Fransız Yazar ve Türk Dostu
Gerçek adı Charles Frederick Bargone’dur. Claude Farrère 27 Nisan 1876’da Lyon’da doğdu. Babası bir deniz albayı olan Farrère, Deniz Okulu’nu bitirdikten sonra 1894’te Fransız Deniz Kuvvetleri’nde yer aldı. 1899’da teğmenliğe terfi etti. 1918’de kaptan olan Farrère, yazar olabilmek için 1919’da Binbaşı rütbesine ulaşmış iken ordudan istifa etti ve kendisini tamamen edebiyata verdi. Doğu ülkelerine birçok seyahat yaptı. Eserlerinde daha çok Doğu ülkelerinin hayatını ve meselelerini canlandırdı.
1935’te Fransız Akademisi üyeliğine seçildi. Türk dostu olarak tanındı. Kurtuluş Savaşı yıllarında Türk davasını savundu. Türkiye’ye cephe alan kendi ülkesi Fransa’ya karşı Türkiye’yi destekleyen yazılar yazdı. Kendisine bir dostluk göstergesi olarak İstanbul Sirkeci’de bir caddeye (Klodfarer Caddesi) adı verildi. 1905’te yazdığı Uygarlaşanlar ve 1909’da yazdığı Savaş adlı romanlarıyla üne kavuştu. Türkiye ile ilgili yapıtları arasında 1933’te yazdığı Ankaralı Dört Bayan ve 1951’de yazdığı Son Kapı sayılabilir.
18 Haziran 1922’de Atatürk ile Türk dostu Fransız yazar Claude Farrère arasında yazarın isteği üzerine İzmit’te bir görüşme yapılmıştır. Atatürk Büyük Taarruz öncesinde Kocaeli Grubu’nu denetlemek üzere İzmit’e gelmiş, Claude Farrère de ziyaret için bulunduğu İstanbul’dan denizyolu ile gelerek Atatürk ile görüşmüştür. Görüşme her iki taraf için de büyük bir samimiyet ve anlayış içinde geçmiştir. Claude Farrère görüşmeden sonra Atatürk ile beraber Adapazarı’na kadar gitmiştir. Anadolu Hareketi’nin Fransa’nın desteğini sağlaması ve milli mücadelenin Avrupa’da tanınması açısından görüşmenin önemi büyüktür.
Claude Farrère, 18 Haziran 1922 Pazar günü saat on birde Tuareg isimli Fransız torpidosuyla İzmit’e gelmiştir. Claude Farrère, ikamet ettiği evde ilk ziyaretleri kabul edip, Anadolu’da Yeni Gün muhabirine de mülâkat verdikten sonra Mustafa Kemal Paşa ile görüşmek üzere, onun ikametine tahsis edilen köşke giderek saat 12.30’da huzuruna çıkmıştır. Orada bulunan Anadolu’da Yeni Gün muhabirinin ifadesine göre, Farrere o kadar heyecanlanmıştır ki, bir ân için kendisini kaybetmiş, aşırı heyecanından uzun süre konuşamamış ve Mustafa Kemal’e karşı duyduğu hürmeti elleriyle ve vücudunun hareketleriyle ifade edebilmiştir. Daha sonra birlikte öğle yemeğini yemişler ve yemekten sonra Farrere ikametgâhına dönmüştür. Mustafa Kemal Paşa ile ilk temasından sonra Farrere ikindi vakti tersane bahçesinde kendisi şerefine düzenlenen askerî eğlence programına katılmıştır. Yapılan gösterilerden sonra davetliler, Mustafa Kemal Paşa’nın bulunduğu köşk bahçesinde verilen çay ziyafetine gitmişlerdir.
19 Haziran’da Claude Farrere, Mustafa Kemal Paşa ile birlikte Adapazarı’na gitmiştir. Burada çeşitli ziyaretlerde bulunmuştur. Mustafa Kemal Paşa, Claude Farrere ayrılırken ona üzeri gümüşle işlenmiş bir kırbaç hediye etmiştir. Farrere ise İzmit ve Adapazarı’nda kendisine gösterilen yakınlıktan dolayı defaatle minnettarlıklarını Mustafa Kemal Paşa’ya arz ettikten sonra tren İzmit’e doğru hareket etmiştir. İzmit’e geldikten bir gün sonra 19 Haziran 1922 akşama doğru İzmit Körfezi’nden ayrılmıştır. Claude Farrere, İstanbul’dan ayrılacağı 23 Haziran’a kadar ziyaretlerde bulunmuş, gazetecilere Anadolu intibaları hakkında mülâkatlar vermiştir. 23 Haziran 1922’de öğleyin Paris’e gitmek üzere Sirkeci İstasyonu’ndan olağanüstü bir tezahürat ile uğurlanmıştır.
KAYNAKÇA
Tarık Saygı, “Milli Mücadele’de Atatürk ile Claude Farrère’in İzmit’i Ziyareti”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 7, (Ekim 2013 Nisan 2014), ss. 79-92; Cemal Güven, “Millî Mücadele Döneminde Fransız Yazarı Claude Farrère”, Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-II, Kocaeli Üniversitesi Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, 3-5 Nisan 2015; Kocaeli, Bildiri Kitabı, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Kocaeli 2016, C. II, ss. 1385-1412; Yücel Bulut, “Türk Dostları”: Pierre Loti ve Claude Farrère, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul, 1993; Ali İhsan Gencer, “Claude Farrére’nin Gözüyle Mustafa Kemal Paşa, Millî Mücadele ve Türkler”, Türk Yurdu, C. 9, Sayı: 16 (362), (Mayıs-1988).
Behçet Kemal YEŞİLBURSA