Kocaeli Şubesi

XX. yüzyılda yaşanan en önemli gelişmelerden biri uçakların ortaya çıkışıdır. Nitekim, I. Dünya Savaşı’nda uçakların ne kadar önemli bir etki yaptığı görülmüştür. Savaş sürecinde Osmanlı Devleti’nin karşı bloğunda yer alan İtilaf Devletleri uçaklardan olabildiğince istifade ederken, Osmanlı Devleti ise uçak eksikliğini fazlasıyla hissetmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte harp sanayine verilen önem artırılmış, kısa süre içinde bazı atılımlar gerçekleştirilmiştir. Harp sanayisine sahip olmak ve dışa bağımlı olmadan milli imkânlarla askeri güce sahip olmak 1923’te kurulan ülkemizin temel gayesi olmuştur.

Türk Hava Kurumu (THK), Türkiye’nin kurmuş olduğu ilk ve köklü kurumlardan biridir. Halen mevcudiyetini devam ettiren kurum, 16 Şubat 1925’te Mustafa Kemal Atatürk’ün emriyle Ankara’da kurulmuştur. İlk kurulduğu dönemde Türk Tayyare Cemiyeti olan bu kurumun adı 1935 yılında Türk Hava Kurumu olarak değişmiştir. Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu, Türk Hava Kurumu’nun manevi koruyucularındandır. Kurum, üye aidatları, kurban derisi, fitre, zekât, pul satışı, kurum işletmelerinin etkinlikleri gibi kaynaklardan gelir elde etmektedir. THK, Türkiye’nin çağdaş ve etkili bir güç olma yolunda kurulan ilk kurumlarından biri olup, varlığını halen sürdürmektedir.

Atatürk’ün emriyle 1925 yılında kurulan ve kurucu başkanlığını Cevat Abbas Gürer’in yaptığı Türk Hava Kurumu’nun gelir kaynaklarının güçlü olmasına önem verilmiştir. Kurumun kuruluş yıllarındaki gelir kaynakları şu şekildedir: halkın bağışları, tayyare piyangosu, fitre-zekat ve kurban derileri, tayyare pulu (tutkallı makbuz), el ve duvar ilanları imtiyazı, her sigara paketine isabet eden bir sigara farkı ücreti, Uşak Şeker Fabrikası’nın ilk mahsulü, mevcut domuzların istismarı, eski pulların devri, Bakanlar Kurulu kararıyla sağlanan gelir, hak ve imtiyazlar, üye aidatları, tutkallı makbuz (yardım pulu), özel ve genel bütçeden yapılan yardımlar, kira gelirleri, iştirakler gelirleri, faiz gelirleri, makara ve iplik fabrikası tesis hakkı, askeri terhis çizelgelerinin bastırılması ve ücret karşılığı satılması, Ödemiş Balyanbolu Bucağı’nın Küre ve Bağcılar köylerindeki civa madeninin işletilmesi, Atatürk’ün Büyük Nutku’nun gelirinin kuruma bağışlanması, Bulgaristan’dan kışlamak üzere Trakya’ya gelecek koyun-keçi sahiplerine verilecek kefaletnamelerin telif hakları, bazı ürünleri ihraç işlemlerinin %1’i Türk Hava Kurumu’nun gelirlerine dâhil edilmiştir.

Özellikle kurumun ilk kurulduğu yıllarda maddi olanakların da yetersizliğinden dolayı, halkın bu kuruma yardım yapması devamlı suretle teşvik edilmiştir. Halkın fitre, zekat ve sadakalarını ve hatta kurban derilerini Türk Tayyare Cemiyeti’ne vermesi için gerekli özen gösterilmiş, bu konuda etkin çalışmalar yapılmıştır. Diyanet İşleri Başkanlığı da bu konuda imam, hatip ve vaizleri uyarmış, halka bu konuda gerekli bilgilendirmelerin yapılması emredilmiştir. Günümüzde ise kurumun bağış kalemleri oldukça azalmış, bu durum Türk Hava Kurumu’nun hedeflerine ulaşmasını zorlaştırmıştır. THK’nın, kuruluş yıllarıyla kıyaslandığında önemli bir ekonomik kayıp yaşandığı görülmektedir. Kuruluş yıllarında kurumdan büyük beklentilerin olduğu bir gerçek olsa da, bu beklentilerin karşılanamadığı görülmektedir. Kuruluşundan günümüze kadar Türk Hava Kurumu’nun tüzüğünde bir madde hariç pek değişiklik de olmamıştır. Değişen, “havacılık sanayinin temellerini atmak ve geliştirmek” maddesidir. Bu görevler ilerleyen yıllarda kurulan TEI, TAI ve HAVELSAN gibi şirketlere devredilmiştir. Türk Hava Kurumu kuruluş dönemindeki idealist fikirleri belki gerçekleştirememiştir ancak, Türk gençliğine havacılığı sevdirmeyi ve havacılığın önemini anlatmayı başarmıştır. Diğer yandan özelikle yaz aylarında ülkemizin muhtelif bölgelerinde çıkan orman yangınlarında kurum uçakları etkin rol oynamakta ve büyük bir sorumluluk üstlenmektedir.

1925 yılında kurulan ve merkezi Ankara’da olan Türk Hava Kurumu’nun Türkiye’nin hemen her vilayetinde temsilcilikleri bulunmaktadır. Bu şubelerden biri de Kocaeli’dir. 1927 yılında kurulan Kocaeli (İzmit) şubesi günümüzde de görevine devam etmektedir. Tepecik Mahallesi Kemal Öz Sokak 20/1 41200 İzmit/Kocaeli adresinde faaliyetlerini yürüten kurumun mevcut başkanı ise Turgut Duman’dır.

Havacılık son yıllarda Türkiye’de büyüyen bir sektör olmuştur. THK bünyesinde 2011 yılında açılan Türk Hava Kuvvetleri Üniversitesi (THKU) de bu minvalde önemli bir projedir. Bahsedilen üniversite havacılık alanında kalıcı olabilmek, havacılıkta donanımlı, nitelikli ve bilgili gençler yetiştirebilmek için kurulmuştur. THKU, 27863 sayılı Resmî Gazete’deki 6114 sayılı kanun ile Ankara ilinde vücuda getirilmiştir. 2011-2012 döneminde ilk öğrencilerini kabul eden üniversite 4 fakülte, 2 yüksekokul ve 3 enstitü ile eğitim faaliyetlerine başlamıştır. Böylece Atatürk’ün “istikbal göklerdedir” sözü de bir nevi yerini bulmuş olmaktadır. Türk Hava Kurumu’nun Kocaeli (İzmit) Şubesi de Atatürk’ün bu sözü doğrultusunda, istikbal göklerdedir şiarıyla hareket etmektedir. 1927’den beri İzmit’te faaliyetlerine devam eden şubenin gençlere havacılığı sevdirmeye çalıştığı, bunun için de birçok projeye imza attığı görülmektedir. Kocaeli Şubesi’nin son yıllardaki faaliyet raporları incelendiğinde, bu kurumun Kocaeli halkına ve özellikle de şehrin gençlerine sunmuş olduğu katkılar daha iyi anlaşılacaktır. Türk Hava Kurumu Kocaeli Şubesi’nin gerçekleştirdiği faaliyetler ve programı şu şekilde sıralanabilir:

1. Türk Hava Kurumu’nun kuruluş yıldönümü olan 16 Şubat’ta resmi anma programı gerçekleştirmek, Valilik, Belediye Başkanlığı ve İl Milli Eğitim Müdürlüğü gibi kamu kurumlarına ziyaretler yapmak,
2. 23 Nisan Ulusal Egemenlik Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı gibi resmi bayramlarda çeşitli gösteriler düzenlenmek (Paraşütle atlama, model uçak gösterisi vb.)
3. 15-21 Mayıs havacılık haftası kapsamında havacılık ve tüm şehitlerimiz için anma ve mevlit programı düzenlenmek,
4. İzmit’in düşman işgalinden kurtuluş günü olan 28 Haziran kutlamaları kapsamında paraşüt gösterisi düzenlenmek,
5. Kocaeli dâhilindeki ilk ve ortaokullarda havacılıkla ilgili seminerler düzenlemek, havacılığa ilgili ve meraklı gençlerin sayısını arttırmak,
6. THK’nın yayınladığı havacılıkla ilgili faaliyetleri duyurmak, kurslara katılım sağlamak,
7. Türk Hava Kurumu Üniversitesi, THK Müzesi, Eskişehir İnönü eğitim kampı ve Türkkuşu tesislerine ziyaret amaçlı geziler düzenlemek, Anıtkabir’i ziyaret etmek,
8. Fitre, zekât ve kurban derilerinin Türk Hava Kurumu’na bağışlanması için çalışmalar yapmak,
9. THK’nın yayın organı olan Uçan Türk dergisinin tanıtımını yapmak ve dergiye yeni aboneler kazandırmak,
10. Yamaç paraşütü, model uçak ve model roket eğitim kursları açmak, ayrıca model roket yarışma hakemi yetiştirmek,
11. Model uçak, resim, şiir, kompozisyon, fotoğraf dalında çeşitli yarışmalar ve sergiler düzenlemek.

Görüldüğü gibi THK Kocaeli Şubesi oldukça farklı alanlarda faaliyetler yürüterek genç nesillere havacılığı sevdirmeye çalışmaktadır. 1976 yılından itibaren Kocaeli’de askeri bir havaalanı olarak hizmet veren Cengiz Topel Havaalanı’nın sivil havacılığa açılması konusunda da Kocaeli THK Şubesi’nin önemli gayretleri olmuştur. Bu kapsamda çeşitli resmi ziyaretler gerçekleştirmiş, bahsedilen havaalanının sivil havacılığa da açılması için teşebbüslerde bulunulmuştur. Nitekim bu girişimlerin de etkisiyle 2011 yılında Cengiz Topel Havaalanı sivil havacılığa açılmıştır. Sivil halkın da kullanabileceği bir havaalanı ile Kocaeli’de havacılığa meraklı ve ilgili gençlerin sayısının daha çok arttığı açıktır.

KAYNAKÇA

CBA, 51-0-0-0/6-48-4; CBA, 51-0-0-0/3-17-21; CBA, 51-0-0-0/317-3; Hulusi Kaymaklı, Havacılık Tarihinde Türkler 2, Ankara, 2006, s.351-355; Oktay Verel, İstikbal Göklerin Gökler Bizimdir, C.I-II, İstanbul, 1985, s. 37; Osman Yalçın, “Kuruluşundan Günümüze Türk Hava Kurumu”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, Sayı 6-11, Ankara 2012, s. 267-291; https://tr.wikipedia.org/wiki/Türk_Hava_Kurumu (Erişim Tarihi: 13.09.2021); https://www.thk.edu.tr/pages/1/ kurum-tarihi (Erişim Tarihi: 13.09.2021); https://www.calisma-sati.com/subeler/266136/kocaeli-turk-hava-kurumu (Erişim Tarihi: 13.09.2021); https://bilgece.net/kocaeli-ili-turk-hava-kurumu-izmit-subesi (Erişim Tarihi: 13.09.2021); https://tr.wikipedia.org/ wiki/Cengiz_Topel_Havalimanı (Erişim Tarihi: 13.09.2021); Türk Hava Kurumu İzmit Şubesi Özel Arşivi.

Cengiz KESKİN