de kendisine verilmiştir. Ahmed Hilmi Efendi, İzmit’te medrese-tekke yapısı kurmak ve kütüphaneler oluşturmak suretiyle yöre halkının ilim ve irfan bakımından gelişmesine katkıda bulunan gönül ve irfan adamlarından birisidir.

31 Mart olayları sırasında Volkan gazetesine gönderdiği bir mektuptan dolayı beş yıl sürgün cezası için Kastamonu’ya gönderilmiştir. Bir müddet sonra İzmit’e geri dönmüştür. Yeniden İzmit’e döndükten sonra Gazi Süleyman Paşa Medresesinde müderrislik vazifesine devam etmiştir. Ahmed Hilmi Efendi’nin vefatı ve Orhan Câmii civarındaki kabristana (Bağçeşme Mezarlığı) defnedileceği haberi İkdâm gazetesinde ilan edilmiştir.

Eserleri: 1. Muhibbu’l-fıkh li-hıfzi’d-dîn: Kastamonu’da iken yaşadığı bir hadise üzerine temel dinî bilgileri içeren bu eseri kaleme almıştır (Mahmut Bey Matbaası, İstanbul, 1328/1910). Ahmed Hilmi Efendi temel dinî bilgilerin ihmâl edilmemesi konusuna önem vermiş, ilmihâl bilgilerinin yalnızca çocuklara değil camilerde yetişkinlere yönelik olarak da sıklıkla hatırlatılması gerektiğini ilgili kişilere tavsiye etmiştir. 2. Mûcidu’l-futûh: Müslümana tavsiye niteliğinde, dinî-tasavvufî bir eserdir. Kur’ân ve sünnetin tavsiye, vasiyet ve öğüt gibi üslubundan yola çıkarak okuyuculara nasihat verme amacıyla kaleme alınmıştır. Nasihatler, daha etkili olması için tasavvuf büyüklerinin dilinden verilmiştir. Nasiyetlerde bolca âyet ve hadis delil olarak kullanılmıştır. Yer yer de şiirlere yer verilmiştir. Kitabın genel amacı ve üslubu halkı irşattır. Gümüşhanevî tekkesinin bir mensubu ve halifesi olarak Ahmed Hilmi Efendi irşad hizmetiyle zaten iç içedir. Bu eseri, onun deruhte ettiği görevin bir yansımasıdır. 3. Ahmed Ziyâeddîn-i Gümüşhânevî’nin Terceme-i Hâli: Ahmed Hilmi Efendi’nin terekesi arasında bulunan bu menâkıbnâme tam olmamakla birlikte Ahmed Hilmi Efendi’nin Ahmed Ziyâeddîn Gümüşhânevî’den bizzat dinlediği hayat hikâyesinin ayrıntılarına dair hususları aktarması ve kendi gözlemlerine yer vermesi açısından önemlidir.

KAYNAKÇA

Abdullah Kahraman, “İzmit’in Mürşitlerinden Ahmed Hilmi Efendi ve Mûcidu’l-futûh Adlı Eseriyle Verdiği Mesaj”, Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-III, Kocaeli 2017, IV, 2677-2684; Necdet Yılmaz, “Ahmed Ziyâeddin-i Gümüşhânevî’nin Halifelerinden Ahmed Hilmi Efendi’nin Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri”, Usul İslam Araştırmaları Dergisi, Cilt: 24 Sayı: 24, 2015, s. 167190; Recep Dikici, “Osmanlı Döneminde Kocaelili (İzmitli) Âlim ve Edipler”, Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Kocaeli 2015, III, 1441-1457; Necmettin Azak, “Bir Nakşî Halifesinin Kastamonu’da Sürgün Yılları ve Burada Yazdığı Eseri”, Kastamonu Üniversitesi II. Uluslararası Şeyh Şa‘bân-ı Velî Sempozyumu -Kastamonu’nun Manevi Mimarları-, Kastamonu 2014, s. 615-624.

Abdullah KAHRAMAN

AHMED HİLMİ EFENDİ

Madde no:34

Kategoriler