Kocaeli’de Kurulmuş Ulusal Otobüs Firması
Türkiye’de en çok bilinen ve köklü şehirlerarası ulaşım firmaları dendiğinde, kalitesi ve güvenirliliğiyle akla ilk gelen firmalardan biri de Varan Turizm’dir. Varan Turizm’in geçmişi ve marka değeri çoğunlukla insanlar tarafından bilinse de isminin ve oluşumunun çıkış noktasının Kocaeli olduğu çok az bilinen bir gerçektir. Ticari hayatta, eskiden başarılı bir pehlivan olması sebebiyle Necmi Pehlivan olarak bilinen Necmi Kırbaş’ın firmaya hem ismini veren hem de kuruluş süresince firmanın yöneticisi ve İzmit sorumlusu olarak görev alan kişi olduğu ise neredeyse hiç bilinmez. Ancak Kocaeli ticaret tarihine dair yazılar ve kendisiyle yapılan bir söyleşiden ortaya çıkan yazılarla hakkında bilgi sahibi olduğumuz Necmi Pehlivan’ın bu yazılarda bahsedilen hikayesi oldukça ilginç anılar barındırır. Türk şehirlerarası taşımacılık tarihinde birçok ilkin sahibi olan Varan Turizm firması ticari hayata İstanbul-İzmir arasında 1942 yılında gerçekleştirdiği tomruk taşıma işiyle başlamış, daha sonra Kadıköy-Pendik arasındaki yolcu taşıma hizmetlerini 1946 yılında şehirlerarası taşımacılığa dönüştürmüştür. Bahsedilen yılda yapılan ilk sefer güzergâhı ise İstanbul-İzmit arası olarak belirlenmiştir.
Necmi Kırbaş 1921 yılında İzmit’in Fethiye köyünde dünyaya gelmiş ve Kırkpınar güreşlerindeki aldığı başarılarla Necmi Pehlivan olarak anılmaya başlamıştır. Güreşten başka yarış atları yetiştiriciliği, ki bu atlardan birinin adı da Varan’dır, taşımacılık ve benzinlik işleriyle de uğraşan Necmi Pehlivan, o dönemlerde, İzmit, İstanbul ve Adapazarı’nda yazıhaneleri olan Varan Şirketi’nin kurucu ve sahiplerindendi. 1940’larda ulaşımın zorluğundan ve uzun sürelerinden bahseden ve bu dönemlerde kısa bir süre kamyonculuk işi ile de uğraşan Pehlivan, İzmit’teki işleri yolunda gitmeyen Gazanfer Bilge'nin kendisine başarabileceği söylemesiyle, İzmit bölgesinin başına geçmesinin istendiğinden bahseder. Böylece Varan Turizm’in ilk sesleri de duyulmaya başlar. İlk yıllarda Nevzat Pekuysal ve Gazanfer Bilge’nin İstanbul merkezli şehirlerarası taşımacılık ortaklığıyla başlayan girişim, Necmi Pehlivan’ın dahil olması ve kurumsal bir kimlik kazanmaya yönelik adım denebilecek bir isim ve birlikte hareket teklifiyle bir üst kademeye yükselir. Her arabanın sahibinden aldığı isimle anıldığı dönemde Necmi Bey tek bir isim ve tek bir marka olması gerektiği düşüncesiyle, gittiği yere varan anlamında “Varan” ismini önerir. Fikir hemen beğenilir ve kabul görür. Böylece Varan Turizm ismini duyurmaya ve büyümeye başlar. İsmi ve sembolüyle tam olarak 1954 yılında kurulan firmanın, kısa bir süre sonra Nevzat Pekuysal’ın bu ortaklıktan ayrılması ve Gazanfer Bilge’nin yurtdışında olması sebebiyle işlerin tüm yönetimi Necmi Pehlivan’a kalır. Daha sonra iki Varan firmasının birbirinden ayırt edilebilmesi için bu firma, ambleminden dolayı “Oklu Varan” diye anılmaya başlar ve 1985 yılına kadar Kırbaş Ailesi'nin elinde kalır. Türkiye’nin en köklü ve Kocaeli çıkışlı bir firması olarak Varan daima sektöründe öncü ve ilklere sahip bir konumda olmayı başarmıştır. İlk Avrupa karoserli yatar koltuklu panoramik otobüsler, ilk kez şehiriçi servis hizmeti, ilk bağımsız otobüs terminali ve bağımsız konaklama tesisi, karayolu seyahatinde yabancı dil bilen ilk hostes istihdamı, ilk kez sigara içilmeyen çift katlı otobüsler, ilk kez non-stop business line seferleri, ilk kez çift katlı alakart restoranlı bistro otobüsler, Avrupa ve Türkiye’de ilk bilgisayar sistemli rezervasyon ve bilet satış hizmeti, ilk kez ofise gelmeden telefon ile bilet satış hizmeti, dünyada ilk kez internet üzerinden bilet rezervasyonu ve satış hizmeti, ISO 9001 kalite güvence sistem belgesi, sektörde ilk kez otobüslerde çok kanallı müzik yayını, otobüslerdeki video yayınlarında ilk kez sinema filmi, belgesel, müzik klipleri, sanat, magazin, eğlence ve sohbet programlarından oluşan Varan’a özel hazırlanan yayın kuşağı gibi ilkler Varan’ın öncü firmalardan oluşuna dair kanıtların en önemlileri olarak bilinmektedir. Birkaç kez el değiştiren Varan Turizm, vizyonundan çok uzaklaşmadan kalitesiyle daima yollarda var olsa da 2016 yılında seyahatlerine ara vermek zorunda kalmıştır. 2016 yılında yine çok köklü firmalardan olan Ulusoy’un satın aldığı ve büyük yatırımlar yaptığı firma maalesef gerekli çıkışı gösterememiş ve yeniden satışa çıkmıştır. Bu süreçte bir kez daha el değiştiren bu köklü firma ancak 2020 yılı Haziran’ında Kemal Soğancı’ya yapılan satışla yeniden yollara dönebilmiştir. Necmi Pehlivan’dan ismini alarak, Kocaeli’den yola çıkış serüveniyle bir başarı öyküsüne sahip olan ve son olarak Kemal Soğancı’ya satışı yapılan firma, bağımsız müstakil bir marka ile Varan otobüsleri olarak, aynı vizyon ve misyonla daha geniş çaplı ve 100 milyon lirayı bulan yatırımlarla eski tanınırlığına yükselme hedefindedir.
KAYNAKÇA
B. Tunç, Demokrat Parti Döneminde Kocaeli (1950-1960), Yayınlanmış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2016; F. Y. Ulugün, İzmit Esnaf ve Ticaret Tarihi, İzmit Rotary Kulübü Kültür Yayınları, Kocaeli 2013; M. Tanzer Ünal, (25.06.2011), Necmi Pehlivan’ın VARAN’ı…, https://www.kocaeligazetesi.com.tr/makale/1297596/ mtanzer-unal/necmi-pehlivanin-varani, (13.10.2021); Metro’nun Sahibi Varan’ı Aldı, https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/metro-nun-sahibi-varan-i-aldi-1406132 (13.10.2021); Varan Turizm Kimin, Sahibi Kimdir?, (10.09.2021), https://www.sonhaberler.com/ varan-turizm-kimin-sahibi-kimdir-haber-840222, (13.10.2021); Varan Turizm, https://tr.wikipedia.org/wiki/Varan_Turizm (13.10.2021); Varan Turizm, Kurumsal/Hakkımızda, https://www. varan.com.tr/kurumsal_hakkimizda.html (13.10.2021).
Muhammed Bilal ÇELİK