Papazın Evi Olarak da Bilinen Köşk
Kocaeli ili İzmit ilçesi Kozluk Mahallesi Dutluk Geçidi mevkiinde bulunan Deniz Köşkü, Avrupa Konseyi “Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Envanteri” içinde yer almaktaydı. Kadastro İl Müdürlüğü bünyesinde ise Pafta 63/Ada 205/Parsel 1 olarak geçen yapının, yapılış tarihine yönelik bir kayıt bulunmamaktadır.
E-5 karayoluna cepheli olan yapının bir diğer adı ise “Papazın Evi’dir”. Yapı İzmit’in en güzel ve nitelikli ahşap konutlarından biri konumunda bulunmaktaydı. Özellikle ahşap işçiliği çok özellikli olan nadir sivil yapılardan sayılan yapı 03.04.1989 yılında çıkan bir yangında tamamen yok olmuştur. Yapı özel mülkiyette şahıs malı olarak geçerken, yangın sonrasında üzerine inşa edilmiş arazi özel mülkiyettedir. Yapı ilk yapıldığı yıllardan, bir yangın sonucu yok olana kadar özel konut olarak kullanılmıştır. Yapı, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 1979’da tescil edilmiştir. Kültür Envanterinde şu ifadelerle tanımlanmaktadır; “giriş ve ön cephe Şerifiye Sokak’a bakmaktadır. Zemin düz, üste kadar kademeli çıkmalı, çıkmalardan birinin çatısı daha yüksek tutulmuştur. Konutun köşesi sokak eğimine uydurularak yuvarlatılmış olup, kulemsi bir görünümdedir. Sol yan cephe Kışla Caddesi’ne bakmaktadır. Zemin düz, birinci ve ikinci katlar tam ortada çıkmalı, alttan düz ahşap konsollarla destekli çıkma hizasında üstte çatı katı mevcuttur. Arka cephe bitişik nizamdır”.
Yangın sonrası tamamen yok olan ve artık tarihin sayfaları içinde yer alan Deniz Köşkü (Papazın Evi) özellikle incelikli ahşap işçiliği ile dikkat çekmekteydi. Cumhuriyet dönemine kadar Ermeni asıllı vatandaşların yoğun olarak yaşadığı Kozluk Mahallesi sınırları içinde günümüzde de benzeri ahşap yapılar bulunmaktadır. Kozluk Mahallesi’nde Ermeni asıllı vatandaşlarımızın yaşamaya başlamaları ve bu eserleri vermeleri tarihsel olarak Elazığ/Palulu duvar ustalarının Pertev Mehmet Paşa’nın izniyle gelip cami ve hamam inşaatlarında çalışmaları ile başlamıştır. Ermeni asıllı vatandaşlarımızın İzmit’e ilk olarak gelişine dair bir başka söylem de 1572 yılında yapımı başlanan Yeni Cuma Camii (Pertev Paşa Camii) yapılırken, işçi olarak İzmit’e geldikleri yönündedir. Bu süreçte Yeni Cuma Camii (Pertev Paşa Camii) taraflarında Ermeni asıllı vatandaşlarımız için çeşitli alanlar iskân edilerek evler yaptırılmış ise de, Yeni Cuma Camii civarından daha sonra Kozluk’a yerleştirilmeleri uygun görülmüştür.
Kocaeli ili bulunduğu konum itibari ile birçok eski ahşap yapıyı barındırmaktadır. Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapması, yüzlerce yıllık kültür birikimini de beraberinde getirmekte; bu birikim sonucunda da günümüze ulaşan nadide yapılar ve eserler ortaya çıkmaktadır. Bu çerçevede Kocaeli’de bulunan eski ahşap yapılar (kiminin tarihçesi çok iyi bilinmekle beraber, bir kısmının tarihçesi hiç bilinmemektedir) gerek sayı olarak ve gerek mimari özellikleri ile dikkat çekici niteliktedir. Günümüzde ulusal ve yerel makamlarca koruma altına alınan bu yapıların yenileme çalışmaları için gerekli adımlar atılmakta ve kültür mirası olarak gelecek nesillere aktarılmaları için çalışmalar yapılmaktadır.
KAYNAKÇA
Taner Aksoy, Kocaeli Kültür Envanteri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Kültür Yayınları, Kocaeli 2011; https://www.ozgurkocaeli.com.tr/haber/4514050/ izmitin-eski-evleri-nasil-yok-oluyor, Erişim Tarihi 10.08.2021; Oğuz Polatel, “İzmit Kazası’nda Ermeni Yerleşiminin Başlangıcı ve Ermeni Yerleşim Yerleri”, http://dunyasavasi.ttk.gov.tr/tr/ turk-ermeni-kulliyati/, Erişim Tarihi 10.08.2021.
Bora YENİHAN