DARICA MEZARLIKLARI

Madde no:314

2008 senesinde Gebze’den ayrılarak bir ilçe hüviyeti kazanan Darıca’nın yüzölçümü olarak diğer ilçelerden küçük olması, mezarlıklar hususunda da sıkıntılara sebep olmuştur. Darıca Merkez Mezarlığı ve Nene Hatun Mezarlığı’nın dolması nedeniyle ilçede bir süre definler Gebze’de ki mezarlıklara yapılıyordu. 2015 senesinde yer sorunu dönemin belediye başkanı Şükrü Karabacak’ın girişimleri ile çözüme kavuşarak 570 dönüm alan Darıca’ya mezar yeri olarak tahsis edildi. Ancak artan nüfusla birlikte ölümler artmaya ve mezar sıkıntısının tekrar baş göstermesine neden olmuştur. Bundan dolayı Gebze’nin Balçık köyündeki mezarlık 570 dönümlük alan Darıca Belediyesi’nin mezarlığı adına tahsis edildi. Yine burada vefat edenlerin bir kısmı Gebze’nin Pelitli köyüne de defnedilmektedir. Darıca sınırları içerisinde, Osmanlı Türkçesi ile yazılan ve günümüze kadar gelebilmiş tespit edebildiğim iki mezar taşı mevcuttur. Bunların biri maalesef definecilerden nasibini almış ve sarık kısmı kırılmıştır. Bu mezar taşı Hicri tarih ile 1208 senesinde yazılmış olup, miladi takvime göre bu tarih 1793/1794 senelerine denk gelmektedir. Bu tarih Darıca’da Müslüman ahalinin varlığını 227-228 sene geriye götürmektedir.

16. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar olan zaman diliminde Darıca’nın birçok olaya şahitlik ettiğini tarihi vesikalardan biliyoruz. 18. asra dair, hem üzerinde Darıca yazması hem de Darıca’daki bu görevlinin kim olduğu bilindiğinden, bu mezar taşı önemli bir belge niteliğindedir. Mezar taşı üzerinde “Hüvel-Baki merhûm ve mağfûr el-muhtâc ilâ rahmeti rabbihi’l-gafûr Darıca nakibi hatibü’s-seyyid Mustafa Efendi’nin ruhuna Fatiha sene 1208” yazmaktadır. İsminin önündeki “Seyyid” ibaresine bakılırsa bu kişi Peygamber Efendimizin soyundan gelmektedir. Hatip ve nakip unvanına da sahip bu zat, o dönem buradaki caminin hitabetinden sorumlu kişidir. Arşiv belgelerinde, 1760’larda Darıca’da mevcut olan Cihangiri Şeyh Osman Efendi Camii hitabetine getirilen Mustafa Efendi isimli bir kişiye denk gelmekteyiz ki muhtemelen bahsi geçen bu zattır. Diğer mezar taşında ise şunlar yazar: “Hüve’l-Baki Darıca Eski Camii imam ve hatibi Dramalı Çolak Hüseyin oğlu merhum Hacı Hafız Hüseyin Efendi ruhuna Fatiha, doğumu sene 1886ölümü 25 Temmuz 1923.” Bu mezar taşında ise Dramalı bir aileye mensup, Eski Camii imam ve hatibi Hüseyin Efendi’nin bilgileri yer alır. Diğerine göre daha sade ve anlaşılırdır. Eski Camii, Darıca’da Osmanlı döneminde Müslüman ahalinin yaşadığı İslam Mahallesi sınırları içerisindedir. Camii, günümüzde de varlığını korumaktadır. Bundan dolayı bu bölge Camii Mahallesi olarak yıllardan beri böyle bilinegelmiştir.

Bugün Yerli Camii olarak da bilinen caminin minaresinin olduğu yerde de mezar taşları mevcut imiş. Bundan 30-40 sene öncesinde bugünkü katlı pazar yeri yapılan, caminin karşısındaki arazi İslam Mezarlığı olarak bilinmekte imiş ve yüzlerce Osmanlı Türkçesi ile yazılı mezar taşı varmış. Osmanlı dönemine ait haritada da görüldüğü üzere İslam Mezarlığı’nın hemen alt kısmı, bugünkü Dudayev Parkı’nın olduğu yerler Hristiyan Mezarlığı imiş. Ancak her iki dinin müntesiplerine ait mezar taşlarının tamamı günümüze kadar maalesef ulaşmamış ve akıbetleri meçhul olarak kalmıştır. Sadece bunlardan günümüze kalan, yukarıda bahsettiğimiz Darıca nakibi Mustafa Efendi ile imam Hüseyin Efendi’ye ait olanıdır.

Eski Camii karşındaki eski mezarlık günümüze ulaşmamış, 1,5 kilometre ileride yeni mezarlık yeri oluşturulmuştur. Burası ilçenin merkez mezarlığıdır. Eski/Yerli Camii önünden aşağıya doğru sahile inen ara yol “Mezarlık Sokak” olarak geçmektedir. Cami Mahallesi, 2564/1 numaralı adanın tapu kadastro bilgisinde halen dahi mezarlık olarak kayıtlıdır. Bu iki mezar taşı İstasyon Caddesi üzerinde, Ayşe Hatunlar Camii karşısındaki Darıca merkez mezarlığındadır. Bu mezarlığa Anadolu’nun birçok vilayetinden vatandaşımız defnedilmiştir. Şehit ve gazilerimizin yanı sıra burada yatmakta olan önemli simalar da vardır. Bunlardan ilki milli mücadelenin önemli isimlerinden, Yahya Kaptan’ın silah arkadaşı, Darıca’nın kurtuluşunda etkin bir isim olan Kaplan Ağa olarak da bilinen Kaplan Sönmezyıldız’dır. Yine Darıca’da ikamet edip buraya değer katmış isimlerden eski Adalar ve Bakırköy Belediye Başkanı İbrahim Kolcuoğlu, halk ozanı âşık İlhami Demir, nahiye müdürü Hüseyin Enberker de burada yatmaktadır.

Lozan Barışı gereğince Türkiye ile Yunanistan arasında bir mübadele (yer değişimi) gerçekleştirilerek Balkanlardan gelen Türklerin bir kısmı Darıca’ya yerleştirilmiştir. Darıca’daki Rumlar ise Yunanistan’a Türklerin geldiği yerlere yerleştirilerek mübadele gerçekleştirilmiştir. Mübadele ile gelen ahaliye mübadil denmektedir. 1960’larda Romanya ve Bulgaristan’dan gelen 250 ailenin Darıca’ya yerleştirildiği de arşiv belgelerinde kayıtlıdır. Bu anlamda Darıca merkez mezarlığında gezinirken mübadillerin geldiği şehirlere dair bazı bilgileri de görmekteyiz. Bunlar arasında mezar taşlarında denk geldiğim; Drama, Sarışaban, Girit, Selanik, Romanya, Novi Pazar, Girit İstinye, Koşukavak, Dobruca, Bulgaristan, Girit Hanya, Silistre, Kırcaali, Kavala ve Köstence gibi yer adları Balkan Türkü vatandaşlarımıza dair bilgiler vermektedir.

KAYNAKÇA

Mutlu Kerem Kolcuoğlu, Karye-i Darıca’dan Darıca İlçesine, Cinius Yayınları, 2013, s. 505; Recep Kankal, “Darıca’da Osmanlı Dönemi Mezar Taşları”, Gebze Hürses gazetesi, 02.03.2021, s. 5; www. milliyet.com.tr, Darıca’da Mezarlık Sorunu Çözüldü, (yayın tarihi: 10.08.2015, Erişim Tarihi: 05.06.2021).

Recep KANKAL