İzmit Ticari Hayatının Önemli Merkezlerinden

Gerek Evliya Çelebi gibi seyyahların gerekse arşiv kayıtlarının verdiği bilgilere göre İzmit ticari faaliyetlerin merkezi konumundaydı. İstanbul’un kereste ihtiyacı İzmit’ten temin edilirdi. 19. yüzyıla geldiğimizde şehirde ticari canlılık artarak devam etmiştir. Nitekim Süheyl Ünver’in verdiği, 1886 tarihli bir kayda göre; Adalar Çarşısı, İskele Meydanı, Anbar önünde Meydan, Çarşıbaşı, Dellallarbaşı, Gümrük Önü, Terziler Sokağı, Terzileriçi, Dikicileriçi, D. Rüku, Balık Pazarı, Nalburlariçi, Nalburlar Çarşısı, Acı Çeşme karşısı, Baç Önü, Camlı Kahve ve İskele Yanı, Büyük Çeşme Karşısı, Kapanönü, Camlı İskele, Yağhane Adası, , Kuyubaşı Adası, Salhane Adası, Hamam Adası ve Gümrük Adası’nda yer alan dükkân, mağaza, han gibi iş yerlerinin çoğunun sahibi vakıflardı. Bu sıralanan yerlerde Mehmet Bey Vakfı, Gazi Baba Vakfı ve Abdüsselam Bey Vakfı pek çok emlakın sahibiydi.

Rifat Yüce Türk Yolu gazetesindeki 6 Mayıs 1937 tarihli yazısında, Adalar Çarşısı’nın 1915’teki kar yağışında gördüğü zararı şu cümlelerle okuyucuya aktarmaktadır “Eskiden Demiryolu altındaki çarşı, Balık Pazarı ve Adalılar Çarşısı tamamen üstü kapalı idi. Bu çarşı tamamen tüccar ve esnaflarla dolu idi. Harbiumumi’de bu çarşı boşaldı. Hiç unutmam 1915 yılında bir kar yağmıştı. Kapalı çarşı içinde sabahleyin mağazama giderken Adalılar Çarşısı’nın hemen yarısından fazla kısmının üzeri yıkılmış idi”.

Cumhuriyet döneminde İzmit şehrinin ticari canlılığı artarak devam etti. 1923 ile 1953 yılları arasında ticaret şehirde ve kasabalarda haftada bir gün pazar ve senede birkaç gün süren panayırlar etrafında şekilleniyordu. Hendek, Adapazarı ve Geyve panayırları için el ilanları dağıtılır, gazetelere de ilan verilirdi. Panayırlara getirilecek hayvanlar için tek koşul menşe şahadetnamesi olurdu. Tarım Bakanlığınca düzenlenen İl Hayvan Sergisi’nde ikramiyeler verilirdi. Kandıra’nın ünlü pazarı çarşamba, İzmit pazarı ise cuma günü kurulurdu. Pazar kurulmadan önceki akşamları köylerden gelenler geceyi hanlarda geçirirlerdi. İzmit’te ticaretin yoğun olduğu yerler arasında Adalar Çarşısı da öne çıkmaktadır. Adalar Çarşısı’na ek olarak, Ankara Caddesi, Demiryolu’nun iki tarafındaki caddeler, İstiklal Caddesi, Kemaliye Caddesi, İstanbul Caddesi, Buğday Meydanı, Postane Caddesi, Taşçılarbaşı ve Paç ticari faaliyetlerin yoğun yaşandığı mekanlardır. 1927-1953 yıllarında İzmit Ticaret ve Sanayi Odası’nın Tescil İlanlarındaki Tüccar ve Sanayiciler arasında Adalar Çarşısı Esnafları da yer almaktadır. Bu esnaflar içerisinde bulunan isimler arasında Ali Rıza (Manifaturacı), Salih Kesebir (Zahire ve un ticareti), Latif Baysal ve Yunus Çetik (Bakkal), Bahattin Kefçeli ve ort. Rasim Görgün (Zahire ve un Toptancısı), Selahattin Sezgin (Sirkeci), Şerafettin Toptancı (Manifatura, tuhafiye), Hasan Ayten (Manifatura), E.Battaloğlu-M.Gökse (Zahirecilik), Şemsettin Talay (Komisyoncu), Rifat Yüce (Türk Yolu gazetesi), Mehmet Ali Ertuğ ve Saadettin Keskin (Müteahhit), Tahir Kavala (Tütün Tüccarı), Mehmet Ali Özbedüm ve Ömer Özden (Zahireci) bulunmaktadır.

KAYNAKÇA

Müzeyyen Ünal, “İkinci Dünya Savaşı Sırasında İzmit’te Ticaret Hayatı”, Uluslararası Karamürselalp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Editör Haluk Selvi, Bilal Çelik, Kocaeli 2016, s 1001,1069; Müzeyyen Ünal, “Yerel Gazete İlanlarına Göre Koca- eli’de Sanayi ve Ticaret (1923-1953)”, Uluslararası Orhan Gazi ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu.

Turgut KARAÇOBAN