Kocaeli Valisi

Ziya Tekeli hakkında ilk söylenmesi gereken, aynı dönemlerde valilik yapan Osman Nuri Tekeli ile karıştırılmasıdır. Nitekim Ziya Tekeli’nin görev yaptığı valiliklerin sayfalarında nedense onun yerine Osman Nuri Tekeli ya da her ikisinin de ismi yazılmaktadır. Ayrıca yüzlerce mülkî amirin biyografisinin yer aldığı Ali Çankaya’nın Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler adlı kitabında Ziya Tekeli’nin biyografisi bulunmamaktadır. Ziya Tekeli’nin isminin İçişleri Bakanlığı Arşivi’ndeki sicil dosyasında Osman Ziya Tekeli olarak kaydedilmesi belki de bu yanlışlığın nedenidir. İçişleri Bakanlığı Arşivi’nde Ziya Tekeli’nin sicil dosyası 770 iken, Osman Nuri Tekeli’nin sicil dosyası 721’dir. Cumhuriyet Arşivi’nde de sabit olduğu üzere Ziya Tekeli’nin 1939-1946 yılları arasında Kocaeli valiliği yaptığı dönemde Osman Nuri Tekeli Erzincan, Denizli, Diyarbakır ve Bilecik valiliklerinde bulunmuştur. Dolayısıyla, ikisi farklı kişilerdir.

Ziya Tekeli, 1894 yılında Antalya-İbradi’de doğmuştur. Babasının adı Ahmet Ata Bey’dir. Mülkiyenin idadi (lise) kısmını tamamladıktan sonra girdiği Darülfünun’da Hukuk Bölümü'nden 18 Ekim 1916 tarihinde mezun olmuştur. Ziya Tekeli memuriyete 18 Ekim 1916 tarihinde Pavli nahiye müdürü olarak başlamıştır. Daha sonra sırasıyla 28 Nisan 1918’de Tefenni, 21 Ekim 1921’de Kasabcı, 5 Aralık 1922’de Nazilli kaymakamlıklarına, 1923 yılında ise Aydın vali vekilliği’ne atanmıştır. Aydın vali vekilliği görevindeyken 27 Temmuz 1924 tarihinde asaleti tasdik edilmiştir. Ziya Bey daha sonra sırasıyla 28 Mart 1926 tarihinde Bayezid, 11 Ağustos 1927 tarihinde Şebinkarahisar, 8 Ocak 1930 tarihinde Cebelibereket (Osmaniye), 27 Mayıs 1933 tarihinde Niğde, 17 Şubat 1936 tarihinde Çorum valiliklerine tayin edilmiştir. Bu görevinden sonra 25 Haziran 1937 tarihinde Birinci Umumi Müfettişlik baş müşavirliğine tayin edilen Ziya Tekeli, 28 Aralık 1938 tarihinde Kocaeli Valiliği görevine atanmıştır.

30 Ocak 1939 tarihinde Kocaeli valiliği görevine başlayan Ziya Tekeli, bu görevde iken üç işe önem vermiştir. 1Yollar; 2İlkokul binaları; 3Bataklıkların kurutulması. Ancak Ziya Tekeli’nin valilik vazifesine başlamasından kısa bir süre sonra II. Dünya Savaşı’nın çıkması, onu bu görevde daha zorlu bir sürecin beklemesine neden olmuştur.

Ziya Tekeli’nin Kocaeli valiliği döneminde yapılan yollar şu şekildedir: Başiskele’den Karamürsel’e 30 km, Kabaoğlu’ndan başlayan İstanbul yolu 47 km, Balçık’tan İstanbul sınırına 22 km, Adapazarı-Kandıra yolu 50 km, Kandıra-Ağva yolu 36 km, Söğütlü-Ferizli yolu 5 km ve Karapınar-Sarıbayır yolu 5 km. Bunlardan başka 12 km Orman köyü-Akyazı yolu ve 27 km de Kalaycı yolu yapılmıştır. Bu suretle 1945 yılı sonuna kadar 234 km yeni yol yapılmış bunun dışında 180 km yol da tamir edilmiştir. Ziya Tekeli döneminde yeni yapılan veya tamir edilen yolların tamamı ise 414 kilometreyi bulmuştur. Ayrıca bu yolların üzerine büyük ve küçük köprüler yapılmıştır. Bunlara ilaveten Ziya Tekeli, Sakarya, Doğançay ve Akçay derelerinin üzerine ahşap büyük birer köprü yaptırmıştır.

Vali Ziya Tekeli kültür işlerine de önem vermiştir. Özel idare bütçesi de kullanılarak ilçe ve bucaklarda bilhassa büyük depremde harap olmuş okulların binaları tamir edilmiştir. Bunun yanında 1944 yılı içinde Arifiye Köy Enstitüsü’nden mezun öğretmenlere okul binası, atölye ve öğretmen evleri yaptırmıştır. Tekeli, ayrıca okulu olmayan bütün köyler için de beş yıllık program yapmış, 26 Eylül 1945 tarihinde İzmit Lisesi, 14 Aralık 1945 tarihinde ise İzmit Erkek Sanat Enstitüsü’nü açmıştır.

Ziya Tekeli vilayet dahilindeki bataklıkların kurutulması işini de titizlikle yerine getirmiştir. Vilayetin en verimli bölgelerindeki bataklıklar, küçüklüklerine ve büyüklüklerine bakılmaksızın gündeme alınmıştır. Bunlardan en önemlisi 35.000 dekarlık alana sahip Adapazarı Serdivan civarında bulunan Gökçeören bataklığının kurutulması işidir. Bu büyük işi başararak halkın sağlığının korunması yolunda gösterdiği gayret ve faaliyetlerden dolayı Ziya Tekeli, 16 Mayıs 1945 tarihinde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı tarafından takdirname ile ödüllendirilmiştir.

Ziya Tekeli, İzmit’e modern 110 yataklık bir hastane yapılması için özel idare bütçesine yeteri derecede tahsisat koydurmuştur. Tekeli vilayette ziraat ve sanat işleriyle de meşgul olmuş, küçük sanatlara da önem vererek birçok köy ve kazaya bez tezgâhları getirtmiştir. Bunların dışında Ziya Tekeli vilayetin en ücra köşeleri de dahil her tarafını gezmiş ve halkın sorunlarını yakından görme fırsatı bulmuştur. Ziya Tekeli bu faaliyetlerinin dışında valiliği döneminde meydana gelen sel, salgın hastalıklar ve deprem gibi afetlerde gerekli tedbirleri zamanında alarak halkın yaralarının sarılmasında etkili bir yönetim sergilemiştir.

Ziya Tekeli, Kocaeli’de 7 yıllık bir valilik döneminden sonra 9 Kasım 1946 tarihinde Afyon valiliğine tayin edilmiştir. Ziya Tekeli Kocaeli’den ayrılmadan önce 26 Kasım 1946 akşamı çok sayıda davetlinin katıldığı büyük bir tören düzenlenmiştir. “Kocaeli’nin hatırasını unutmayacağım” diyen Tekeli, sayısı binleri aşan halkın alkışları arasında sevgi gösterileri içinde trene binerek Kocaeli’den ayrılmıştır. Afyon valiliğinden sonra 12 Şubat 1948'de Balıkesir valiliğine tayin edilen Ziya Tekeli, bu görevinde iken 22 Haziran 1950 tarihinde emekliye ayrılmıştır. Ziya Tekeli 1897 doğumlu Seniha Hanım ile evlenmiş ve bu evlilikten 3 çocuğu olmuştur.

KAYNAKÇA

BCA, 30-10-0-0/ 197-349-21; BCA, 30-18-1-1/ 10-36-12; BCA, 30-18-1-1/ 18-22-14; BCA, 30-18-1-1/ 25-46-17; BCA, 30-18-1-2/ 36-39-21; BCA, 30-18-1-2/ 62-13-18; BCA, 30-18-1-2/ 76-60-2; BCA,30-18-1-2/ 8-1-15; BCA, 30-18-1-2/ 85-108-10; Cumhuriyet, 11Haziran 1950, s. 1; Cumhuriyet, 22 Kasım 1946, s. 3; http://agri.gov. tr/gorev-yapmis-valilerimiz; tograflari;http://www.afyonkarahisar.gov.tr/gorev-yapmis-valiler; http://www.balikesir.gov.tr/gorev-yapmis-valilerimiz; Milliyet, 11 Haziran 1950, s. 7; Rifat Yüce, Kocaeli Tarih ve Rehberi, Türk Yolu Matbaası, İzmit 1945, s. 249-250; Safiye Kıranlar, “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Kocaeli’nin Sosyo-Ekonomik Durumu Üzerine Bir İnceleme”, Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu, Kocaeli 2015, s. 1175-1177; Tuğba Gülen, İki Dünya Savaşı Arasında (1918-1939) Çorum’da İz Bırakanlar, Çorum Belediyesi, Çorum 2015, s. 77-79; Türk Yolu, 11 Ağustos 1945, s. 1; Türk Yolu, 13 Kasım1946, s. 1; Türk Yolu, 15 Aralık 1945, s. 1; Türk Yolu, 26 Kasım 1946,s. 1; Türk Yolu, 27 Eylül 1946, s. 1; Türk Yolu, 27 Kasım 1946, s. 1.

Mustafa SARI