Yakın Yıllara Tarihlenen Bir Cami
İzmit-Kartepe, Uzuntarla beldesinde, İzmit-Adapazarı yolunun 1 km batısında, Sultan Beyazıt Caddesi üzerinde bulunmaktadır. İlk caminin yapım tarihi ve banisi bilinmemektedir. Bu caminin tamamen yıkılarak yerinin arsa hâline gelmesiyle onun 25-30 m kadar güneybatısına, hemen hemen aynı büyüklük ve özellikte orijinal özelliklere bağlı kalınarak 2005 yılında bugünkü cami yaptırılmıştır (Cami Yaptırma ve Yaşatma Derneği üyelerinin verdiği şifahi bilgi). İlk caminin XIX. yüzyıda yaptırıldığı, günümüzdeki caminin ise ona benzetilmeye çalışılan yakın bir örneği olduğu ifade edilmiştir.
Günümüzdeki cami yaklaşık 20x20 m boyutlarında, kare taban üzerine oturtulmuş, önünde üç gözlü son cemaat yeri bulunan, klasik tek şerefeli minaresi ile dikkat çeker. Köşelerde rustika taşlarının kullanıldığı, ortasında küçük bir kubbeye sahip, dıştan da dört yöne meyilli kırma çatı ile örtülü caminin önünde, üzerleri fayans kaplı dört sütunun taşıdığı üç gözlü son cemaat yeri bulunmaktadır. Son cemaat yeri geniş ve yayvan tutulmuş üç kemerle öne, birer kemerle de yanlara açık olup ortası kubbe, yanları düz örtüye sahiptir.
Son cemaat yerinin ortasında ahşap, çift kanatlı kapının iki yanında, iki büyük pencere açıklığı ile üste, aynı eksende biraz daha küçük tutulmuş pencerelerin, çerçeve ve alınlıklarının açıklığa dahil edilmesiyle ampir üslubu hatırlatan bir görünüm ortaya çıkmıştır. Yüksek tutulmuş beden duvarları, doğudan ve batıdan aynı şekilde üçer altlık ve üçer üstlük pencere ile ampir özelliğe uydurulmuştur. Kıble yönündeki iki altlık ve iki üstlük pencere de aynı özellikleri paylaşırken yapının tümünde üslup birliği görülmektedir. Cami içerisi, dört yöndeki duvarlar üzerinde açılmış pencerelerle oldukça aydınlıktır.
Mihrap cami içerisinde, kuzey kapı ekseninde yer alan düz, sade bir niş şeklindedir. Kıble yönünde de dışa çıkıntılıdır. Yakın yıllarda mihrabın içerisi ahşapla kaplanmış olup yuvarlak nişin etrafı da ahşap çerçevelerle sınırlandırılmıştır. İki yandaki altlık ve üstlük pencerelerin etrafı da kalem işleri ile süslenmiştir.
İbadet alanının ortasını üstten küçük ahşap bir kubbe örterken yan boşluklar, düz ahşap lambri ile kaplanmıştır. Kubbenin içi de klasik kalem işi motiflerle süslenerek süsleme programında ve ahşap uygulamalarda birliktelik sağlanmıştır.
Minber, mihrabın sağındaki köşeye dayatılmış olup ahşaptan imal edilmiştir. Giriş kapısı, aynalıklar, geometrik geçmeli çokgenlerin kesişmesinden oluşan ajurlu süslemeye sahip korkuluklar da günümüz marangozluk işi olmasına rağmen, özenle hazırlanmış, klasik minberleri hatırlatmaktadır. Basık kemerli köşk açıklığı da form itibariyle genel kompozisyona uygundur.
Vaaz kürsüsü mihrabın solunda, yine ahşaptan, kâse şeklinde düzenlenmiş, günümüz marangozluk eseri olup geometrik şebekeli üst korkuluğuyla dikkati çeker.
İbadet alanına girişte, sağdaki ahşap merdivenle mahfile çıkılmaktadır. Mahfil korkulukları, alttaki müezzin mahfili ile özenerek işlenmiş, geometrik geçmeli, ajurlu olmalarıyla caminin tüm ahşap aksamında üslup birliği sağlanmıştır. Mahfilin orta kısmı ileriye taşırılmıştır. Mahfili taşıyan sütunlar da ahşap kaplamadır. İçerideki tüm pencere çerçeveleri ile ara boşluklar, kalem işleriyle süslüdür.
Minare caminin kuzeybatı köşesinde, kesme taştan kübik altlık üzerinde yükselen klasik forma sahiptir. Kübik kaideden, prizmal geçişli pabuçlukla gövdeye intikal sağlanmıştır. Çokgen gövdenin alt ve üst kısmında birer taş bilezik yer alır. Şerefe altlığı mukarnas dolgulu olup şerefe korkulukları da geometrik geçmeli ve ajurlu şebekelidir. Çokgen gövde üzerinde, kabartmalı bezemeler görülmektedir. Gövdenin devamı olan petek kısmının özellikleri de gövdenin ritmine uydurulmuştur. Petek kısmı, üzerindeki yüksek konikal şekilli külahla son bulur.
Yeni bir uygulama olmasına rağmen Uzuntarla Merkez Camii gerek dışarıda, köşelerdeki dışa taşırılmış rustik düzenlemeli duvarlar, gerek ampir üslubu hatırlatan pencere çerçeveleri ve alınlıklar, gerekse içteki küçük kubbe, kapı, pencere çerçevelerindeki kalem işi süslemeler, klasik ölçülere sahip ahşap kaplamalı mihrap, minber, vaaz kürsüsü, alt ve üst mahfillerdeki ahşap süslemeler ile dikkate değer özelliklere sahip bir yapıdır.
KAYNAKÇA
Mapio.net/pis/p.16739190; yerinde gözlem ve yaşlı kimselerden alınan şifahi bilgiler.
Hamza GÜNDOĞDU