Kocaeli’de Spor Faaliyet Alanı
Türkiye’de dağınık gruplar şeklinde yarışan spor kulüplerinin örgütlenmesi 14 Temmuz 1922’deki “İdman Cemiyetleri İttifakı” ile olmuştur. İttifakla birlikte Kocaeli’den İttihatspor, Akyeşilspor ve İzmit İdmanyurdu bisiklet takımlarını kurdular. Ardından bir de Bisiklet Heyet-i Müttehidesi (Federasyonu) kuruldu. Bu heyet aynı sene Uluslararası Bisiklet Federasyonu’na katıldı. Bu gelişmeler Türk gençlerinin serbestçe değişik spor faaliyetlerini yapabilecekleri bir dönemin de başlangıcı olmuştu.
Kocaeli’de Bisiklet sporu dahil olmak üzere Cumhuriyet’in kurulduğu yıllar Türk gençlerinin serbestçe değişik spor faaliyetlerini yapabilecekleri bir dönemin de başlangıcı olmuştu. Atatürk’ün önderliğinde yapılan yenilikler ve Cumhuriyet yönetimi Türk gençliğinin önünü açmıştı. Bu bağlamda Bisiklet sporu da ilk kez bu yıllarda sıradan Türk halkının çocukları tarafından yaygın olarak yapılabilecek bir hale getirilmiş, bu gelişmelere Kocaeli bölgesi hızlı bir uyum sağlamıştı. 1924 yılında İstanbul Nişantaşı Kulübü’nün İzmit’e gelerek yarışmalar yapması, ilgi duyanları hareketlendirmiş ve bölgede bir bisiklet ekibi kurulmuştur. 1927 yılında yapılan Bandırma-İzmit yarışı büyük ilgi uyandırmıştı. 1928 yılında Kocaeli Bölgesi Türk Milli Bisiklet Takımına İzmitli Nüzhet (Unat) gibi bir sporcusunu vermiştir. Yine İzmitli Sadettin (Yalım) da aynı dönemlerin diğer ünlü ve şampiyon bisikletçilerinden biridir.
İzmit’in kurtuluşu esnasında İzmitlilerin canlarını kurtarmada önemli bir rol oynayan Tercüman Ahmet Fuat (Çeviren), İzmit’in ilk bisikletçilerinden sayılabilir. Bir diğer bisikletçi ise gazeteci Fikri Dora idi. 1930’lardan 1978 yılına kadar Kocaeli bisikletçileri mahalli yaşamı uzun olmayan çeşitli spor kulüplerinde ve Beden Terbiyesi Bölge takımı adı altında çalışmalarını kendi olanakları ölçüsünde devam ettirdiler. 1927 yılında düzenlenen bisiklet sporundaki ilk milli bisiklet müsabakaları İstanbul Taksim Stadı’nda düzenlenmişti. İzmitli pedallardan Yunus Nüzhet (Unat) ve Ömer Sadettin (Yalım) Beyler olimpiyat hazırlıklarının yanı sıra Türkiye yarışlarında da yer alıyorlardı.
1929’da Bisiklet Federasyonu’nun kaldırılması nedeniyle, 1933’te yeniden kurulana dek, bir süre duraklama yaşansa da İzmit’te İttihatspor, Adapazarı’nda İdmanyurdu gibi güçlü kulüpler de bisiklette ilçeler arası rekabet ortamı yaratmışlardı. Bu dönem yayın organlarında yer alan “1930 Adapazarı Turu”nda Yunus (Onat), Tahir (Düzgören) ve Ömer Beyler “Bisiklete İzmit Akyeşil Spor Kulübü’nün Bisiklet Takımı, 1. Eğitmen Tahir Düzgören, 2. Akyeşil Spor’un yöneticisi, 3. Ünlü bisikletçi Orhan Suda T.S.K.D. 21.09.1936 ve yarışa hâkim kişiler” olarak tanımlanıyordu. Bir başka İzmitli isim de Enver Bey idi.
Görüldüğü üzere, Cumhuriyet’in daha ilk yıllarında Kocaeli bölgesinde asfalt yol bulunmadığı bir devirde, bisiklet sporunu seven İzmitli gençler bu spora büyük ilgi ve sevgiyle bağlanmışlardır. 1936’da Türkiye Şampiyonası’nda İzmitli bisikletçilerden Yunus Nüzhet Unat sürat yarışında ikinci, Mukavemet (dayanıklılık) Yarışmalarında mesafe 50 km’den 100 km’e uzatılmasına rağmen Orhan Suda, ikinci olmuştu. Kocaeli halkı da İzmitli bisiklet sporcularını büyük bir merakla takip etmekte ve alınan başarılı sonuçlardan gurur duymaktaydılar.
Kentteki bisiklet destekçileri arasında spor kulüpleri dışında İzmit Halkevi Spor Şubesi de vardır. 1935 yılında da Halkevi binasındaki spor salonu eksikliğine rağmen, salon sporları Kocaeli mıntıka alanında yeni yapılmakta olan binada, diğer spor hareketleri ise açık alanda yapılmıştır. Halkevi önündeki alan birçok etkinliğe sahne olmuştur. Bisiklet ve koşu yarışları orada başlar ve orada biterdi.
Olumsuz şartlara rağmen İzmit’in gençlerinin de spora olan ilgisi ve Halkevi’ndeki düzenli çalışmaların sonucu İzmit gençleri Türkiye çapında dereceler almıştır. Ayrıca bölgesindeki spor kulüplerini de desteklemiş ve maddi yardımda bulunmuşlardır. 1935 yılı içinde bir Türkiye turu birinciliği ile sürat birinciliği ve ikinciliği, atletizmde de bir Türkiye ikinciliği alınmıştır. Kocaelili bisikletçilerin antrenman yaptıkları İzmit’in cadde ve sokakları Arnavut kaldırımlı kesme taş zeminli, tozlu topraklı yollardı. Asfalt yol Kocaeli bölgesi ve çevresinde yok denecek kadar azdı. Kocaelili bisikletçiler bu yollarda bisiklet sporunu öğrenmiş bu tozlu topraklı, yokuşlu yollarda antrenmanlar yaparak Türkiye’yi Olimpiyatlar’da temsil edecek yetenekte sporcular olarak adlarını Türk Bisiklet Sporu Tarihine yazdırmayı başarmışlardı.
Türkiye Turu (I. Marmara Turu) 1963 yılı Haziran ayında, Türkiye Bisiklet Federasyonu tarafından gerçekleştirildi. İlk kez düzenlenen bu Cumhurbaşkanlığı Türkiye Bisiklet Turu, toplam 850 km, sekiz etap üzerinden (İstanbul – Tekirdağ, Tekirdağ – Keşan, Keşan – Eceabat, Çanakkale – Biga – Bandırma, Bandırma – Bursa, Bursa – İzmit, İzmit İstanbul) oluşan “I. Marmara Turu” 10 bölgeden daha önce 44 ilan edilmiş olmasına rağmen 36 bisikletçinin katılımı ile 11 Haziran’da başlamış ve Konya bölgesinden Rıfat Çalışkan’ın birinciliği ile sona ermiştir. Tekirdağ varışında Rıfat’ın arkasından Ertuğrul, Nezir, Erol ve grup halindeki Kocaelililer geliyordu.
1960’lı yılların başında Kâğıtspor bünyesinde bir bisiklet takımı olduğu görülmektedir. 12 Mayıs 1963’te bisiklet teşvik yarışmaları yapılmış, İstanbul yolunda 40 km’lik bir mesafe yarış için ayrılmıştı. Yarışı BEMA’dan (Bölge Takımı) Orhan Alev kazanmış, Kâğıtspor’dan İsmail Karakuş ikinci olmuştu. 1970’ler bisiklet sporunda Kâğıtspor’lu Nezih Sarper’in yükselişine tanık oldu. SEKA Su İşleri Atölyesi’nde çalışan Sarper, Bursa’da yapılan Kocaeli, Bursa, Zonguldak ve Eskişehir’den bisikletçilerin katıldığı yarışta birinciliği elde etti. Ardından İzmit-Kandıra arasında yapılan 60 km’lik yarışı da birinci tamamladı ve Milli Takım’a seçildi. Daha birçok yarışta birincilik kazandı.
Kocaeli ve Türk Bisiklet Sporu tarihine adını altın harflerle yazdıracak, Türk bisikletine yön verecek olan Lassaspor Bisiklet takımının 1978 yılında kurulması ile Kocaeli bisikleti yeniden eski günlerine dönmüştür. İzmit fabrikasındaki sosyal tesisleri tek kelime ile Avrupa standartlarında bir görüntüye sahip, mükemmel kondisyon merkezi yanı sıra özel aşçı ve görevlilerin hizmet verdiği bir yerdi. Antrenmanlar dışında sporcular dinlenerek, yemek yiyerek yarışmalara en iyi şartlarda hazırlanma imkânlarına sahiptiler ve bu tarihten sonra Kocaeli ve Türk bisikletinde çok şeyler değişmiştir.
Birkaç yıl sonra şirket adının değişmesiyle kulüp adı da değişerek Brisaspor olmuştur. Bu esnada Hasan Sert’ten boşalan bisiklet (A) Takım antrenörlüğüne altyapı antrenörü Osman Alev getirilirken, Kadir Kanboğa Basketbol Genel Kaptanı, Mehmet Temel ise İdari Menajer oldu. Masa Tenisi, Bisiklet ve Basketbol başta olmak üzere faaliyet gösteren kulübün ilk başkanı Savaş Gürler’in o yıllarda bahsettiği gibi özel sektörün spora yaptığı harcamalardan bir kısmının masraf olarak gösterilmesinin spora ayrılan kaynakları arttırdığı ve başarıların önemli bir nedeni olması doğaldı. Bu başarıların sırrı da, sporcularını planlı olarak eğitmekte, yurt dışından ekipler davet etmekte, onlarla yarışmakta, izlemekte, ne yiyorlar, hangi malzemeleri kullanıyorlar diye gözlemlemekte yani planlı çalışmada idi.
Kocaeli Bisiklet Antrenörleri, Tahir Düzgören, Orhan Suda, Osman Alev, Hasan Sert, Ayşegül Demirsoy, Esen Bayraktar, Mehmet Bozdemir, Merve Tayfun, Mustafa Uçar, Muzaffer Öztürk, Nadir Yavuz, Nazım Yaşa, Salih Korkmaz, Ali Fuat Gültekin, Senem Güler, Tamer Vural, Tuba Karaarslan ve Zeynep Şahin’di.
Günümüzde bisiklet sporunda Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü bünyesinde bisiklet sürüş eğitimine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Ayrıca Brisaspor’un yarışmacı takımı devam etmektedir. Bu kulübün yanında Performans 41 Bisiklet ve Doğa Sporları Kulübü, Kocaeli Bisiklet ve Doğa Sporlar Kulübü, Bisikletliler Derneği Kocaeli Temsilciliği, Gebze Koş, Yüz, Sür Spor Kulübü gibi kulüpler faaliyetlerini sürdürmektedir.
Kocaeli’de özellikle bisiklet kullanımına yönelik halkın katılımı ile gerçekleştirilen bisiklet sürme etkinlikleri de gerçekleştirilmektedir. Bisiklet kullanımının kent yaşamında yaygınlaşması için belediyeler tarafından projeler uygulanmaktadır.
KAYNAKÇA
Bu maddenin hazırlanmasında büyük oranda Yavuz Ulugün tarafından 2021 yılında Kocaeli’de yayınlanan Kent ve Bisiklet isimli kitaptan faydalanılmıştır; Bülbül, N., Osmanlı’dan Bugüne Türk Bisiklet Tarihi, İstanbul 2013; Ata Güler, “Türkiye’de Bisikletçiler”, Pirelli Dergisi, 1967, S. 35, s. 31; Cumhuriyetin 50. Yılında Kocaeli, 1973 İl Yıllığı, s. 147; http://www.kimkimdir.gen.tr/kimkimdir. php?id=2253; Ahmet Çeviren D.P. Adayı, Bizim Şehir gazetesi, 26 Mart 1954, s. 3; Ergun Hiçyılmaz, Bisikletin 100 Yıllık Tarihi, İstanbul 2012, s. 26; Cemal Turgay, “Şu İzmit’in Şirin M. Kemal Paşa Mahallesi”, İzmit 2016, s. 103; Cumhuriyet gazetesi, 12.06.1963, s. 6; Seka Postası, 15 Mayıs 1963, S. 158; 1 Temmuz 1964, S. 185, 15 Mayıs 1973, S. 418; 15 Aralık 1974, S. 432. Aktaran Mehmet Sarıoğlu, “Seka Postası’nın Işığında İzmit’te Kültürel Yaşam”, İzmit 2013, s. 243; “Sporumuzda Lassa Gerçeği”, Spor Yorum Dergisi, Aralık 1984, s. 48-49.
Levent ATALI