Kocaeli ili gerek Karadeniz’e ve gerek Marmara Denizine olan kıyıları nedeniyle balıkçılık açısından önemli bir coğrafi konumda bulunmaktadır. Ticari amaçlı yapılan balıkçılık faaliyetlerinin yanında amatör düzeyde olta balıkçılığına da sıklıkla rastlanan bölgede birbirinden farklı lokasyonlarda balıkçılık gerçekleştirilmektedir. Kocaeli ili sınırları içinde olta balıkçılığının sıklıkla görüldüğü bölgeler şu şekildedir:
Darıca-Eskihisar: Darıca merkezde çok fazla balık çıktığını söylemek mümkün olmamakla beraber, özellikle Ocak ayından başlayarak Mayıs sonuna kadar Gümüş Balığı ve Kefal dışında tek tük İspari, Eşkina ve İstavrit avlanabilmektedir. Marmara’da balık zamanı dediğimiz mayıs sonu, göçlerin başlamasıyla denizde hareketlenmeler başlar. İstavrit başta olmak üzere İzmarit, Mezgit, İspari artık kıyılara sokulmaya başlamıştır. Yılın büyük bölümü av veren Eşkina ise özellikle kayalık alanlarda gece av vermektedir.
Gölcük-Değirmendere-Ulaşlı: Gölcük balık çeşitliliği açısından zengin bir bölgedir. Bunda körfezde kurulan Arıtma Tesislerinin payı büyük öneme sahiptir. Aynı zamanda Gırgır avcılığı da eskiye nazaran bir hayli kısıtlanmıştır. Bu sayede balık çeşitliliği artmış ve kıyı avcılığı hiç olmadığı kadar rağbet görmeye başlamıştır. Örnek vermek gerekirse, Değirmendere, Kocaeli şehrinin belki de en fazla ilgi gösterilen olta balıkçılığı bölgesine dönüşmüştür demek yanlış olmaz. Özellikle Mırmır ve İstavrit yakın geçmişe nazaran oldukça artmış durumdadır. Gerçi bahsi geçen bu balıklar Başiskele ve Yüzbaşılar taraflarında eylül ve aralık ayına kadar sıkça avlanabilmektedir. Aynı durum Kavaklı sahili içinde geçerlidir. Ayrıca kiloluk Kırlangıç yanında İspari, Pisi, Kalkan ve Sarıkanat da avlanabilmektedir. Ayrıca Halıdere çıkışındaki askeri birlik sınırları içinde yer alan Gonca Kayalıklarından da Eşkina, Karagöz, İskorpit gibi dip balıkları avlanabilmektedir.
Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından 2017 yılında Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA) bünyesinde başlatılan “İzmit Körfezi Balıklandırma Projesi” ile temizlenen İzmit Körfezi’nde 45 balık türü, 12 omurgasız türü olmak üzere 57 çeşit balık ve canlı türünün yaşadığı tespit edilmiştir. Yine aynı proje kapsamında ise 2017 ve 2018 yıllarında körfeze 12 bin levrek, kalkan ve çupra balığı bırakılmıştır. İlgili proje ile İzmit Körfezi yeniden hayat bulurken, körfezde ticari olarak faaliyet gösteren toplam 260 tekne bulunmaktadır. Teknelerin çoğunluğu küçük ölçekli balıkçılık grubunda yer alırken, Körfezde balıkçı teknelerinin faydalandığı toplam 18 adet balıkçı kıyı yapıları vardır. Bunların çoğu çekek yeri, barınma ve yanaşma yeri özelliği taşımakta ve Körfezde ticari olarak toplam bin 377 balıkçı, 2 bin 920 de amatör balıkçı belgesine sahip kişi bulunmaktadır.
1980 yıllarından itibaren kentsel ve endüstriyel gelişim doğrultusunda İzmit Körfezi’ndeki baskı artarken, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi körfezin kirlenmesini önlemek için çalışmalar yapmıştır. İzmit Körfezi’ne akan tüm derelerin ıslahı sağlanırken, tüm atık sular atık su arıtma sistemine bağlanmıştır. Kocaeli’den denize dökülen suların % 99 denize dökülmeden arıtılarak denize deşarj edilmiştir. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi denizde özel teknelerle denize dökülen pet şişe gibi evsel atıkları toplarken, körfeze giren tüm gemileri ise havadan uçaklarla kontrol etmektedir. Uçaklarla yapılan denetimlerde denizi kirleten gemi ve sanayi kuruluşları belirlenerek cezalar yazılmıştır. İzmit Körfezi’nde yapılan temizlik çalışmalarının ardından körfezde yeniden denize girilmeye başlanmış, bu durum gerek ticari ve gerek olta balıkçılığını da olumlu etkilemiştir.
İzmit Körfezinde sıklıkla rastlanan balık türleri ise şunlardır, “hamsi”, “sardalya”, “istavrit”, “kefal”, “denizyıldızı”, “lüfer”, “karagöz”, “palamut”, “izmarit”, “mezgit”, “çipura”. Ayrıca Nisan ayında deniz sularının ısınmaya başlamasıyla, “orkinos”, “palamut”, “lüfer”, “istavrit” ve “zargana” gibi balıklar da Akdeniz, Ege ve Marmara Denizi üzerinden Karadeniz’e göç ederler. Bu nokta da İzmit Körfezi balık popülasyonlarının göç yolları açısından önemli bir bölgedir. Yaz ayları boyunca Karadeniz’de beslenen bu balıklar, suların soğumaya başladığı Eylül ayından itibaren besili bir şekilde Akdeniz’e geri dönmeye başlarlar. İzmit Körfezinde sıklıkla görülen ve avlanan balık türlerini açıklamak gerekirse şunları söylemek mümkündür:
İstavrit: İzmit Körfezinde yılın hemen hemen her ayında avlanabilir. Küçük boy bir balıktır, tavası oldukça lezzetli olur.
Sardalya: Küçük boyutlu balıklardandır. Yaz döneminde en lezzetli halini alır. Akdeniz ve Ege’den göç ettiği için çok faydalı omega 3’ü fazlasıyla barındırır. Bazen çapari ile de yakalansa da genellikle ağlar ile yakalanır. Yağlı olduğu için lezzetli bir balıktır. Izgara da yapılabilir.
Çipura: İzmit Körfezi’nde seyrek olarak yemli olta ile avlanır. Köken olarak Ege kökenli bir balıktır. Ocak, şubat ve mart aylarında yoğun ve lezzetlidir, kış mevsimi balığıdır.
Kalkan: Karadeniz kökenli bir balıktır ama İzmit Körfezi’nde seyrek olsa da bulunmaktadır. Olta ile zor yakalanır, genellikle balıkçı ağları ile avlanır. Şubat ve Mart ayı dönemi balığıdır.
Lüfer: İzmit Körfezi’nde Eylül aylarında Ege’ye doğru mevsimsel göç yaparken avlanır. Izgarası oldukça lezzetli bir balıktır. Marmara’nın en güzel balıklarındandır. Kaşık olta ile ve denizde yavaş seyir halinde yakalanabilir. Büyüğüne kofana, küçük boyutlusuna çinekop ve sarıkanat denir.
Palamut: İzmit Körfezi’nde eylül-ekim aylarında oldukça fazla yakalanır. Göç yapan bir balıktır. Çapari olta ile yakalanabilir. Çok lezzetli bir balıktır. Büyük boyutlu bir balık olduğu için ızgarası çok lezzetlidir. Ortalama boyu 30-35 cm’dir. Küçüğüne çingene palamutu, büyüğüne ise kestane palamutu veya torik denir. Torik boyu yaklaşık 55-60 cm’dir ve 2 kg’a yakındır.
Uskumru: Göçmen balıklardandır. Yaz aylarını Karadeniz’de geçirir, Eylül-Ekim aylarında İzmit Körfezi’nden geçerek güneye doğru iner. 30 cm civarında bir balıktır, küçük boyutlularına çiroz adı verilir. Maalesef denizlerimizde oldukça azalmış bir balık türüdür. Eti oldukça lezzetlidir ama yeniden çoğalması için çaba gerekmektedir.
Barbunya: Nisan ve mayıs aylarında yakalanır. İzmit Körfezi’nin en lezzetli balıklarındandır. Hafif pembe, kırmızı renklere sahip olan bir balıktır. Halk arasında barbun olarak da bilinir. Ilık denizlerde, çamurlu veya kumlu sahillerde 300 metre derinliklerde yaşar.
Tekir: Yılın birçok mevsimi avlanabilir. Sığ sularda dipte yumurtlarlar ve yaz ayları üreme dönemidir. Boyları en fazla 35 cm kadar olabilir. 25-300 metre arasında yaşar, kış aylarında derin sulara çekilir.
Gümüş: Bahar ayları yaklaştığında tezgâhlarda yerlerini alır. İzmit Körfezi’nde sığ sularda ürerler ve her mevsim yaşarlar. Küçük boyutlu bir balıktır. Genellikle kepçe ile de avlanabilir. Ağ ile yakalanır.
Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA) bünyesinde gerçekleştirilen “İzmit Körfezi Balıklandırma Projesi” çerçevesinde ilerleyen dönemlerde İzmit Körfezi’nde hali hazırda var olan ve var olması planlanan balık türleri ise şu şekildedir: Levrek, Çipura, Karagöz, Eşkina, Kalkan, Pisi, Mercan, Mersin Balığı, Granyöz, Mırmır, Minekop.
Kocaeli ili Marmara Denizine kıyısı olduğu gibi Karadeniz’e de kıyısı olan bir ildir. Özellikle Kandıra’ya bağlı Kefken ve Kefken limanı da balıkçılık açısından çok zengin bir bölgedir. Eylül ayının ilk günlerinden itibaren Kefken Limanı balıkçılık açısından oldukça hareketlenmektedir. Oldukça bol miktarda avlanan palamut balığı yaz turizminden sonra Kefken turizmine katkı yapmaya devam etmektedir. Kefken balıkçılarının Karadeniz açıklarından tutuğu balıklar büyükşehir balık hallerine gönderilmeden limanda oldukça fazla kişinin ilgi odağı durumuna gelir. Kefken Limanı her yıl büyükşehirlerde tüketilen balıkların büyük bir kısmına ev sahipliği yapmaktadır. Eylül ve Kasım aylarında palamut ve lüfer, kış aylarında tirsi, kalkan, mezgit, çinekop ve tekir gibi Karadeniz’e özgü balıklar avlanmaktadır. Kefken ’de şehir dışından gelip balık alanların yanı sıra Kefken restoranları da balık lezzeti yaşayan insanlarla doludur. Balık fiyatlarının şehir balıkçı tezgâhlarına oranla oldukça uygun olması, Kefken ’in alışverişte tercih edilmesini sağlayan etkenlerdendir. Karadeniz’den çıkan bu doğal balıklar tüketici için büyük bir özellik taşımaktadır. Özellikle İstanbul balıkçı pazarlarında “Kefken Palamudu” diye satış yapıldığına sıklıkla rastlanabilmektedir.
Kandıra ilçesinin Kefken beldesinde hem ticari hem de amatör olarak tutulabilecek balıklar ise şunlardır: Palamut: Ağustos-Kasım ayları arasında olta ile av vermektedir. Surf kamışlarla dizilecek palamut çaparisi ile avı mümkündür. Ayrıca sahte balıklarla at-çek disiplini ile avlanmanız olasıdır. Denizin hareketli olduğu zamanlarda daha iyi sonuçlar alabilirsiniz. Özellikle burun başlarındaki avlaklara bakmanız gerekir. Pembe Kayalar, Kerpe Burnu, Eski Kerpe Burnu, Dikili Harmankaya güzel balık avı yapabileceğiniz bölgelerdir.
Lüfer ve Kofana: Ağustos ayında bir miktar av vermekle birlikte en yoğun av zamanı Ekim ve Kasım ayının ilk 15 günüdür. Kayalık sığlıklarda ve kayalıkların kumsallarla birleştiği dalga kırımlarında rapala ve kaşıkla av vermektedir. Ayrıca mantarlı dip takımlarıyla istavrit ve zargana yem kullanarak bu türleri avlamak mümkündür. Özellikle Babalı, Dikili kıyıları, Pembe Kaylar ve Kefken Adası avlak olarak tercih edilirse daha iyi sonuçlar alınabilir.
Kalkan: Tüm yıl dip takımları ile av verse de en iyi zaman Şubat, Mart ve Nisan aylarıdır. Kefken ve civarındaki tüm sahillerde balık avı yapılabilir.
İstavrit: Mayıs ve Haziran aylarında av veren istavrit Pembe Kayalar, Kefken Limanı, Kerpe Kayalıkları ve Harmankaya’da klasik istavrit çaparisi ile av vermektedir.
Barbun ve Tekir: Kayalık bölgelerin kumsalla birleştiği tüm yerlerde tekir ve barbun yakalamanız olasıdır. Lakin bunun için kaya kurdu bulmanız gerekmektedir. Mayıs ve Eylül-Ekim ayları en iyi dönemidir.
Eşkina: Canlı teke veya boru kurdu temin ettiğiniz sürece en rahat avcılığını yapabileceğiniz türdür. Mayıs –Kasım ayları arasında özellikle gece avcılığı yapılırsa güzel avlar yapılabilir. Pembe Kayalar, Kerpe Burnu, Eski Kerpe Burnu, Dikili Harmankaya gibi kayalık yerlerde avcılığı yapılmaktadır.
Levrek: Bölgede nadir olarak avlanan bir türdür. Çok uğraş az balık mantığı ile avcılığı pek yapılmamaktadır. Nisan ayında göç balığı esnasında nadiren karadan av vermektedir.
Kırlangıç: Nisan-Kasım ayları arasında av vermektedir. Nadir türlerden biridir. İstavrit fileto yem yaparak klasik dip takımları ile kum ve kaya birleşimlerinde yakalanabilir.
Kefal: Haziran-Kasım arasında av veren bir türdür. Liman içlerinde ve sahillerde kurt, balık eti ve ekmek ile avcılığı yapılmaktadır. Kumcağız ve Sarısu derelerinde de yaz boyu iyi av vermektedir.
Sazan: Kumcağız ve Sarısu derelerinde Mayıs-Ekim arasında av verdiği bilinmektedir.
Karagöz: Yörede nadiren oltaya takılan balıktır.
Boru kurdu ile alınmış raporlar çok nadirdir.
Dil Balığı ve Pisi Balığı: Kalkan avı için yapılan avcılık ile aynıdır.
Mezgit: Mayıs-Ekim aylarında av veren mezgit Pembe Kayalar, Kefken Limanı, Kerpe Kayalıkları ve Harmankaya’da tavuk eti ve midye içi ile av vermektedir.
İzmarit: Mayıs-Ekim aylarında midye içi kullanılarak tüm kayalık bölgelerde izmarit yakalanabilir. Öğle saatleri iyi av zamanlarıdır.
Kocaeli ili coğrafi konumu dolayısıyla hem Marmara Denizi hem de Karadeniz’e hâkim bir konumdadır. Bununla beraber sahip olduğu tatlı su kaynakları (göller, akarsular, barajlar vb.) ile de hem ticari balıkçılık hem de amatör-olta balıkçılığı açısından zengin bir çeşitlilik sunmaktadır. Balıkçılık konusundaki potansiyeli Kocaeli ilini sadece ticari amaçlı balıkçılık için değil aynı zamanda turizm açısından da ön plana çıkaran ögelerden biridir.
Özellikle Kartepe ilçesindeki iç suların çok olması, balık çeşitliliği ve popülasyonunun yüksek olması sebebi ile bu bölgede amatör balık avcılığı oldukça yaygın bir şekilde yapılmaktadır. Sakarya’nın ve Kocaeli’nin içme suyu havzası olan Sapanca Gölü, Akmeşe yolu üzerinde bulunan, halk dilinde Kirazoğlu ve Ketence Baraj Göletlerinin yanı sıra, Derbent deresi ve Samanlı Dağı’ndan aşağılara doğru akan berrak derelerde olta balıkçılığı yapılmaktadır. Buralarda başta sazan (aynalı ve pullu sazan), turna (oklama), yayın, tatlı su kefali, kızılkanat, gökkuşağı alabalığı ve doğal alabalık gibi birçok türü bir arada barındırmaktadır.
Avcılıklarına gelince, sazan, tatlı su kefali ve yayın balıkları genelde makaralı olta takımı (şamandıralı ya da iskandil dip oltası şeklinde) gibi oltalara mısır (kuru, taze, haşlanmış, konserve), hamur, küspe, solucan ve yemlik canlı balıklar takılarak avlanmaktadır. Buralardaki sularda, 15-16 kg’lık sazanların tutulduğu görülmüş, hatta 30 kg üzerinde trofe tabir edilen sazanların da olduğu bilinmektedir. Son zamanlarda ülkemizde hızla gelişen sportif (yakala-resimle-suya iade et) balıkçılar bu trofelere oldukça ilgi göstermektedir. Yavrulama dönemi olduğu için 15 Mart 15 Haziran tarihlerinde avcılık yasaktır. Turna balığı avı oldukça zevklidir. 15 Aralık-31 Mart tarihlerindeki yasak dönemin haricinde, avlanma boy limiti 40 cm altında ve günlük avlanma limiti 10 adetten fazla olmamak şartıyla diğer zamanlar serbesttir. Avcılığı kaşık, rapala, suni yem ve etik olmakla birlikte canlı yemler kullanılarak yapılmaktadır. Bugüne kadar 1 metre civarında turna balığı tutulduğu görülmüştür.
Yayın balığı Sapanca Gölü’nde olmakla birlikte, Derbent Deresi’nde görülmektedir. Yayın balığı avı ise genelde canlı yemlerle yapılmakta, çok büyük boyutları bulduğundan, olta takımlarının ve misinaların kalın ve mukavemetli olması gerekmektedir. Yasak dönemi 15 Mart-15 Haziran olup, boy limiti 90 cm ve avlanma limiti 1 adettir.
Kocaeli ili balık avcılığı tutkunları için çok ciddi bir potansiyel sunmakla beraber, 2000’li yıllardan sonra Büyükşehir Belediyesi ve bağlı kuruluşların çabaları ile gerek ilin kıyısı olan denizlerin ve gerek il sınırları içindeki tatlı suların temizlenerek ıslah edilmesiyle beraber farklı bir seviyeye ulaşmıştır. Bu çabalar sonucunda denizlerdeki ve tatlı sulardaki balık popülasyonlarının arttığı, uzun zamandır görülmeyen balık türlerinin de tekrar görülmeye başlandığı bildirilmiştir. Ayrıca son yıllarda sayısı artarak devam eden projelerle de denizlere ve tatlı sulara yeni balık türlerinin kazandırılması çabaları hızla devam etmektedir.
KAYNAKÇA
http://www.avlakyeri.com/index.html, Son Erişim Tarihi 04.08.2021; https://www.dha.com.tr/son-dakika/temizlenen-izmit-korfezinde-57-farkli-balik-ve-canli-turu-yasiyor/haber-1657152, Son Erişim Tarihi 04.08.2021; https://yelkenokulu.com/balikcilik/marmara-baliklari/, Erişim Tarihi 04.08.2021; https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/assets/upload/dosyalar/zmitkrfezibalklandrmaprojesifizibiliteraporununoluturulmas.pdf, Son Erişim Tarihi 04.08.2021; http://www.kefken.com/balik-turizminin-baskenti-kefken/, Son Erişim Tarihi 04.08.2021; vi-yapmak/, Son Erişim Tarihi 04.08.2021; https://turizm.kartepe. bel.tr/tr/icerikdetay/92/34/olta-balikciligi.aspx, Son Erişim Tarihi 04.08.2021.
Bora YENİHAN