Kocaeli Ansiklopedisi

AĞAÇAĞIL CAMİİ

Madde no:32

Kandıra’da Cuma Camii

14. yüzyılda gerçekleşen fetih sürecinde Kandıra ve çevresinde çandı tekniğinde birçok cami ve mescit yapılmıştır. Daha sonraki yıllarda bu cami ve mescitlerin dışında, yöresel taş ve ahşap malzemelerin kullanıldığı yapılar da inşa edilmiştir. Ağaçağıl Köyü Camii de Kandıra bölgesinde 16. yüzyılda inşa edilen camilerdendir.

Cami, Kocaeli Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 2010 yılında tescil edilerek koruma altına alınmış, 2015 yılında Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından restorasyon programına alınmıştır.

2017-2018 yıllarında Kandıra Belediyesi tarafından restore edilerek ibadete açılmıştır. Camide şimdilik bayram namazları yanında ayın ilk ve son cumaları olmak üzere ayda iki defa Cuma namazı kılınmaktadır. Köylü ecdat emaneti camilerine gereken saygı ve özeni göstermektedir. Yaşlı bir beyefendi dedesinin cami imamı olduğu dönemde Cuma namazı kıldırmak üzere camiye giderken özel kokular süründüğünü ve kokusunun bütün köyde hissedildiğini söylemişti. 2021 yılına gelindiğinde cemaatin her birinin temiz ütülü elbiselerini giydikleri hepsinin ayakkabılarının boyalı olduğu gözlemlenebilir.

Ağaçağıl köyü ve çevresinde yaşayan insanların bir araya gelerek Cuma namazını kılabilmeleri için inşa edilen cami, kareye yakın dikdörtgen planlı ahşap, taş ve tuğla malzeme kullanılarak yapılmıştır.

Cami Osmanlı’da Cuma camileri geleneği kapsamında inşa edilmiştir. Cuma camileri inşa edilirken birkaç köyün yararlanması için orta bir nokta tercih edilirdi. Aynı zamanda bu camiler İstanbul-Anadolu yol güzergahları üzerinde ayende ve ravendenin (gelip geçenin) vakit namazlarının eda edilebilmesi için de inşa edilmişlerdi. Ağaçağıl, Osmanlı’nın fetih dönemi köylerinden Akçaova nahiyesine bağlı bir köydü. Osmanlılar dönemindeki adı Gügüşlerdir. Cuma camileri geleneği bölgede Gazi Akçakoca Bey tarafından başlatıldı. Ağaçağıl Camii de Ayverdi’nin tespit ettiği 27 yapı arasındadır. Bunların büyük kısmı çandı tekniği ile yapılmıştır. Önceden beri taş işçiliğinin önemli yer tuttuğu Akçaova bölgesinde de çandı yerine taş malzeme ile yapılmış camiler yapıldı. Bölgede taş işçiliği ile yapılan diğer camiler Kandıra Deli Hasanlar ve Ağva Kalem köyü Cuma camileridir. Köydeki yapıların halen ahşap yapılar olmasının yanında Cuma camisinin de ahşap çatkı tekniği ile yapılmış olması beklenirdi ancak caminin inşa edildiği kervan yolu ovada bulunduğundan muhtemelen taş işçilik tercih edilmiştir. Ayrıca bölge, taş işçiliğinin zengin olduğu bir bölgedir. Antik çağdan beri köyün yakınında taş işleme ocağı bulunduğu ifade edilmektedir.

Ağaçağıl Cuma Camii’nde Cuma ve bayram namazları Çalyer, Deliveli, Tekkeli, Şerefsungur, Horaçlar, Böcekler köylerinden gelenlerle birlikte kılınırdı. Kaşbaşı’ndan ve Çiftlik deresinden atlarla gelenlerin de olduğu söylenmektedir. Dereli köylüleri Tatarahmet’e giderdi. Bugünlerde pazar kurulurdu. Yolcu adı verilen satıcılar atlarının iki tarafına dengeli biçimde iliştirilmiş konikler içinde mallarını getirilerdi. Köylü ihtiyacı olan bakkaliye malzemesini bunlardan alırdı. Halka şeker, akide şekeri de satarlardı. Burası cuma günlerinde çocuklar için bir bayram yeriydi. Deli Hasanlar Cuma camii için konuşan bir köylü “bayram olmadan biz burada bayramı tadardık” demişti. Eskiden toplum olarak da millet burada birbiri

ile kaynaşıyordu şimdi o devam etmiyor. Ağaçağıl Muhtarı Mehmet Bey; “Camimiz örümcek yapmazdı. Bunlar ipek yolu üzerindeki camiler. Dedem beni çocukken götürmüştü. Gidişimi hatırlamıyorum ama dönüşte dedem bana tasma incir almıştı onu hatırlıyorum. Bizim caminin duvarları vardı çatısı yoktu. Ancak önündeki sundurması hiç yoktu. Sundurmayı Deli Hasanlar’daki camiden örnek aldık. Bursa’dan gelen ekibi gezdirdim. Oradaki cami yıkık sundurması belli belirsiz duruyor. Deli Hasanlar’daki caminin taş duvarları bizimkinden daha mukavimdi” demektedir.

Caminin bulunduğu arazi çevre köylerinin mesire alanıydı. Çevre köylerin öğretmenleri öğrencilerini kır gezisi ve piknik için bu alana getirirdi. Camiye Deliveli köyünden gidilebildiği gibi Ağaçağıl köyünden de ulaşmak mümkündür.

Sahip olduğu tarihî camii ile birlikte Kandıra için özellikle sahile yakın ve kırsal dokusu bozulmamış ve günümüzde geleneksel tarımsal üretimini sürdüren Ağaçağıl köyü; Osmanlılardan kalma işlemeli taş kalıntıları, geleneksel köy evleri ve sokakları bulunan meydanı ve bozulmamış doğası ile müze köy biçimine dönüştürülerek farklı bir tematik çekicilik meydana getirilebilecek özelliktedir.

KAYNAKÇA

Yusuf Burak Dolu, “Kocaeli ve Çevresinde Çandı (Ahşap Yığma) Tekniği ile Yapılmış Camiler”, Gazi Akçakoca Sempozyumu Bildiriler, 1685-1701; Ayverdi, Ekrem Hakkı, İstanbul Mi’mârî Çağının Menşe’i Osmanlı Mi’marîsinin İlk Devri 630-805 (12301402), İstanbul 1966, s. 121; İbrahim Çetin, Tülay Polat Üzümcü, Orhan İçöz, “Kırsal Alanlarda Sürdürülebilir Kırsal Turizm ve Kocaeli-Kandıra Kırsal Turizm Gelişim Modeli,” Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Erzincan 2017, s. 137-156; Mehmet Şentürk-1965, Ağaçağıl Muhtarı; Recep Alp-1967, Emekli Sakarya Vergi Dairesi Başkanı.

Adem ARI

AĞAÇAĞIL CAMİİ

Madde no:32

Kategoriler