İzmit Şubesi

Anadolu’da verem hastalığı ile kurumsal mücadele çalışmaları 8 Haziran 1918 tarihinde Veremle Mücadele Osmanlı Cemiyeti’nin kurulmasıyla başlamıştır. Cumhuriyetin ilanının ardından 1923 yılında İstanbul’da ilk verem savaş dispanserinin ve Büyükada Verem Sanatoryumu’nun, 1924’te Heybeliada Sanatoryumu’nun açılmasıyla veremle mücadele çalışmaları hız kazanmıştır. Maddi yetersizlikler nedeniyle mücadelenin az maliyetli olan verem dispanserleri aracılığıyla yürütülmesinin en akılcı yol olduğu düşünüldüğünden, her 25.000 nüfusa bir dispanser açılması planlanmıştır. Radyoloji ve laboratuvar ortamlarının teknolojik cihazlarla donatıldığı bu dispanserler, veremli hastaların tedavisinin yanı sıra toplumda hastalığa neden etkenleri belirleme ve bunları ortadan kaldırma faaliyetlerini yürütmekle görevlendirilmiştir. Dr. Behçet Uz tarafından 1923 yılında İzmir Veremle Mücadele Cemiyeti Hayriyesi’nin kurulması ve bu derneklerin yurt genelinde faaliyete geçmesiyle hastalığın tedavisi ve toplumun hastalığın sonuçları ve bulaşma yolları hakkında bilinçlendirilmesi konusunda önemli başarılar elde edilmiştir.

Her salgından ciddi olarak etkilenen İzmit için verem önemli sağlık problemlerinden birisi olmuştur. Dönemin belediye başkanı ve İzmit Veremle Savaş Derneği kurucusu Kemal Öz, İzmit’te verem dispanserinin açılmasına öncülük etmiştir. Kocaeli Halk Bankası’ndan sağlanan maddi destekle dispanser binasının temeli Eski Gazi Baba Türbesi’nin arsasında 1945 yılında atılmıştır. Maddi güçlükler nedeniyle üç yılı bulan bina yapımı 1 Eylül 1948’de tamamlanabilmiştir.

15 mil amper kuvvetinde bir taşınabilir röntgen, pnömotoraks yapmak için pnömo aleti ve laboratuvar malzemeleri ile faaliyete hazır hâle getirilen dispanser, sağlık bakanı doktor Kemali Beyazidin tarafından açılışının yapılması beklendiği için üç ay hasta kabul edememiştir. 27 Aralık 1948 tarihinde vali Fazlı Güleç ve şehrin önde gelen kişilerinin katıldığı bir törenle dispanserin açılışı yapılarak faaliyete geçirilmiştir.

Türk Yolu gazetesi yazarı İsmail Ziya Berris, 1950 tarihli bir yazısında dispanserle ilgili İzmit’in en havadar yerinde ve cadde üzerinde bir kanarya kalesi gibi büyük bir itinayla inşa edildiğine, mermerden yapılan koridorunun ve duvarlarının tertemiz olduğuna ilişkin izlenimlerini aktarmıştır.

İzmit Verem Savaş Dispanseri muayene, tanı, tedavi ve aşı uygulamasının yanı sıra, hastalığın yaygın olarak görüldüğü yıllarda kaza ve köylere giderek verem taraması çalışmalarını yürütmüştür. Dispanser Başhekimi Dr. Cemal Ilgazlı 1951 tarihli İktisadi Uyanış Dergisi’nin Kocaeli özel sayısında İzmit’te verem hastalığının %2 oranda olduğunu belirterek dispanserle ilgili şu bilgilere yer verir: “Dispanserimize 1949 yılında 691 hasta müracaat etmiş, 991 kişiye radyografi, 2151 hastaya radyoskopi, 1681 hastaya pnömotoraks tedavisi yapılmıştır. Ayrıca yoksul hastalara dernek hesabından alınan filmler ücretsiz verilmiştir.”

1958 yılında sağlık bakanlığının ikinci bir dispanser açma ve açılacak dispanserin İzmit Verem Savaş Dispanseri binasında faaliyet gösterme talebine dernek şiddetle karşı çıksa da binaya eklenen bölümlerin 12 Ocak 1962’de açılışıyla iki dispanser aynı binada hizmet vermeye başlamıştır. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı müfettişi Dr. Sami Berk tarafından yapılan teftişle ilgili hazırlanan 18 Aralık 1963 tarihli raporu, Dr. Ilgazlı Kocaeli Verem Savaş Dispanseri başhekim vekili olarak imzalamıştır. Bu raporda, tüberkülozlu hastalarla yeni başvuran kişilerin aynı salonda bulunmamaları gerektiği, filmi çekilecek kadın hastalar için ayrı kadın laborant bulunmasının ve mesai bitiminden sonra binanın dezenfektanla temizlenmesinin zorunlu olduğu belirtilerek bunların temin edilmesi istenmiştir. 1969 yılına gelindiğinde dispanser binasında Kocaeli Verem Savaş Laboratuvarı da açılarak faaliyete geçirilmiştir.

Günümüzde İnönü Caddesi’ndeki Kocaeli Verem Savaş Dispanseri adıyla poliklinik muayenesi, radyolojik muayene, tüberkülin deri testiyle bireylere tarama hizmetleri ile hastaların takip ve tedavisinin sürdürüldüğü dispanser bünyesinde 1 hekim, 3 hemşire, 1 röntgen teknisyeni, 1 ayniyat saymanı ve 2 personel çalışmaktadır.

KAYNAKÇA

Müzeyyen Ünal ve Kocaeli Verem Savaş Dispanseri Sorumlu Hekimi Dr. Ahmet Kazım Zorlu ile yapılan görüşme (Ağustos, 2021); Cemal Ilgazlı, “İzmit Verem Dispanseri”, İktisadi Uyanış Dergisi Kocaeli Özel Sayısı, 1951, s. 73.; Cumhuriyet gazetesi, 11 Kasım 1948,s. 3. Hilal Özkaya, “Cumhuriyet Döneminde Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele”, Türk Aile Hekimliği Dergisi, Cilt 20, Sayı 2, İstanbul 2016, s. 77-84; Kocaeli Verem Savaş Dispanseri Arşivi.; Özden Senem Binici, İzmit’te 1936–1966 Yılları Arasındaki Yapı Üretiminin Kentin Gelişimine Etkileri, Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli 2012, s. 90-95; Rahime Aydın Er, Aslıhan Akpınar, Cumhuriyet Dönemi’nde Kocaeli’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele, İçinde: Uluslararası Orhan Gazi ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu-V, Kocaeli, 2019, s. 948-949; Süleyman Tekir, “Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele (1923-1960)”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü dergisi, Sayı 65, Erzurum 2019, s. 407-430; Türk Yolu gazetesi, 16 Aralık 1948; Türk Yolu gazetesi, 28 Aralık 1948, s. 1-2.

Rahime AYDIN ER