Kocaeli Ansiklopedisi

BEŞDİVANLI RIZA BEY

Madde no:206

Taşköprü, Kandıra ve İzmit Yöresinde Faaliyet Göstermiş Milli Müfreze Komutanı

I. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı Devleti ile itilaf devletleri arasında imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan kısa bir süre sonra, İstanbul işgal edilmiştir. İstanbul’un ardından işgal edilen ilk yerlerden birisi de, İzmit’tir. İzmit’i işgal eden İngilizler, bölgede kurulan Rum, Ermeni ve işbirlikçi çetelerinin desteğiyle kısa sürede kontrolü ele geçirmişlerdir. İzmit ve çevresi, İngiliz işgalinin ardından Yunan işgaline de uğramıştır. İşgalle birlikte bölgede yaşayan Türkler, çeşitli zulüm, işkence ve katliamlara maruz kalmışlardır. Yaşanan bu gelişmeler bölgedeki işgal kuvvetlerine karşı mücadele eden, milli müfrezelerin kurulmasını sağlamıştır. Kurulan bu milli müfrezeler; işgal güçlerine, Ermeni, Rum ve işbirlikçi çetelere karşı önemli mücadeleler vermişler, İstanbul’dan Anadolu’ya silah ve mühimmat kaçırılması konusunda çalışmışlar, Anadolu’ya geçip milli mücadeleye katılmak isteyen kişilere yardım etmişlerdir. İşgal döneminde bu faaliyetleri yürüten müfrezelerden bir tanesi de Rıza Bey tarafından Taşköprü yöresinde kurulan ve “Taşköprülü Rıza Bey”, “Beşdivanlı Rıza Bey”, “Kocabaşoğlu Rıza Bey” adlarıyla tanınan milli müfrezedir. Beşdivan nahiyesi Tahtalı Divanı Davulcular köyünde 1884 yılında doğan Rıza Bey, Yusuf

Ağa’nın oğludur. Yörede “Kocabaşlar Sülalesi” olarak da bilinen aileye mensup olan Rıza Bey, İzmit’in işgalinden sonra fırsattan istifade ederek Türk köylerine saldıran; Yeniköylü Deli Yani Çetesi, Yeniköylü Yorgi Çetesi, İstelyanüs Çetesi, Todori Çetesi, Çakır Yorgi Çetesi, İbrahim Hakkı Çetesi, Ohrili Musaoğlu Hasan Çetesi, Arnavut Kazım, Toylarlı Eşkıya Nuri Çetesi, Küçük Arslan Çetesi, Çerkez Cafer ve Deli Hakkı Çetesi gibi Ermeni çetelerine, Rum çetelerine, yerli işbirlikçi çetelere ve Yunan işgal güçlerine karşı mücadele etmiştir. Taşköprü yöresi halkı, Akçaova nahiyesi halkı, Bağırganlı, Kolca, Fethiye, Bulduk, Tatarahmet köylülerinin yoğun destek verdikleri Beşdivanlı Rıza Bey Müfrezesi’nde, özellikle yörenin gençleri görev almışlardır. Kısa zamanda 1000 kişiye yakın bir güce ulaşan milli müfrezede, Çakırlarlı Koca Mehmet, Kolcalı İbrahim, Fethiyeli Mustafa Çavuş gibi isimler yer almaktadır. Beşdivanlı Rıza Bey’in milli müfreze komutanı olarak tanınmasını sağlayan önemli olaylardan birincisi, işbirlikçi Nuri Çetesi’nin ortadan kaldırılması olayı, ikincisi ise Yunan işgal güçlerine yönelik ani baskınlar olmuştur. Milli mücadele döneminde Taşköprü yöresi, Kandıra ve İzmit çevresinde faaliyetlerini sürdüren Beşdivanlı Rıza Bey, babası Yusuf Ağa’nın 1892/93 yılında Davulcular köyünde yaptırmış olduğu konağı, kendisine karargâh yapmış ve işgal dönemi sonuna kadar da kullanmıştır. Milli Kuvvetlerle birlikte İzmit’in düşman işgalinden kurtarılış sürecine katılmış olan Rıza Bey, Gündoğdu (Mihaliç), Arızlı ve Kabaönemli gayretler göstermiştir. Milli mücadele dönemi sonrasında ailesiyle birlikte uzun bir süre Davulcular köyündeki bu konakta yaşamış olan Beşdivanlı Rıza Bey, 1945 yılında İzmit şehir merkezinde bulunan İstiklal Caddesi’nde bir ev satın almış ve torunlarının eğitimi için buraya taşınmıştır.

Beşdivanlı Rıza Bey, 1934 yılında çıkarılan Soyadı Kanunu’yla “Kocabaşı” soyadını almıştır. Aile daha sonra soyadını “Mutlu” olarak değiştirmiştir. 8 Şubat 1956 tarihinde İzmit’te vefat etmiş olan Beşdivanlı Rıza Bey’in mezarı, İzmit Bağçeşme Mezarlığı’nda bulunmaktadır.

KAYNAKÇA

Yusuf Çam, Milli Mücadele’de İzmit Sancağı, Kocaeli, s. 37; Volkan Şenel, Tarihi Yönüyle Derince, Kocaeli, 2012, s. 134-136; Sabahattin Özel, Kocaeli ve Sakarya İllerinde Milli Mücadele (1919-1922), İstanbul, 1987, s. 160; Rıfat Yüce, Kocaeli Tarih ve Rehberi, Kocaeli, 1945, s. 83-85; Derince Dergisi, Sayı 1, Kocaeli, 2010, s. 20; Adnan Sofuoğlu, Milli Mücadele Döneminde Kocaeli, Ankara, s. 144; Avni Öztüre, Nicomedia Yöresindeki Yeni Bulgularla İzmit Tarihi, İstanbul, 1981, s. 160; Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Tarihi Mekânlar ve Kent Estetiği Şube Müdürlüğü KUDEB Raporu, Kocaeli, 2011; Beşdivanlı Rıza Bey Konağı Tescil Fişi, Kocaeli Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, Kocaeli, 2011; Kocaeli Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 18.10.2011 Tarih ve 28 Sayılı Kararı, Kocaeli, 2011; Fahri Tuna, Dinlediğim Halit Molla, Adapazarı, 2021, s. 51.

Volkan ŞENEL

BEŞDİVANLI RIZA BEY

Madde no:206

Kategoriler