Kocaeli Ansiklopedisi

AZİZ NESİN

Madde no:159

Gazeteci, Mizahçı, Yazar

Asıl adı Mehmet Nusret Nesin olan ve yazılarında kimi zaman Ateş Sin, Ayşegül, Bahri Filbahri, Bedri Birdirbir, D. Kırat, Prof. Tosun Okuyucular Sağolsun, Vaiz El-Hac ve Yüksel Damaçık isimlerinin de aralarında bulunduğu birçok farklı takma isim kullanan Aziz Nesin, 20 Aralık 1915’te Heybeliada’da doğmuştur. Annesi Hanife Hanım, babası imam Abdülaziz Efendi’dir. İlköğrenimini İstanbul’daki birçok farklı okulda sürdürmüştür.

Hayatı boyunca Anadolu’nun birçok farklı yerinde bulunmuş olan Nesin’in yolu Kocaeli’ye de düşmüştür. Nesin, Darüşşafaka’dan atılınca, daha önce annesine verdiği okuma sözünü tutabilmek için, babasından gizlice aldığı iki buçuk lirayla, İzmit’e kaçmıştır. İzmit’te, anayolun iki tarafındaki aşevlerinde iş aramış, yemek ve dondurma yemiş, sinemaya gitmiştir. Parası bitince bir parka sığınmış ve burada tanıştığı ikisi de öğretmenlik yapan ve Harf Devrimi’nin ardından yeni alfabeyi öğrenmek üzere İzmit’e gelmiş olan bir çift tarafından sınava sokulmak üzere Akçakoca İlkokulu’na götürülmüştür. Burada aynı amaçla orada bulunan ve o yıllarda Balçık köyünde (Gebze, Kocaeli) öğretmenlik yapan amcası Galip Bey ile karşılaşmış, onun aracılığıyla belli bir süre Akçakoca İlkokulu’nda kalmıştır. Burada yapılan sınavda başarılı olunca ilkokul diplomasını alabilmiştir. Daha önce bir süre Balçık köyünde (2014 yılında mahalle olmuştur) de kaldığını anlatan Nesin, buranın merkezden ulaşımı zor, her daim kalın bir toz tabakasıyla kaplı bir köy olduğunu anlatır. Amcası Galip Bey ile birlikte Gebze’ye de gittiğini anlatan Nesin, Gebze’de oturup kebap yediklerini, “gölgesi geniş bir çınarın altında” çay içtiklerini aktarır.

Eğitim hayatının devamında, Vefa Ortaokulu, Davutpaşa Ortaokulu ve Çengelköy Askeri Ortaokulu’na gitmiş, 1935 yılında Kuleli Askerî Lisesi’ni (İstanbul) bitirmiştir. Harp Okulu’ndan (Ankara) 1937 yılında asteğmen rütbesiyle mezun olduktan sonra bir dönem kıta hizmetlerinde de bulunmuştur.

Yazarlık hayatına 1945’te, Karagöz gazetesinde ve Yedigün dergilerinde başlayan Nesin, Tan gazetesindeki yazılarıyla tanınırlık kazanmıştır. 1946’da Sabahaddin Ali ile birlikte Marko Paşa dergisini çıkarmış, burada yayınladığı yazılarından ötürü sık sık resmi soruşturmalara uğramıştır. Yine burada yayınladığı bir yazıdan ötürü yargılandığı askeri mahkemede 10 ay hapis cezasına çarptırılmıştır. Nesin 1947-1984 yılları arasında yazıları, siyasal kimliği, öyküleri, eleştirileri ve savunuları sebebiyle sık sık hâkim karşısına çıkmış ve birçok kez farklı sürelerde hapis cezalarına çarptırılmıştır.

Nesin Türk edebiyatının en önemli simalarından biridir. Ekseriyetle sosyal ve siyasal eleştirilere yer verdiği öykü ve romanlarında etik sorunlara parmak basar. Çoğu eserinde bürokratik sorunları halkın içinden gelen sıradan karakterlerin gözünden eleştirir. Semih Balcıoğlu ve Ferit Öngören’in ifadeleriyle, Nesin’in öyküleri, “sanayi toplumuna geçişin ilk karmaşık günlerini” tasvir eden, mizah tarihimizin en önemli örneklerindendir. Sosyal olayları sade bir dille işleyen Nesin, meddah geleneğinden, surnamelerden ve şenliknamelerden faydalanarak oluşturduğu üslubuyla olağan görünen olaylardaki çarpıklıkları mizahi bir dille anlatmıştır.

Özellikle 1960-1970 yılları arasında defalarca yeniden basılan kitaplarından kazandığı gelirle 1972’de Nesin Vakfı’nı (Çatalca, İstanbul) kuran Aziz Nesin, 1975-1980 yılları arasında Türkiye Yazarlar Sendikası başkanlığını da yürütmüştür. Yaşamının son evrelerinde demokratikleşme talebi doğrultusunda Demokrasi Kurultayı’nın ve Demokrasiyi İzleme Komitesi’nin kurulmasına da öncülük eden yazar, 1993 Temmuz’unda Sivas’ta, Madımak Oteli’ne yönelik düzenlenen saldırıdan sağ kurtulduktan iki yıl sonra, imza günü için gittiği Çeşme’de vefat etmiştir. Vasiyeti üzerine, Nesin Vakfı bahçesinin, iki yakını haricinde hiç kimsenin bilmediği bir köşesine defnedilmiştir.

KAYNAKÇA

Metin Aksoy, (haz.), Ölümü Hak Eden Ölümsüz Aziz Nesin – Cilt: 1, Ankara: Çağdaş Gazeteciler Derneği Yayınları, 1996; Metin Aksoy, (haz.), Ölümü Hak Eden Ölümsüz Aziz Nesin – Cilt: 2, Ankara: Çağdaş Gazeteciler Derneği Yayınları, 1996; Semih Balcıoğlu Öngören, Ferit, 50 Yılın Türk Mizah ve Karikatürü, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1976; Demirtaş Ceyhun, Asılacak Adam Aziz Nesin, İstanbul: AD Yayıncılık, 1994; Mehmet Ergün, Sahte Marko Paşa: Bir Provokasyonun Öyküsü, İstanbul: Papirüs Yayınları, 2003; Kolektif, “Nesin, Aziz”, Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi – Cilt II, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010, s. 751-754; Cemal Kutay, Nelere Gülerlerdi: 1830’dan 1970’e Mizah Tarihimiz, İstanbul: Türk Kitaplığı, 1970; Ali Nesin, Gömüyü Arayan Adam: Fotoğraflarla Aziz Nesin’in Yaşam Öyküsü, İstanbul: Sel Yayıncılık, 1998; Aziz Nesin, Aziz Nesin Güncesi – I: “Mum Hala”, (haz.) M. Sabri Koz, İstanbul: Düşün Yayıncılık, 1996; Aziz Nesin, Böyle Gelmiş Böyle Gitmez, İstanbul: Düşün Yayınevi, 1969; Aziz Nesin, Böyle Gelmiş Böyle Gitmez: Yokuşun Başı – Cilt II, İstanbul: Tekin Yayınevi, 1976; Aziz Nesin, Cumhuriyet Döneminde Türk Mizahı, İstanbul: Akbaba Yayınları, 1973; Aziz Nesin, Poliste, İstanbul: Tekin Yayınevi, 1967; Aziz Nesin, Suçlanan ve Aklanan Yazılar, İstanbul: Nesin Yayınevi, 2011; Ferit Öngören, Cumhuriyetin 75 Yılında Türk Mizahı ve Hicvi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1998; Hıfzı Topuz, 100 Soruda Türk Basın Tarihi, İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1973; Hıfzı Topuz, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2003.

Sinan VARDAR

AZİZ NESİN

Madde no:159

Kategoriler