Emekli Tuğgeneral, Doktor, Prof. Dr., Milletvekili
1872 yılında İstanbul’da doğmuştur. İlk ve orta öğreniminin ardından Askeri Tıbbiye Mektebi'ne kabul edilmiş ve 1890’da mezun olduktan sonra tabip yüzbaşı rütbesiyle Haydarpaşa Askeri Hastanesi’nde görev yapmıştır. 1892’de genel patoloji ve 1893’te de genel cerrahi alanlarında öğretmen yardımcısı olmuştur. 1894 yılında Mekteb-i Tıbbiye Muallimler Meclisi’nin seçme sınavını kazanarak Almanya’ya gönderilmiş ve burada önce Kaiser Wilhelm Tıp Akademisi’nde tıp fakültesini yeniden okumuş ve 1898’de bu üniversiteden tıp doktoru diplomasını almıştır. Ardından da Berlin Tıp Fakültesi’nde kulak, burun ve boğaz hastalıkları alanında uzmanlığını almıştır. 1898-1899 yılları arasında Charite Hastanesi Kulak Kliniği ve 1899-1900 yıllarında da Kulak-Boğaz polikliniğinde asistan hekimlik yapmış ve KBB uzmanı olmuştur. Almanya’da kaldığı süre içerisinde Paris, Viyana, Leipzig ve Halle’e ziyaretler yapmış ve o şehirlerdeki kliniklerde gözlemlerde bulunmuştur. 1900 yılında Almanya’dan dönen ve modern hekimliğin ülkeye girişinin de öncülerinden biri olan Birgi, önce Gülhane Hastanesi’nde Askeri Tababet Tatbikat Mektebi'nde kulak, burun ve boğaz (KBB) hastalıkları alanında dersler vermiştir. Birgi, Gülhane Hastanesi’nde KBB hastalıkları servisini kurmuştur.
1902 yılında Şişli Hamidiye Etfal Hastanesi’nde de uzmanlığa atanan Birgi, 1904 yılında Tıbbiye Mektebi’nde poliklinik öğretmenliğine getirilmiştir. Birgi’nin askeri rütbeleri de mesleki kariyeri gibi hızlı bir şekilde yükselmiş, 1902’de binbaşı, 1904’te yarbay, Ağustos 1905’te albay, Ekim 1905’te mirliva ve Haziran 1907’de ferik rütbelerini almıştır. 14 Kasım 1908’de kadrosu ordudan Tıp Fakültesi’ne nakledilmiştir. 1909 yılında rütbesi yarbaylığa indirilen Birgi, 1910’da Tıp Fakültesi’nde kulak, burun, boğaz öğretmeni olmuştur. Balkan Savaşları sırasında Selanik Fırkası başhekimliği ve Batı Ordusu sağlık müşavirliği görevlerini yerine getirmiş, daha sonra 1912 yılı Ekim ayında Tıp Fakültesi hastanesine tayin olunmuştur. Birgi, Birinci Dünya Savaşı sırasında kısa bir süre de olsa fakülte hastanesinin başhekimliği görevini yerine getirmiş ve bu süreçte hastanenin yatak sayısını 1500’e çıkarmıştır. Çanakkale Savaşı’nın sonuna kadar bu görevini sürdürmüş olan Birgi, ardından İzmir Fırkası’ndaki askere alma ve sıhhiye işlemlerini teftiş edecek heyetin reisliğini yapmıştır.
1917 yılında yedek mirlivalık rütbesine terfi ettirilen Birgi, savaş sırasında cerrahi müşavirliği görevini yürütmüş ve savaşın ardından 22 Şubat 1919 tarihinde ordudan emekliye ayrılmıştır. Fakültede eğitim görevine devam eden Birgi, 1921 yılında fakültenin reisliğine de seçilmiş ve iki dönem bu görevini sürdürmüştür. İstiklal Savaşı sırasında fakültede öğretim faaliyetlerini sürdürmüştür. Onun reisliği sırasında Darülfünun Tıp Fakültesi Mecmuası yayınlanmaya başlamıştır. Birgi, modern hekimlik yöntemlerinin uygulanması konusunda önemli adımlar atmış ve bu çerçevede kendisi de ilk kez endoskopik metotlar uygulamıştır. 1933 yılında Darülfünunun İstanbul Üniversitesi’ne dönüşüm sürecinde üniversitenin yeni kadrosuna yaş haddi nedeniyle dahil edilmeyen Birgi, bundan sonraki yaşamını bir siyasetçi olarak tamamlamıştır.
Birgi, TBMM’nin IV. dönem seçimlerine katılmamış olsa da Ruşen Eşref Bey’den boşalan Afyon Karahisar milletvekilliği için Cumhuriyet Halk Partisi tarafından aday gösterilmiş ve 2 Kasım 1933’te milletvekili seçilmiştir. 30 Kasım’da mecliste çalışmalarına başlayan Birgi, meclisin bu döneminde Sağlık ve Sosyal Yardım Komisyonu’nda görev almıştır. 1934 yılında kendisine fahri üniversite profesörlüğü unvanı verilmiş ve üniversitede bir dönem derse girmesine izin verilmiştir. Meclisin V. döneminde Kocaeli’den milletvekili seçilen Birgi, 1 Mart 1935 tarihinde meclise katılarak çalışmalarına başlamıştır. Meclisin bu döneminde de Sağlık ve Sosyal Encümeni üyeliği yapmıştır. Birgi, milletvekilliği görevi devam ederken, 7 Aralık 1936 tarihinde Ankara’da yaşamını yitirmiş ve İstanbul Edirnekapı Şehitliği’ne defnedilmiştir.
1895 yılında Enfluenza ve Humma’yı Dank, 1913’te Usulü Muayene-i Bevl, 1920-21’de Teşhis ve Tedavi-i Üzniye ve 1927’de Kulak Hastalıkları adlı eserler kaleme alan Birgi, 1895’te İcmal-i Tıbbi ve Muallim Röntgen’in X Eşiası Hakkında Mütalaat ile 1896 yılında Fenni Cerrahide Usulü Defi Taaffün başlıklı çeviriler de yapmıştır. Birgi, Üçüncü Milli Tıp Kongresi’ne de katılımış ve “Yukarı Solunum Yollarında Gördüğümüz Karsinomlar Hakkında Düşünce” başlıklı bir bildiri sunmuştur. Resimli Gazete’nin de yazarları arasında olan Birgi, iyi derecede Almanca, Fransızca ve İngilizce bilmekteydi.
KAYNAKÇA
Oktay Alan, Radyoloji Raporlarının Hastaya Aktarımı Konusunda Radyolog, Diğer Klinisyen Ve Hasta Tercihleri Anket Çalışması, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji ABD, Uzmanlık Tezi, Bursa, 2012; Ayşe Nur Gökçe, “1933 Üniversite Reformuna Kadar İstanbul Tıp Fakültesi Reisleri”, İstanbul Tıp Fakültesi Mecmuası, 62/4 (1999), s. 446-449; Metin Özata, “Çanakkale Savaşı’nda Atatürk’ün Yanındaki Hekimler ve Sağlık Hizmeti”, Stratejik Bakış, 1/4, Nisan 2021, s. 63-74; Müesser Özcan, Demir Küreci, Hatice, Tanrıverdi, Özgür, “Cumhuriyetin İlk On Yılında Türk Onkoloji Tarihindeki Bilimsel Çabalar”, Med Bull Haseki, 56 (2018), s. 93-98; Rukiye Özer, Ali Yıldız, “Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme”, Turkish Studies, 13/5 (Kış 2018), s. 617-643; Türk Parlamento Tarihi, TBMM – IV. Dönem (1931-1935), I-II, Hazırlayan: Fahri Çoker, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara, 1996. Türk Parlamento Tarihi, TBMM – V. Dönem (1935-1939), I-II, Hazırlayan: İhsan Güneş,TBMM Vakfı Yayınları, Ankara, 2001; TBMM Albümü1920-2010, C: I (19201950), Ed: Sema Yıldırım – Behçet Kemal Zeynel, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2010.
Esin TÜYLÜ TURAN