Oto Lastiği Sanayiinin Kuruluşu

Türkiye’de oto lastiği sanayiinin kuruluşu, 1927 yılında yürürlüğe giren Teşvik-i Sanayii Kanunu ve 1929 yılında kabul edilen gümrük korumalarını izleyen yıllarda gerçekleşti. 1932 yılında, Svenska Gummifabrik.s Aktıebolaget Gislaved adlı şirketin teknik yardım ve mali katkısıyla İstanbul’da kurulan bir şirket, başlangıçta galoş ve lastik çizme üretirken, 1934 yılında otomobil iç ve dış lastik üretimine, 1936 yılında da kamyon lastiği üretimine başladı. Ancak, deri ve ayakkabı sanayinin, lastik ayakkabı ve galoş sanayii rekabeti karşısında korunması amacıyla 1937 yılında ham kauçuk üzerine istihlak vergisi konulması, yerli tekerlek lastiği üretimini olumsuz etkiledi. Bu dönemde yerli lastiklerin, ithal malı lastikler karşısında tutunabilmesi imkânsız hale geldi. Söz konusu üretici firma da tekerlek lastiği üretimini durdurarak faaliyetini lastik ayakkabı üzerinde yoğunlaştırdı.

1954 yılında çıkarılan Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu, Türkiye’de pek çok yabancı sermayeli şirketin kurulmasının yolunu açtı. Bu kanun lastik endüstrisine de yansıdı ve ilk yatırım 1960 yılında bir İtalyan firması olan Türk Pirelli Lastikleri Anonim Şirketi tarafından gerçekleştirildi.

Bunu 1961 yılında Amerikan markası Goodyear Lastikleri Türk Anonim Şirketi ve yine Amerikan markası Uniroyal Endüstri Türk Anonim Şirketi takip etti.

Türkiye’de lastik sanayiinin öncü kuruluşu olan Brisa’nın temelleri ise Hacı Ömer Sabancı Holding ve ortaklarının çabalarıyla Amerikan BF Goodrich firması ile yapılan lisans anlaşması sonucunda, yüzde yüz Türk sermayesine dayalı olarak 1974 yılında Lassa markasıyla atıldı. Şirket’in ana faaliyet alanı her nevi tekerlek lastiği üretimi, pazarlama ve satışı olarak belirlendi. Fabrikada 1977 yılında deneme üretimine başlandı ve hemen bir yıl sonra Lassa markasıyla seri üretime geçildi. Türkiye’deki ilk çelik kuşaklı radyal binek lastik Brisa tarafından 1979 yılında üretildi. Aynı yıl daha sonra Brisaspor adını alacak olan Lassaspor kuruldu ve Brisaspor’a da yatırım yapmaya başladı.

1980 yılında ilk radyal kış lastiğinin üretilmesini, 1983’te ilk çelik kuşaklı minibüs ve kamyonet lastiği üretimi takip etti. 1985’te ise Avrupa Ekonomik Komisyonu (E.C.E) regülasyonlarına göre onaylanmış ilk Türk lastiğinin üretimine geçildi.

Bu arada Sermaye Piyasa Kuruluna kayıtlı olan Brisa’nın hisseleri, 1986 yılında Borsa İstanbul Anonim Şirketinde işlem görmeye başladı.

1 Kasım 1988 tarihinde Japonya’daki Bridgestone Corporation ile Sabancı Holding arasında gerçekleştirilen hisseli ortaklık anlaşması sonucunda şirketin adı Brisa Bridgestone Sabancı Lastik Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi olarak değiştirildi ve böylelikle Lassa ile Bridgestone markalarının birlikteliği de başlamış oldu. Bu ortaklığa dayanan yeni fabrikanın temelleri de bir yıl sonra atıldı ve 1990 yılında üretime geçildi. Üretilen Bridgestone lastiklerinin yurt dışına ihraç edilmesiyle birlikte Brisa, Bridgestone ürünlerinin küresel üretim noktalarından biri haline geldi.

Nicel ve nitel gelişimini sürdüren Brisa, 1993 yılında TÜSİAD-KALDER tarafından ilk defa düzenlenen Ulusal Kalite Ödülü yarışmasında birinciliğe layık görüldü. 1996 yılında ise iş mükemmelliği konusunda gösterdiği üstün performans sayesinde Avrupa Kalite Büyük Ödülü’nü kazanan ilk Türk şirketi oldu.

2003 yılında peş peşe SO/TS 16949: 2002 Otomotiv Sektörü Kalite Yönetim Sistemleri ve TS-ISO 9001: 2000 Kalite Yönetim Sistemleri belgelerini alan Brisa, 2005’te 168 milyon ABD doları tutarındaki yatırımla kapasitesini yüzde 50 oranında büyüttü ve ek tesisler ile birlikte 300.000 metrekarelik bir fabrika alanına sahip oldu.

2013 yılında 300 milyon ABD doları tutarında bir yatırımla, Aksaray Organize Sanayi Bölgesinde, 950.000 metrekare alan üzerinde ikinci fabrika kurma kararı alındı ve söz konusu fabrika 2018 yılında üretime geçti. Bu arada 2017 yılında 112 yıllık lastik markası Dayton, Türkiye’deki Brisa tesislerinde üretilmeye başlandı.

31 Aralık 2019 tarihi itibariyle şirketin belirsiz süreli iş sözleşmesi ile görev yapan personel sayısı 2.874 kişidir. Bu yönüyle Brisa hem istihdam ettiği eleman sayısı hem de acenteler vasıtasıyla sağladığı katma değerle ülke ekonomisinin gelişmesinin ciddi öncü kurumlarından biri haline geldi.

Brisa’da, 31 Aralık 2020 tarihi itibariyle Hacı Ömer Sabancı Holding A.Ş. yüzde 43,63; Bridgestone Corporation yüzde 43,63 ve diğerleri yüzde 12,74’lük hisse oranlarına sahiptir.

KAYNAKÇA

Bridgestone Sabancı Lastik Sanayi ve Ticaret A.Ş. Faaliyet Raporu (1993), İstanbul, 1994; Bridgestone Sabancı Lastik Sanayi ve Ticaret A.Ş. On yedinci Yıl Raporu (1989), İstanbul, 1991; https://www. brisa.com.tr/kurumsal/hakkimizda-2 (Erişim Tarihi 13.07.2021); https://www.brisa.com.tr/kurumsal/kilometre-taslarimiz (Erişim Tarihi 15.08.2021); https://www.lasid.com.tr/sektor/uyeler (Erişim Tarihi 11.06.2021); Lastik Sanayi, IV. Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara, 1977.

Timuçin Faik ERTAN