Yarımca Glikoz ve Nişasta Fabrikası

BİRFABTAŞ Yarımca Glikoz Fabrikası, 1955 yılında inşaatına başlanarak günümüzde Kocaeli’nin Yarımca ilçesinde bulunan bir konumda İPRAŞ ve Gübre A.Ş fabrikalarının hemen yanına kuruldu. Fabrikanın kuruluşunda Celal Bayar’ın imzaladığı bir kararname ile Alman asıllı Alfred Koeppl görev aldı. Yapımı 1958’de tamamlandıktan sonra glikoz-nişasta ve dekstrinden elde edilen hayvan yemi üretimine başladı. Kuruluşundan kısa bir süre sonra 1961 yılında çıkarılan bir kararname ile toplamda 16 dönüm üzerine kurulu fabrikanın küçük bir bölümü o yıllarda geçerli olan 6326 sayılı Petrol Kanunu’nun 87.nci maddesinin 2.nci fıkrası gereğince istimlâk edilerek İPRAŞ’a verildi. 1966’da Amerikan menşeili Corn Products Corparation firması, BİRFABTAŞ’ın %60 oranında hissesini satın aldı. Üstelik bu yatırım hisseleri karşılığında Türkiye’ye getireceği ayni sermayeye de muafiyet almayı başardı.

BİRFABTAŞ’ın kurulduğu yıllara dair eldeki veriler birkaç gazete küpürü ve bazı arşiv belgeleri olmakla birlikte fabrikanın kuruluşundan biraz sonra, yani 1964 yılında Yarımca’nın sosyal ve ekonomik durumu hakkında yapılan bir çalışmadan bazı bilgiler elde etmek mümkündür. Bu çalışmaya göre fabrika, demiryolu ile deniz arasında yer almaktaydı. O yıllarda elektrik ihtiyacını dizel motorlar aracılığıyla sağlıyordu. Toplamda 800 KWA elektrik gücüne sahipti. Fabrikada çalışan işçiler çoğunlukla Yarımca’nın yerli insanlarıydı. Toplamda 140 çalışanı olan fabrikanın 136’sı erkek ve 4’ü de kadın personeldi. Kullandığı temel hammadde mısırdı. Günlük üretim miktarı 5060 ton ve yıllık kapasitesi de 10.000 tondu. Üretiminin %60 kadarı İstanbul’a ve %40 ı da Anadolu’ya gönderilmekteydi. Fabrikada çalışan işçilerin ikamet edebilecekleri lojmanları bulunmaktaydı. Ücretler, saatlik esasına göre verilirken asgari 150 kuruş ve en yüksek 500 kuruştu.

KAYNAKÇA

Türkan Köseataç, Yarımca Köyünün Beşerî ve İktisadi Etüdü, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul,1964; https://kocaelikentkonseyi.org/gecmisten-izler-fgd-8 (Erişim Tar. 6.5.2021); Türkiye Cumhuriyeti Resmî Gazetesi, 25 Mart 1961, sa.3711-3712; (BCA), Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi, Fon Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 54-270; (BCA), Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi Fon Kodu: 30-18-1-2, Yer No: 192-4; https://kocaelikentkonseyi.org/ gecmisten-izler-fgd-8 (Erişim Tar. 6.5.2021); Türkiye Cumhuriyeti Resmî Gazetesi, 25 Mart 1961, s. 3711.

Ekrem Mücahit SARI