Bithynialı Heykeltıraş

Büyük olasılıkla İ.Ö. 264 ile 228’li yıllarda yaşamış olan Daidalos, Bithynia’da doğmuş bir heykeltıraştır. Daidalos ismi (orijinalinde “Δαίδαλος”; Latince “Daidalus”) Antik Yunanca’da “ustaca işlenmiş” ya da “işleyen” anlamına gelir. Sanatçı Antik kaynaklarda aynı zamanda Dedaldes, Doidalsas (Δοιδάλσας) ya da Doidalses (Δοιδάλσης) olarak da anılır. Aynı isimle, hem mimar hem de heykeltıraş olan, Atinalı bir Daidalos daha vardır, ancak bu sanatçı Nikomedialı adaşından çok daha ünlüdür. Ayrıca Megaralılar ve Atinalılardan sonra Astakos (Başiskele) kentini kuran Bithynia hükümdarı Daidalsos’un ismi de heykeltıraş Daidalos’u andırmaktadır.

Bithynialı heykeltıraş Daidalos’un bilinen en önemli eseri bir Bizans kaynağına göre Bithynia Kralı Nikomedes için yaratılan ve Nikomedia’da büyük beğeni toplayan Zeus Stratios heykelidir. Bu nedenle muhtemelen Erken Hellenistik Dönem’de, yani İ.Ö. 3. yy.’da yaşadığı ifade edilir. Ayrıca Nikomedia kenti I. Nikomedes tarafından İ.Ö. 264 yılında kurulduğundan dolayı, Daidalos’a atfedilen Aphrodite Doidalses (Çömelmiş Aphrodite) Heykeli’nin de bu tarihten daha önce yontulamayacağı ve buna göre de Daidalos’un İ.Ö. 3. yy. içinde yaşamış olacağı düşünülmelidir. Daidalos’un yonttuğu heykellere ilişkin oldukça az bilgi vardır ve günümüze hiçbir eseri ulaşmamıştır. Sanatçının hayatı ve yapıtları hakkında çok fazla spekülasyon vardır. Ona atfedilen en önemli eser Çömelmiş Aphrodite’dir. Daidalos’un eserlerinden, Plinius’un gördüğü “Venus”, genellikle çok sayıda kopyası bulunan Çömelmiş Aphrodite ile özdeşleştirilir. Plinius muhtemelen bu heykelin bronz orijinalinin sadece mermer bir kopyasını görmüştür. Ayrıca Bithynialı I. Prusias’ın tetradrahmilerinde görülen Zeus tipi, bu sanatçının Nikomedia’daki Zeus tapınağında bulunan ünlü Zeus Stratios heykelinden kopyalanmıştır. Zeus’un asa veya mızrak üzerinde duran yukarı kaldırılmış sol eli ile çelenk tutan sağ eli bu figürün başlıca emareleri olup (Res. 1), bu tipleme Bithynia hanedanının hükümdarlarından I. Prusias’dan III. Nikomedes’e kadar tetradrahmilerde görünür.

Plinius’un aktarımlarından Daidalos’un testere ve balta su borusunun mucidi olduğunu öğreniyoruz. Daidalos, Nikomedia kentinin Erken Hellenistik Dönem’de Bithynia ve Nikomedia Krallıkları’na paralel olarak varolan yüksek seviyeli sanat ortamının bilinen az sayıdaki sanatçı isminden biri olması açısından oldukça önemlidir.

KAYNAKÇA

Carl Robert, “Doidalses 2”, şurada: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft (RE), cilt V, 1 (Stuttgart 1903), sf. 1266; Walter Amelung, “Doidalses”, şurada: Ulrich Thieme (yya.): Allgemeines Lexikon der Bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart. Begründet von Ulrich Thieme und Felix Becker. Cilt 9: Delaulne– Dubois (Leipzig: E. A. Seemann, 1913), sf. 380-381.

Ergün LAFLI