Çifte Hamam (Gebze)

Hacıhalil Mahallesi, Cumhuriyet Caddesi, 1222. Sokak’ta yer alan hamam, Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Envanter kayıtlarına göre Pafta 31, Parsel 2’dedir. K.T.V.K.Y.K’nın 03.07.1987 tarih ve 3448 sayılı kararı ile tescillenmiştir.

Çarşı Hamamı, Çifte Hamam, Gebze Çoban Mustafa Hamamı olarak da adlandırılan eserin kitabesi yoktur. Kesin olmamakla birlikte 16. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Kaynaklarda, Gebze Çoban Mustafa Külliyesi inşasında çalışan işçiler için yaptırılmış olabileceğine dair görüşler vardır. Bunun yanı sıra külliyeye gelir sağlayan eserler arasında olduğu da belirtilmektedir.

Kesme taş, moloz taş, tuğla ve mermer malzemelerden inşa edilen ve dikdörtgen arazi üzerine konumlandırılmış eser, çifte hamam olarak tasarlanmıştır. Girişleri farklı olan birimlerden güney yönde bulunan erkeklere kuzeyde bulunan ise kadınlara tahsis edilmiştir. Her birinin, belirli bir eksen düzenlemesi takip edilerek yerleştirilmiş soğukluk (camekân), ılıklık, sıcaklık birimleri mevcuttur ve kubbe ile örtülmüşlerdir. Abidevi ölçülerde tasarlanan soğukluk kare planlı olup üç yönden galerilerle çevrelenmiş ve soyunma mekânları buralara yerleştirilmiştir. Mekânın ışıklandırılması, güney ve doğu cephedeki pencereler ve kubbe merkezindeki aydınlatma açıklığı ile sağlanmıştır. Basık kemerli bir kapı ile geçiş yapılan ılıklık, dikdörtgen planlı olup hela ve traşlık birimlerini barındırır. Aydınlatma, kubbelere yerleştirilen fil gözleri ile gerçekleştirilmiştir. Sivri kemerle taçlanan kapı ile girilen sıcaklık birimi ılıklık gibi dikdörtgen şemadadır. Ortada kubbe yanlarda tonoz ile örtülü mekân, ortası kubbeli enine sıcaklıklı ve çifte halvetli sıcaklık tipolojisi gösterir. Yapının batı cephesinde bitişik olarak konumlandırılmış külhan ve su deposu bulunmaktadır. Farklı dönemlerde çeşitli onarımlar geçiren hamam, günümüzde işlevini sürdürmektedir.

KAYNAKÇA

Ahmet Yavuzyılmaz, Gebze ve Çevresindeki Türk İslam Devri Yapıları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2012, s. 185-192; Ahmed Nezih Galitekin, Kocaeli Su Medeniyeti Tarihinden Sayfalar, İSU Genel Müdürlüğü Kültür Yayınları, İstanbul 2015, s. 390-393; Semavi Eyice, “Hamam”, İslam Ansiklopedisi, C. 15, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1997, s. 402430; Taner Aksoy, Özlem İyier, Ebru Postalcıoğlu vd. (Haz.), Kocaeli Kültür Envanteri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kocaeli 2011, s. 454.

Ela TAŞ