Arkeolojik Sit

Kocaeli İli, İzmit İlçesi, Turgut Mahallesi, Bağlar (Erguvan) Sokak’ta, No: 55’te yer alan, mülkiyeti şahsa ait, 20M3c Pafta, 4275 Ada, 1 Parselde kayıtlı taşınmazda bulunan ve içerisinde üç adet lahit barındıran, Roma Dönemi dromoslu ve tek mekanlı yer altı mezar odası, G.E.E.A.Y.K’nun 10/11/1979 tarih ve 11612 sayılı kararı ile tescil edilmiş, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu’nun 03.07.1987 tarih ve 3448 sayılı kararı ile 179 olan eski envanter numarası, 60a olarak yenilenerek tescilinin devamına karar verilmiş ve son olarak, Kocaeli Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurul Müdürlüğünün, 25.06.2013 tarih ve 1057 sayılı kararı ile yeniden tescil edilmiş olup, koruma grubu 2. Grup olarak belirlenmiştir.

Kocaeli İli, İzmit İlçesi, Turgut Mahallesi, Bağlar Sokak, No: 58’deki evde oturan Nuri Necati Demir isimli bir vatandaşın 01.07.1971 yılında, evinin önündeki bahçede odunluk yapmak isterken açılan ufak bir delikten mermer lahitleri görüp yetkililere haber vermesi üzerine Müze Müdürlüğünce yapılan incelemede burasının bir yeraltı mezar odası olduğu anlaşılmış ve Antik Nikomedia Kentinin batı mezarlık sahası içinde sayılan ve 58 Kapı numaralı evin bahçesinde, kuzeyden güneye doğru meyilli bir arazide yer alan, kuzeydoğu-güneybatı doğrultulu bu mezar yapısı, 27.07.2021 tarihinde yapılan kazı çalışmasıyla açılmıştır. Tek oda ve dromostan ibaret bir yapı olup, her ikisinin de üzeri beşik tonoz örtülü ve dromos mezar odasının tam ekseni üzerinde bulunmaktadır. Mezar odası ve dromosu meydana getiren taşların sadece içleri tıraşlanmış, yapım malzemesi olarak yerli kum taşı kullanılmıştır. Dromosun önünde bir girişi vardır. Yan duvarlar dikdörtgen biçimde ve genişliği 23 cm olan taşlar harçla örülerek meydana getirilmiştir. Gerek dromos ve gerekse mezar odasına geçişte kapı bulunamamış, hatta varlığına dair herhangi bir kalıntı veya ize de rastlanılmamış, yalnız dromosun önünü kapatmak için büyük bir taş levha konmuştur. Girişe ait yükseklik tonozla birlikte 180 cm, genişlik 130 cm ve uzunluk 200 cmdir. Yan duvarlar tonoza kadar 105 cm olup, bu seviyeden sonra tonoz başlamaktadır. Tonoza geçiş taşları dışarıya taşmış şekilde ve tabanı çakıl döşelidir. Yüksekliği 120 cm, genişliği 100 cm olan dikdörtgen biçimde bir kapı boşluğu ile lahitlerin bulunduğu kısma geçilmektedir. 230 cm yüksekliğinde 350 cm uzunluğunda ve 275 cm genişliğinde olan bu bölmenin işçiliği dromostaki işçiliğin aynısı olup, mezar odasında da tonozlara geçiş taşları dışarı taşmakta ve taban taş döşelidir. Yan duvarlardaki blok taşların genişliği 33 cm ve harçla örülmüşler, aralarında madeni kenetler kullanılmıştır. Duvar Kalınlığı 15-20 cm arasındadır. Mezar odasının içerisinde ikisi yanlarda ve biri ise karşıda olmak üzere üç adet lahit bulunmaktadır. Lahitlerin sağda ve karşıda olanı mermer, soldaki ise yerli kum taşından yapılmıştır. Üzerlerinde yazıt olmayan ve düz tezyinatsız akroterleri bulunan bu lahitlerin uzunluğu 277 cm, genişliği 90 cm ve kapaklı olarak yüksekliği 88 cmdir. Lahitlerin tekne ve kapaklarının bazı yerlerinin kırık olması, içlerinden çıkan seramik ve cam buluntular ile iskeletlerin dağınık halde ele geçmiş olması, mezar odasının daha önceki devirlerde açılmış olduğu hakkındaki görüşü kuvvetlendirmekte olup, oda mezarda kaç adet gömü yapıldığı ve ölü gömme hususiyetleri hakkında kesin bir yargıya ulaşmayı zorlaştırmıştır. Bağlar Sokak mezar odası, beşik tonozu ve yapı tekniği bakımından M.S. 1. yüzyıllarda görülen mezar odalarına benzemekte olup, en yakın örneği Akyazı tümülüsüdür. Bu mezar odasının Geç Hellenistik devirde inşa edilmiş olup, Roma Döneminde tekrar kullanıldığını söylemek mümkündür. Kazı sonucu ele geçirilen 3 adet pişmiş toprak kandil, 5 adet cam koku şişesi, 1 adet cam vazo(?), 1 adet pişmiş toprak koku şişesi, 1 adet geniş karınlı kap, 1 adet tek kulplu kasecik, ve 2 adet tek kulplu maşrapa olmak üzere, toplam 14 adet taşınır mezar hediyesi, Kocaeli Müze Müdürlüğü envanterine kaydedilmiştir. Bağlar Sokak mezar odasını, ele geçen buluntular ve mezar mimarisi göz önünde bulundurularak, M.S 1. ve 2. yüzyıllara tarihlendirmek mümkün gözükmektedir.

KAYNAKÇA

Ali Bora, Bithynia Bölgesi Tümülüsleri, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Bilim Dalı Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı, CİLT: I, İstanbul, 2015, s. 142-144; F. Yavuz Ulugün, Muhittin Bakan, Taner Aksoy, İlker Tepeköy, Tarih Öncesi ve Helenistik Dönem Bithynia, Kocaeli Yüksek Öğrenim Derneği Tarih Yayınları, Atmaca-Panaajans, 1. Baskı, Kocaeli, 2004, s. 27-28; Kocaeli Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Arşivi, Dosya No: 41.00.01, PDF No: 2049, s. 33-49; Dosya No: 41.00.01, PDF No: 2041, s.19; Dosya No :41.00.903, PDF No: 990, s. 4, 31, 32, 34; Kocaeli Müze Müdürlüğü Arşivi, Arkeolojik Eser Envanter Defteri No: 4 s. 103-116; Kocaeli Müze Müdürlüğü Arşivi, 23.05.2013 tarihli Müze Uzman Raporu; Kocaeli Müze Müdürlüğü Arşivi, 30.05.2013 tarih ve 97925780-160/430 sayılı yazı; Taner Aksoy, Kocaeli Kültür Envanteri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Daire Başkanlığı Yayınları, Kocaeli 2011, s. 87; Zafer Ağar, “İzmit Turgut Mahallesinde Bulunan Bir Mezar”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, İstanbul, 1980, Yıl :3, Sayı: 10, s. 17-18; https://www.kulturportali. gov.tr/turkiye/kocaeli/kulturenvanteri/baglar-sokak-roma-mezari

Serkan GEDÜK