Kıbrıs Şehidi, Hava Pilot Yüzbaşı

Aslen Trabzon-Oflu olan Tekel Tütün Eksperi İsmail Hakkı Bey ile Gönenli Rüştü Efendi’nin kızı olan Mebuse Hanım’ın dört oğlunun üçüncüsü olarak 2 Eylül 1934 tarihinde İzmit’te doğdu, ilk çocukluk yılları İzmit’te geçti. Babasının Balıkesir’e tayin olması üzerine Bandırma II. İlkokulunda eğitim-öğretime başlayan Cengiz Topel, daha sonra Gönen’de Ömer Seyfettin İlkokuluna devam etmiş, babasının 1943 yılında vefatı üzerine ailesiyle birlikte İstanbul-Kadıköy’e yerleşmiştir. Kadıköy Yeldeğirmeni İlk ve Orta Okulu’nda eğitimini tamamladıktan sonra Haydarpaşa Lisesi’ne kaydolmuş, burada bir yıl eğitim görmüş, oradan Kuleli Askeri Lisesi’ne geçerek başarılı bir eğitim-öğretimden sonra 1953 yılında mezun olmuştur. Kuleli Askeri Lisesi’nden sonra Ankara’da 1 Ekim 1953’te Kara Harp Okulu’na kaydolup eğitimine burada devam eden Cengiz Topel, iki yıl süren eğitimin ardından 30 Ağustos 1955 tarihinde asteğmen rütbesiyle mezun olarak 1955-19 sicil numarası ile orduya katılmıştır. Askeri Lise çağlarından beri havacılığa meraklı bir kişi olduğundan savaş uçağı pilotluğu eğitimi için Harp Okulu mezuniyetinden sonra seçilen 25 kişi arasında o da yer alır. 25 Eylül 1955 tarihinde Hava Kuvvetlerine katılan Cengiz Topel, Gaziemir Uçuş Okulunda eğitime başlar. Pilot adayı olarak ilk uçuşunu 5 Ekim 1955’te Gaziemir Uçuş Okulunda gerçekleştirir. Bir süre sonra yurt dışında uçuş eğitimi almak üzere Kanada’ya gönderilecek subaylar arasında o da yer almış; Kanada’da Ontario’da iki yıl kadar süren eğitimden sonra 31 Mayıs 1957’de pilotaj eğitimini başarıyla tamamladıktan sonra üç ay kadar da T-33 uçaklarıyla uçarak eğitimini sürdürür ve 13 Eylül 1957’de pilot brövesi takmaya hak kazanır. 1957 yılı sonlarında eğitimini tamamlayıp Türkiye’ye döner. 6 Ocak 1958’de atandığı ilk görev yeri Merzifon’da

143. Filo Komutanlığıdır. Cengiz Topel kısa boylu, candan, samimi bir kişilik olarak arkadaşlarının sır gibi taktığı “Tottoroş” lakabıyla anılan bir subaydır. 20 Ağustos 1961 tarihinde Eskişehir’deki 1. Hava Ana Jet Üssünde 112. Filoya atanmış, burada F-100 uçaklarıyla uçuş görevine devam etmiştir. Eskişehir’e yanında getirdiği annesiyle birlikte hayatını sürdürmüştür. 1963 yılı Nisan ayında gerçekleştirilen bir uçuşta uçak kırıma uğramış ama pilotlara bir şey olmamıştır. Cengiz Topel, 30 Ağustos 1963’te yüzbaşı rütbesine terfi etmiştir.

Uluslararası antlaşmalardan sonra iki toplumlu bir devlet olarak 1960 yılında kurulan Kıbrıs’ta 1962 yılından sonra Rumların Türklere yönelik saldırgan tutumları, 1963 yılı Aralık ayında yaşanan Kanlı Noel hadisesi Türkiye’nin garantör devlet statüsüyle müdahalesine yol açmıştır. 27 Aralık 1963’te Eskişehir 1. Hava Ana Jet Üssündeki 111. Filo’dan üç F-100 uçağı ile Lefkoşe üzerinde uyarı uçuşu yapılmıştır. Rumların Türklere karşı baskıları zaman içinde artarak devam etmiştir. 5 Ağustos 1964’te Rumların Erenköy taraflarında gerekli yığınağı yapması ve 6 Ağustos 1964 günü saat 06:00’da General Grivas yönetiminde üç piyade, bir komando bölüğü, 6 zırhlı araç, bir sahra bataryası ve takviye birliklerle Erenköy bölgesinde Türklere yönelik bir saldırı harekâtına girişmeleri üzerine Birleşmiş Milletler Barış Gücü askerleri bir müdahalede bulunmamış, saldırılar karşısında acizlik göstermiştir. Bunun üzerine garantör devlet sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti olaya müdahale etmiştir. Türkiye’nin müdahale gerekçelerinden biri de Erenköy yakınlarındaki Gemikonağı limanının kullanılarak Kıbrıslı Rumlara yönelik silah sevkiyatının durdurulması hususudur. Kıbrıs’taki yönetimdeki Rumların, özellikle Rum ahalinin silahlandırılmasını görmezden gelmesi, zamanla Rum çetelerinin Türklere olan baskı ve tazyiklerini daha da artırmalarına yol açmıştır. İşte Türkiye Cumhuriyeti tarafından, Kıbrıs Türklerine yönelik bu saldırıları önlemek üzere Türk Hava Kuvvetlerinin 7-9 Ağustos 1964 tarihlerinde Eskişehir 1. Ana Jet Üssünden görevlendirilen dört uçakla caydırıcı bir hava harekâtı yapılması planlanmıştır. 7 Ağustos günü dört uçakla Rum Milli Muhafız Birlikleri üzerinde caydırıcı uçuş görevi icra edilmiş, hatta denize birkaç roket atılmıştır. Rumların saldırıları devam edince ertesi günü harekata 34 uçak katılmış, 9 Ağustos günü öğleden sonra 64 Türk uçağı Rum mevzilerine taarruz ederek etkisiz hale getirmiştir. 10 Ağustos 1964 günü saat 13:00’da Rum tarafının talebi üzerine ateşkes sağlanmıştır.

Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel de Eskişehir 1. Ana Jet Üssünden Kıbrıs’ta barışın sağlanmasına yönelik bu uçuş görevine seçilenler arasında yer almıştır. 8 Ağustos 1964 tarihinde icra edilen Kıbrıs harekâtı sırasında Eskişehir’den Kıbrıs istikametinde saat 18:30’da kalkan dörtlü kol uçuşunun komutanı olarak gönderilmiştir. F-100 uçağıyla uçuş esnasında Rum milislerinin Gemikonağı bölgesinden attıkları uçaksavar mermilerinin isabet etmesiyle uçağı düşürülmüş; kendisi paraşütle uçaktan atlamış bugünkü Güzelyurt yakınlarına inmiş, ancak Rum Milli Muhafız Birlikleri tarafından bir süre sonra esir alınıp işkenceye maruz bırakılmıştır.

General Grivas emrindeki Rum Milli Muhafız Birliklerine mensup askerler uluslararası savaş hukukunun esirleri kapsayan maddelerine aykırı bir şekilde Cengiz Topel’e işkencede bulunarak şehit etmişler; ancak yaptıkları açıklamalarda iki gün sonra 10 Ağustos 1964 günü hastanede öldüğü belirtilmiştir. Şehit Yüzbaşı Cengiz Topel’in naaşı 11 Ağustos gecesi saat 22:00 civarı Birleşmiş Milletler Barış Gözlemcisi sağlık ekibi tarafından Lefkoşe Türk Hastanesinden gelen sağlık ekibine teslim edilmiştir, Türk Hastanesinde düzenlenen otopsi raporunda bilinci açıkken işkenceye maruz kalıp öldürülmüş olduğu, Rumlar tarafından kimi uzuvları kesilip ezilmiş ve darp edilmiş; hatta iç organlarının bazılarının da çıkarılmış olduğu kayıtlıdır.

Kıbrıs Türklerinin hayatını güvende tutmaya yönelik askeri harekatta ilk Türk hava şehidi olarak kayıtlara geçen Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel için ilk tören 12 Ağustos 1964 tarihinde Kıbrıs’ta Lefkoşe Türk Hastanesi önünde yapılmış, daha sonra Türk bayrağı sarılı tabutu uçakla Ankara’ya oradan İstanbul’a götürülmüştür. İstanbul’da 14 Ağustos 1964 günü Sultanahmet Camii’nde ikindiyi müteakip kılınan cenaze namazının ardından İstanbul-Edirnekapı Sakızağacı Hava Şehitliği’nde toprağa verilmiştir. Cengiz Topel’in şehadetinden sonra pek çok şehirde cadde, meydan, cami ve okullarda onun adı yaşatılmıştır.

KAYNAKÇA

Hv.K.K.lığı Tarihçe Şube Müdürlüğü Arşivi, Cengiz Topel Dosyası nr: 64; Muammer Çakar, Cengiz Topel, Atış Matbaası, Ankara 1970; Derviş Manizade, Kıbrıs’ta Dün, Bugün, Yarın, Kıbrıs Türk Kültür Derneği Yay., İstanbul 1975; H. Fikret Alasya, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tarihi, Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü, Ankara 1987; Sabahattin İsmail, Kıbrıs Barış Harekatının Nedenleri, Gelişimi, Sonuçları, Akdeniz Haber Ajansı Yay., İstanbul 1988; Kıbrıs’ta Rum Yunan Saldırıları ve Soykırım, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, 2008. s. 231-236; Emin Kurt, Kıbrıs Şehidi Hava Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel ve 1964 Kıbrıs Hava Harekâtı, Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara 2009.

Zekeriya TÜRKMEN