Besteci ve Hukukçu
1896’da İstanbul’da doğdu ve 4 Ocak 1964 tarihinde kalp krizi nedeniyle vefat etti. Asıl adı Salih Zeki olup, babasının meşhur besteci ve kanuni Hacı Arif Bey olmasından dolayı Zeki Arif adıyla anılmış ve öyle tanınmıştır. Annesi Hatice Huriye Hanım, kardeşleri Dr. Şefik Uras, emekli subay Sezai Ataergin, diş doktoru ve besteci Sadi Ataergin ve Semiha Ataergin’dir. İlk tahsilini İstanbul’da Akaretler semtindeki Afitab-ı Maarif Mektebi’nde, orta tahsilini Vefa sultanisi, yükseköğrenimini Mekteb-i Şahane’de (bugünkü adıyla İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi) tamamladı. Mezuniyetinin ardından hakimlik, avukatlık, savcılık ve baro başkanlığı gibi çeşitli görevlerde bulunduktan sonra tayin olduğu Fatih Noterliği’nden 1952’de emekli oldu. İzmit’te de avukatlık ve baro başkanlığı görevi yürütmüştür. 25.11.1947-30.04.1948 tarihleri arasında İzmit Musiki Cemiyeti’nde (Derneği) başkanlık görevinde bulunmuştur.
Müziği babasından öğrenmeye başlamış, Hacı Kirâmi Efendi, Ahmet Irsoy, Levon Hancıyan, İsmail Hakkı Bey ve Abdülkadir Töre’den yararlandı. Ayrıca babası ile katıldığı çeşitli toplantılarda Tanbûrî Cemil, Kemençeci Vasilaki, Ûdî Nevres, Kaşıyarık Hüsâmeddin, Hâfız Şehlâ Osman gibi zamanın ünlü sâzende ve hânendelerini yakından tanıma imkânı buldu.
Müzik alanında zor icra edilen eserler bestelemekle tanınmış ve bunlar arasında Şehnaz’dan yaptığı “Beni ateşlere salan o kapkara siyah gözler” ile Bayatiarabann bestesi “Kalacak sanma bu çağın, bu güzellik solacak” zamanın en popüler parçalarından olmuştur. Sadece şarkı bestelemekle kalmadı, dini müzikle de uğraştı. Üsküdar’daki Nasuhi Dergâhı’na bağlıydı ve dergâhta zâkirbaşı, yani baş ilahici idi.
Zeki Arif Ataergin bestecilik bakımından klâsik ekolün inceliklerine ve duyarlılıklarına sadık kalmıştır. Ancak Türk müziği eserlerindeki alışılagelmiş ses perdelerinin yanaşık düzen seyri Zeki Arif’in fırtınalı duygu âleminde bir farklılık ortaya çıkarmış, ikili ve üçlü aralıklardan beşli, hatta daha fazla aralıklar, klasik musiki zevkini taşıyan fakat farklı yapıda kompozisyonların doğmasına yol açmıştır.
Peşrev, saz semâisi, beste, ağır semâi, yürük semâi, şarkı, tevşîh, durak ve ilâhi formlarında 200’ün üzerinde eser besteledi. En sevilen eseri dilkeş hâverân makamında “Açıldı bağçede güller” dizesiyle başlayan şarkısıdır. Önemli eserleri arasında dilkeşhâverân çenber bestesi “‘Kimseler hiç sevmesin canan canan üstüne”, şehnaz “‘Beni ateşlere salan o kapkara siyah gözler”, bayatiaraban “Kalacak sanma bu çağın, bu güzellik solacak” eserleri gösterilebilir. Ayrıca resimle de amatör olarak uğraşmıştır. Mâna Âlemi adını verdiği bir rüya tabirleri kitabı hazırladığından bahsedilmekte ise de eserin bugün nerede olduğu bilinmemektedir.
KAYNAKÇA
Hakan Bağcı, Aysel Önder Demircan ile Röportaj, Kocaeli 22.09.2021; Murat Bardakçı, “Murat Bardakçı: Hacı Arif Bey’in damadı Hüsam Bey”, Hürrriyet Gazetesi, İstanbul 18.03.2001, Erişim tarihi: 26,09.2021, https://www.hurriyet.com.tr/murat-bardakci-haci-arif-bey-in-damadi-husam-bey-39232487; Mehmet Öncel, “Zeki Arif Ataergin”, Türkiye’nin Birikimleri Müzisyenler, Ed.: Hüseyin Türkan, İstanbul 2014, İlke Yayıncılık, s.127-131, ISBN: 978-6055961-34-3; Ülkü Varlık, “Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi’nde Türk Müziği Zeki Arif Ataergin’i Anma Konseri”, Edirne Yenigün Gazetesi, Edirne 09.02.2017, Erişim tarihi: 26.09.2021, http://www. edirneyenigun.com/yazar/3033/suna-ve-inan-kirac-vakfi-pera-muzesinde-turk-muzigi-zeki-arif-ataergini-anma-konseri.html; Ahmet Say, Müzik Ansiklopedisi, Cilt 1, Ankara 2005, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, ISBN:975-7436-32-1; Nuri Özcan, “Ataergin, Zeki Arif”, İslam Ansiklopedisi, 25.01.2014, Türkiye Diyanet Vakfı, Erişim tarihi: 26.09.2021, https://islamansiklopedisi.org.tr/ataergin-zeki-arif; Alper Akdeniz ve Yusuf Akbulut, “Zeki Arif Ataergin’in Dilkeşhaveran Makamında Bestelemiş Olduğu 2 Eserin Makam, Usûl ve Ezgisel Yönden İncelenmesi”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 31, 2012, s.401-417; Bülent Ekinci, “Büyükşehir Musiki Derneği 70 yaşında”, Kocaeli Gazetesi Kültür-Sanat Bölümü, Kocaeli 15.05.2017, Erişim tarihi: 02.10.2021, https://www.kocaeligazetesi.com.tr/yazdir/1391590
Hakan BAĞCI