Yöresel Ürün ve Festivali
Kocaeli, tarihi, doğal güzellikleri, farklı turizm çeşitlerine imkân sunan alanları, yerel gastronomi ürünleri ile turizm kenti olma yönünde ilerleyen önemli bir şehirdir. Kocaeli’nin kültürel yapısının çeşitliliği gastronomisini de etkilemiş Yarımca kirazı, Değirmendere fındığı, Kandıra yoğurdu, İzmit pişmaniyesi gibi ürünler öne çıkmış ve bu ürünler yörelerin adlarıyla özdeşleşmiştir. Bölgenin en güzel kirazı Yarımca’da yetişmektedir. Kiraz mevsimi koyu ve açık renklerde birçok kiraz türünden tatmak mümkün olmakla birlikte, ilçede Napolyon diye de isimlendirilen fakat köylülerin Hacı Abdullah kirazı dedikleri küçük bir ceviz büyüklüğünde, iri taneli ve koyu renkli kiraz türü en dikkat çekenidir. 1950’li yıllara kadar yoğun olarak yetiştiriciliği yapılan Yarımca kirazı, günümüzde teşviklerle ayakta durmaktadır.
Kirazın birçok türünü yetiştiren Yarımcalılar bu meyve için dörtlükler, dizeler yazmışlardır.
Bu kiraz budak budak, Olur mu kiraz dudak Yarımca’nın güzeli, Canımdır sana adak...
Yarımca kirazı her yıl düzenli ve bol verim sunan bir kiraz çeşididir. Meyvesi yuvarlak, yassı ve iri olan kirazın kabuğu da parlak koyu kırmızı renktedir. Meyve eti sert, sulu, ince yapılı ve kalitelidir. Ortalama meyve eni 20 mm, uzunluğu sap hariç 19 mm olup yaklaşık ağırlığı 8 gramdır. Yarımca kirazının ağaçları çok verimlidir ve % 25 oranında meyve çatlaması yapmaktadır. Bu bakımdan meyvenin olgunluğa yakın döneminde yağış olmayan bölgelere önerilmektedir. Mayıs ayının üçüncü haftası itibariyle hasat edilen Yarımca kirazı nakliyeye dayanıklı olması sebebiyle de hem iç pazarda hem de dış pazarda oldukça ilgi görmektedir.
Yarımca kirazı ve her yıl yapılan geleneksel Altın Kiraz Festivali etkinlik/gastronomi turizmi açısından çekici unsurlardan biridir. 1972 yılından bu yana düzenlenen Kiraz Şenliği zaman zaman kesintiye uğramış olsa da giderek ulusal, daha sonra da uluslararası bir kimlik kazanmıştır. İlk Kiraz Şenliği 26 Haziran-4 Temmuz 1972 tarihleri arasında düzenlenmiştir. Metin Eloğlu’nun resim ve şiir sergisiyle Yarımca Kültür Kampüsü’nün açılması bu şenliğin en önemli etkinliklerindendir. 1973 yılında düzenlenen 2. Kiraz Şenliği araştırmacı yazar Avni Öztüre ile ressam Özay Soydabaş’ın Yarımca Müzesi’ne yaptıkları bağışlarla başlamıştır. Şenlik kapsamında fotoğraf, resim ve heykel alanlarında yarışmalar da düzenlenmiş, Elif Naci, Erol Eti, Kuzgun Acar, Ö. Faruk Toprak, Sabah Duru, Yılmaz Duru, Sami Tepeciklioğlu, Avni Öztüre’den oluşan jüri fotoğrafta Cemal Turgay’ı, resimde Nihat Kahraman’ı, heykelde ise Nevin Coşa’yı birinciliğe değer bulmuştur. 25 Haziran 1974’te üçüncüsü düzenlenen Kiraz Şenliği’ne halk dansları gösterileri de eklenmiş, bu çerçevede Sovyetler Birliği ve Arnavutluk halk dansları toplulukları gösteriler sunmuştur. Yine şenlik kapsamında fotoğraf yarışması düzenlenmiş, bu yarışmada da Cemal Turgay birincilik elde etmiştir. 1975 yılında şenlik, “Sanat Festivali”ne dönüştürülmüştür. Bulgaristan, Romanya, Azerbaycan ve Sovyetler Birliği ülkelerinden halk dansları toplulukları gösteriler sunmuş, ülke çapında fotoğraf yarışması ve su sporları yarışmaları yapılmıştır. Festival kapsamında Arın Karamürsel ve Selman Ada piyano resitalleri vermiştir. 1976 yılında beşincisi düzenlenen Kiraz Festivali, halk dansları gösterileri ile açılmış, 1976 yılında en iyi film ödülü alan, “Kara Çarşaflı Gelin”in galası yapılmıştır. Programa Türkiye Yazarlar Sendikası üyeleri ve Ruhi Su da katılmıştır.
İlçe merkezi olunca Yarımca’nın adı Körfez olarak değiştirilmiştir. 1991 yılında Körfez Belediye Başkanlığı tarafından 20.si düzenlenen festival “Altın Kiraz Kültür ve Sanat Festivali” adını almıştır. Gösterilerden, konferanslardan, dinletilerden oluşan festival programının 21.'sinde “Yarımca Altın Kiraz Film Ödülü” de eklenmiş, ilk ödül Fehmi Yaşar’ın senaryosunu yazdığı, Genco Erkal’in oynadığı "Camdan Kalp" adlı filme verilmiştir. 1993 yılında yirmi ikincisi düzenlenen “Yarımca Altın Kiraz Kültür ve Sanat Festivali” kurumsallaşarak ülke sınırlarını aşmış ve Uluslararası Festivaller Kataloğu’na alınmıştır. Resim, fotoğraf, seramik sergileri, Roman, Fransız, Yunan müziklerinden örnekler sunan topluluklar, Güney Afrika ve Kafkas dans toplulukları, tiyatro ve film gösterileri etkinliğin evrenselliğinin göstergeleridir. Festival, Kovid-19 virüsünün yol açtığı pandemi sebebiyle 2021 yılında gerçekleştirilememiştir. Geleneksel olarak yaklaşık elli yıldır devam eden festival, bölgede yaşayan insanlar için önemli bir geçim kaynağı olan kirazın hem değerini vurgulaması hem de yapılan kültür sanat etkinlikleriyle yöre halkının sosyo-kültürel yapısına katkı sağlaması açısından önem taşımaktadır. Körfez Belediyesi Yarımca kirazının değerini korumak ve artırmak için yetiştiricilere teşvik ödülleri vermekte ve fidan yardımlarında bulunmaktadır. Körfez Belediyesi tarafından 2015 yılında başlatılan “Her Bahçeye Bir Kiraz” projesi kapsamında 50 bin fidanın dağıtımı hedeflenmekte aynı zamanda çevre bilinci oluşumuna da katkıda bulunulmaktadır. Proje, Etkin Belediye Proje Yarışması’nda “Marka Proje” ödülüne layık görülmüş, Körfez ilçesinin ve Kocaeli’nin önemli sembollerinden olan Yarımca kirazının değeri bir kez daha taçlandırılmıştır.
KAYNAKÇA
Avni Öztüre, Brunga Yarımca Tarihi, İstanbul 1971, s.128; Ömür Alyakut, “Destinasyon Pazarlaması Kapsamında Gastronomi Bilgi İçeriklerinin Analizi: Web Siteleri Üzerine Bir İnceleme”, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, Sayı 4 (3), 2020, 1867-1884.Kocaeli 2001, Kocaeli Valiliği Yayınları, İstanbul 2001, s. 133-134; Açıkhava Müzesi Kocaeli, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Daire Başkanlığı Yayınları, Kocaeli 2008, s. 251.
Aysel ÇETİNKAYA