Körfez İlçesi Camilerinden

Belen Camii, Kocaeli’nin Körfez ilçesine bağlı Belen Mahallesi’ndedir. Belen Sultan Orhan Gazi döneminde iskân edilmiş ve varlığını günümüze değin sürdürmüştür. Körfez ilçe merkezinin 8 km. kuzeyinde yer alan Belen köyü bir yamaç üzerine kuruludur. Cami köyün içinden geçen ana yol kenarında yer alır. İnşa kitabesi mevcut değildir. Giriş kapısı üzerindeki panoda günümüz harfleriyle “Bu cami Osmanlı devletinin padişahlarından II. Abdülhamit Han Hazretleri tarafından 1876-1909 yılları arasında yaptırılmıştır” ibareleri yazılıdır. Bu suretle camiye

II. Abdülhamid Camii de denmektedir. Ancak bu panoda yer alan bilgilerin doğruluğu tartışmalıdır. A. Nezih Galitekin’in cami ile ilgili yayımladığı şer’iyye sicili kaydından, yapının ilk inşasının Orhan Gazi döneminde gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır. E. H. Ayverdi bu camiden “Üsküdar muzâfâtından Taşköprü nahiyesinde Beylan Kariyesi’nde vâki merhûm ve mağfûrün-l-leh Sultan Orhan Hazretleri’nin câmi-i şerîfi” şeklinde bahsetmekte ve caminin günümüzde yıkık olduğunu söylemektedir. Söz konusu belge ve bilgiler caminin ilk inşasının Orhan Gazi dönemine kadar gittiğini gösterir. Günümüzdeki mevcut cami geç dönem özellikleri göstermektedir. Cami 2017 yılında Kocaeli Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu tarafından tescillenmiştir. Yapı, son yıllarda yapılan restorasyon ve eklemelerle orijinal dokusunu kısmen kaybetmiştir.

Dikdörtgen bir avlunun içerisinde yer alan caminin orijinalinde kareye yakın dikdörtgen planlı bir şemada inşa edildiği anlaşılmaktadır. Yapının kuzey ve batı cepheleri sonradan eklenen bir bölümle kısmen çevrelenmiş vaziyettedir. Cami güneyden kuzeye yükselen bir alan üzerine inşa edilmiştir. Bu suretle cepheler arasında kot farkı meydana gelmiştir. Bu kot farkının eşitlenmesi için subasman seviyesi kuzey cephede daha yüksek tutulmuştur. Minare kuzey cephenin ortasında yer almaktadır.

Giriş, yapının içine sonradan eklenen bölümün batısında yer alan bir kapıyla sağlanmaktadır. Giriş mekânından ikinci bir kapıyla harime geçilir. Harim cepheleri pencerelerin alt seviyesine kadar ahşap lambrilerle kaplanmıştır. Kalan yerler beyaz boyayla sıvanmıştır. Mihrap ve minber orijinal değildir. Kuzey cephedeki kadınlar mahfili üstte ahşap korkuluklarla sınırlandırılmıştır. Mahfil ortada ahşap bir sütun, iki yanda beden duvarlarına gömülü kolonlar vasıtasıyla taşınmaktadır. Harim dıştan kiremit örtülü kırma bir çatıyla içten ahşap bir tavanla örtülmüştür. Tavan mahfil üstü haricinde dokuz bölüme ayrılmıştır. Ortadaki bölüm testere dişi bordürlerle belirginleştirilmiştir. Her bir bölümün merkezinde içerisinde sekiz kollu çiçek bulunan sekizgenler bulunmaktadır. Karelerin köşelerinde soyut karakterli bitkisel bezemelere yer verilmiştir. Mahfilin üstü harim tavanının devamı şeklinde düzenlenmiştir. Tavanda son yıllarda yapılan onarımlarla birlikte günümüz malzemesi kullanılmıştır.

Caminin kuzey ve batı cepheleri sonradan eklenen bölümle birlikte orijinal düzeninden uzaklaştırılmıştır. Kuzey cephe sağırdır. Batı cephede ise bir pencere bulunmaktadır. Güney ve doğu cepheler daha iyi vaziyettedir. Güney cephede mihrabın iki yanında iki pencere bulunmaktadır. Doğu cephede ise altta bir üstte bir pencere açıklığına yer verilmiştir. Üst sıradaki pencere kadınlar mahfilinin aydınlatılması için sonradan açılmıştır. Caminin silindirik gövdeli, tek şerefeli minaresi kuzey cephenin ortasında yer almaktadır. Minareye giriş kadınlar mahfilinin batısında yer alan bir kapıyla sağlanır. Minare gövdesi kare bir kaide üzerine bindirilmiştir. Kaide beden duvarlarıyla aynı yükseklikte tutulmuştur. Kısa tutulan gövde üstte sivri bir külahla örtülüdür. Caminin dış cepheleri tümüyle sıvalı vaziyettedir. Cepheler üstte iki sıra silmeyle nihayetlenir. Camide süsleme unsuru yer almamaktadır. Belen Camii son yıllarda yapılan onarımlarla orijinal dokusunu ve malzemesini kaybetmiştir. Cami günümüzde ibadete açıktır.

KAYNAKÇA

Ahmed Nezih Galitekin, Kocaeli Körfez İlçesi Tarih ve Kültür Mirası Eserler I, Körfez Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, 2008, s. 335-354; Ekrem Hakkı Ayverdi, “İstanbul Mi’mâri Çağının Menşe’i Osmanlı Mimârîsinin İlk Devri 630-805 (1230-1402)”, İstanbul Fetih Cemiyeti İstanbul Enstitüsü, 1966, İstanbul, s. 123.

Erkan ATAK