Medeniyetler köprüsü Anadolu’nun önemli bir geçiş noktası olan ve tarih boyunca önemini hiç kaybetmeden günümüze kadar, kültürel ve tarihi birikimleriyle geleceğe doğru yol alan Kocaeli, İzmit kentine yani, antik Nikomedia, Antik Bithynia bölgesine sahiptir. Aynı zamanda Anadolu’nun Hellenistik, Roma, Bizans ve Osmanlı tarihinde sahip olduğu önemli rollerini hiç kaybetmemiştir.
İzmit, eski ismiyle Nikomedia, bir süre Latinlerin işgalinde kaldıktan sonra Selçukluların egemenliğine geçer. Adapazarı ve Hendek bölgelerini fetheden Orhan Gazi’nin valisi Akçakoca kenti alınca şehir Osmanlı Devleti’nin hükmü altına girer. O zamanlar İznik’in komşusu anlamında İznikmid olarak da adlandırılan şehrin adı zamanla İzmit’e dönüşmüştür. İstiklal harbi öncesi İngiliz ve Yunan kuvvetlerin işgaline maruz kalan şehir, 28 Haziran 1921’de işgalden kurtulmuş ve Cumhuriyet’in ilanından sonra Kocaeli vilayetinin merkezi olmuştur.
19. yüzyılda 1853-1856 Kırım Savaşı’ndan sonra Tatarlar, 18551864 arasında Çerkezler, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rumeli ve Kafkasya’dan göç eden toplulukların bir bölümü Kocaeli’nin çeşitli yerlerine yerleşmişlerdir.
Tarihi, sahip olduğu kültürel çeşitliliği ve coğrafi yapısı itibariyle Kocaeli çok önemli turizm potansiyeline sahip bir bölgedir. Karadeniz ve Marmara Denizi sahil şeridi üzerinde yer alan Kocaeli, geleneksel turizm, sahip olduğu termal kaynaklarla termal turizm, Bithynia Krallığı başta olmak üzere Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinden kalma eserlere sahip olması ve tarihi İpekyolu üzerinde yer almasından dolayı kültür ve tarih turizmi, korunmuş doğal yapısı nedeniyle doğa, sağlık ve spor turizmi, Anadolu’yu Trakya’ya bağlayan güzergah üzerinde olması nedeniyle günübirlik turizm potansiyeli açısından zengindir.
|
İlçelere Göre Önemli Kültürel ve Turistik Değerler
Büyük bir sanayi şehri olan Kocaeli sanayi ve ticaret alanındaki hareketliliği kadar turizm alanında da bir hareketliliği hak etmektedir. Tarihi, eşsiz tabiat güzellikleri açısından zenginliği kültür turizmi açısından da her türlü imkana sahiptir. Özellikle son yıllarda Kocaeli değişim ve dönüşüm projeleri ile kültür ve turizm alanında da ön plana çıkmaya başlamıştır.
Türkiye’nin iki büyük kenti olan İstanbul ve Ankara arasında yer alması, İstanbul’a yakınlığı bölgenin tarımsal turizm etkinlikleri alanında da önemini arttırmaktadır. Sahip olduğu jeopolitik konum itibariyle doğa turizminin yanı sıra kongre, kültür ve tarih turizmi ile spor ve kış turizmi imkânları ile de rekabetçi anlamda güçlü bir destinasyondur.
Kocaeli’de birçok turizm alt alanı için önemli imkanlar mevcuttur. Kuş gözlemciliği, doğa yürüyüşü (trekking), yayla turizmi, av turizmi,sportif olta balıkçılığı, tarım ve çiftlik (agro) turizmi, Kocaeli iklim, coğrafi özellikleri, zengin flora ve faunasıyla ön plana çıkan turizm çeşitleridir. Kocaeli bölgesinde alternatif turizm için önemli destinasyonlardan biri Kartepe, dört mevsime yayılarak sunulabilecek zengin bir turizm potansiyeline sahiptir.
Kocaeli bölgesinde önemli turizm kaynakları şu şekilde özetlenebilir.
Başiskele
Bahçecik Merkez Camii’nin hemen yanı başında bulunan Osmanlı’dan kalma tarihi çeşme restore edilerek yeniden yapılmıştır. Ancak çeşmenin üzerindeki yazıların savaş sırasında düşman saflarına geçen Ermeni ve Rumlar tarafından kazındığı ifade edilmektedir.
Çayırova
Fatih Sultan Mehmet’in 3 Mayıs 1481’de düzenlediği sefer için 300 bin kişilik ordusu ile mola verdiği çayırlık alanı diye isimlendirdiği gibi Fatih’in otağının kurulduğu yer olarak da belirtilmektedir. Fatih Sultan Mehmet’in ölüm yeri olan bu bölge, Çayırova adını almıştır. Bizans döneminde Hristiyan Rumlar tarafından o zamanlarki adıyla Ak Kilise olarak isimlendirilen bu bölgeye daha sonra Osmanlı Türkleri yerleşmiştir. Cumhuriyet döneminde ise, adı Akse köyü olarak değiştirilmiştir.
Darıca
Darıca binlerce yıllık tarihi ile kültürün, turizmin, sanatın, ticaretin ve sanayinin birlikte hayatı çevrelediği bir sahil kasabasıdır. Darıca ilçesinin ismi, sahilinde bulunan günümüzde bir burcu ile ayakta kalan Darıca Kalesi’nden gelmektedir. Bizans döneminde gelebilecek taarruzlara karşı bir tevkif kalesi olarak kullanılan kalenin en eski adı “Tararion” olarak bilinmektedir. Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde geçtiği şekliyle Cumhuriyet döneminde ilçenin adı Daruca olarak belirlenmiş ancak halk arasında Darıca şeklinde değişerek bugünkü ismini almıştır. İstanbul’dan Anadolu’ya giden yol güzergâhında denizi ve doğası ile Marmara bölgesinin güzelliklerine ev sahipliği yapar. Kocaeli’nin İstanbul iline en yakın sahil kesimi olan ilçe, deniz turizminin yanında tarihi evleri, hayvanat bahçesi ve parklarıyla tanınmıştır. Bayramoğlu yarımadasında yaklaşık 16 km uzunluğundaki sahil şeridinde plajlar bulunmaktadır.
Derince
Derince, Cumhuriyet dönemi yerleşim yerlerindendir. 1890 yılında İzmit’e liman kurulması için yer tespit çalışmaları sırasında derinliği ile fark edilir. Daha sonraki zamanlarda “Derince Liman” diye anılmaya başlamıştır. Bu nedenle, ilçe adını limandan almıştır. Derince’de Çenesuyu, Harikalar Sahili ve alışveriş merkezleri vardır.
Dilovası
Nicomedia Krallığı döneminde bir yerleşim yeri olduğu tahmin edilen Dilovası, tarihte değişik isimlerle anılmıştır. Bu isimler arasında en çok bilineni Libyssa’dır. MÖ 247 182 yılları arasında tarihin önemli şahsiyetlerinden biri olan Kartacalı general Hannibal burada yaşamıştır. Tavşancıl’ın merkezinde bulunan Merkez Camii’nin Evliya Çelebi’nin 1629 Dilovası’ndan geçerken gördüğü cami olduğu söylenmektedir. Dilovası’nda ve Çerkeşli’de yerleşik nüfus manavlardan oluşmakta ancak sanayileşme ile bütün Anadolu’dan farklı kültürlere mensup göçmenler geleneklerini de getirerek bölgeye kültürel bir zenginlik kazandırmışlardır. Bağımsızlık mücadelesi veren İzmit bölgesinde milli mücadeleyi örgütleyen Yahya Kaptan’ın mezarı da Tavşancıl’dadır.
Gebze (Eskihisar)
Gebze ilçesi içinde bulunan Eskihisar İstanbul’un fethinin ardından gelişmiş olup kalesi ve tarihi evleri ile bir cazibe merkezidir. Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinin ilk yıllarında turizm merkezi haline gelen bölgede ünlü ressam Osman Hamdi Bey’in çalışmaları olmuştur. Sanayi sektöründe önemli bir yere sahip olan Gebze ilçesi, pek çok ulusal ve uluslararası büyük ölçekli firmanın faaliyette bulunduğu bir bölgedir.
Gölcük
Kültür ve Turizm Bakanlığınca, jeotermal kaynaklarının termal turizm amaçlı değerlendirilmesi için Bakanlar Kurulu Kararı ile Yazlık Termal Turizm Merkezi olarak ilan edilmiştir. Ilıcası ile bilinen bölge Kültür ve Turizm Bakanlığınca Turizm Merkezi ilan edilmesinin yanında, kurulan termal tesislerle de bilinirliğini arttırmaya yardımcı olmaktadır. Gölcük eski Yunanlar ile Romalıların Bitinya dedikleri bölgenin önemli bir yeri olarak bilinir. Gölcük, Türk Donanması için önemli bir askeri tersaneye sahiptir. Ayrıca tarihi ve kültürel geziler ile spor yapmak için imkanlara sahiptir. Doğal güzellikleri doğa fotoğrafçıları için cazibe merkezidir. Yazlık bölgesinde de Roma-Bizans döneminden kalma bir termal tesis hizmet vermektedir. Ayrıca Saraylı’daki Çınarlık Meydanı, Değirmendere Beldesi Örcün köyündeki Sultan Baba Türbesi de bölgenin ziyaret edilen alanlarındandır. Bölgede eski Türk evleri, Halıdere’de Roma Bizans dönemine ait mezar kalıntıları, Nüzhetiye köyünde alabalık tesisleri ve şelalesi görülmeye değer yerlerdir. Yazlık beldesine bağlı Kadırga mesire alanı, Kavaklı-Değirmendere-Halıdere-Ulaşlı Sahil Şeridi ve Sosyal Tesisleri ise etkinlikler açısından son derece önemli yerlerdir.
İzmit
İzmit ve çevresi yaklaşık MÖ 3000’lerden beri yaşam alanıdır. İzmit’in bulunduğu yer, tarihte Bitinya denilen bölge içindedir. İzmit MÖ 12. yüzyılda Frigler’e ev sahipliği yapmış ancak Frigler bir siyasi örgüt kuramadıkları için uzun süre burada kalamamışlardır. Ardından Yunanistan’dan bir göçmen grup, şimdiki Başiskele’nin bulunduğu yere yerleşmişlerdir. Bitinya Kralı Zipoites´in ölümünden sonra yerine büyük oğlu Nikomedes geçmiştir. Nikomedes yapılan yağmalar sonucu bugünkü İzmit’in bulunduğu yeni bir şehir kurmuştur. Buraya Nicomedia adı verilmiştir ve Bitinya’nın başkenti olmuştur. Nicomedia, 150 yıl içinde büyük bir Helenistik kent olmuştur. Sanayi merkezi olmasının yanında sahip olduğu maddi ve manevi kültürel ve doğal kaynaklarıyla turizm açısından önemli bir destinasyondur. Büyük sanayi kuruluşlarının yanı sıra kültür, turizm, sanat ve ticaret kenti olma yolunda ciddi adımlar atan İzmit, doğal güzellikleri, büyük alışveriş merkezleri, olimpik buz pateni salonu, uluslararası interteks fuarı, Kocaeli fuarı, SEKA parkı kent ormanı, mesire yerleri, yüzme havuzları, balık lokantaları, nitelikli turizm tesisleri ile turizm kaynaklarına sahiptir. İzmit’e özgü bir tatlı olan pişmaniyesi ile dünya çapında bir üne sahiptir.
Kandıra
Rıfat Yüce 1945 yılında yazdığı Kocaeli Tarihi ve Rehberi adlı eserde milattan önce 3000’li yıllarda Sit’lerin, As’ların ve Amazon’ların burada yaşadıklarına dair bir efsaneden bahsetmektedir. Bu imkân dahilinde midir bilinmez ama Kandıra, Romalılar, Yunanlılar, Bizanslılar ve Osmanlılarla günümüze kadar ulaşan tarihi bir ilçedir. Kocaeli ilinin Karadeniz’e kıyısı olan Kandıra ilçesi, Kefken, Kerpe, Cebeci ile Sarısu, Bağırkanlı, Seyrek ve Dikili başta olmak üzere doğal plajları, koyları ve kumsalları ile bölgenin önemli deniz turizmi destinasyonlarıdır. Kefken Adası ise Karadeniz sahilleri üzerinde yerleşim olan ender adalardan biridir. Kandıra kıyı şeridi turizm potansiyelinin en iyi şekilde değerlendirilmesi ve geliştirilmesi amacıyla Bakanlar Kurulu kararı ile “Kocaeli-Sakarya Kıyı Bandı Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi” olarak ilan edilmiştir.
Karamürsel
Bu ilçe, Osmanlıların ilk kaptan-ı deryası olarak bilinen ve kahramanlığı ve gözüpekliği sebebiyle Orhan Gazi tarafından “kara” lakabı ile beraber isimlendirilen Mürsel Paşa’nın fethettiği topraklar içinde yer almaktadır. Karamürsel adı verilen bölge, bugün daha çok “Pehlivanlar Kenti” olarak bilinmektedir. Bölgenin verimli topraklarında her türlü sebze ve meyve yetiştirilebilmektedir. Karamürsel sepetiyle tanınan bu ilçe, sanayi tesislerinin kentte yer almaması dolayısıyla nüfus artışının düşük oranlarda yaşandığı bir ilçedir. İzmit Körfezi’nin güney kıyısında yer alan ilçe, balık lokantaları ve Ereğli beldesindeki balıkçıları ile olduğu kadar iç bölgelerde yer alan doğal dinlenme ve trekking alanlarıyla da ünlüdür. Karamürsel’de Karapınar köyüne yakın bir bölgede bulunan Baş Değirmen Mesire Alanı, özellikle yaz aylarında yöre halkının stres attığı, doğayla buluştuğu güzide bir piknik alanı olarak da dikkat çekmektedir.
Kartepe
Kartepe belediye Köseköy’ ün kuruluşu 1600’lü yıllara kadar gitmektedir. Yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkan Roma ve Bizans dönemlerine ait tarihi eser ve mezarlardan Köseköy’ün kuruluşunun Bitinya’nın tarihi ile başladığı söylenebilir. Kartepe ilçesi, İzmit Samanlı Dağları’nın ve Kocaeli Platosu yüksekliklerinin arasında kalır. Maşukiye; Samanlı Dağı etekleri ile Sapanca Gölü’nün güney batı kıyısı arasında; doğası, yeşili, pınarı, vadisi, şelaleleri, dereleri, meyve bahçeleri ile ünlü şirin bir tatil bölgesidir. Maşukiye, ana güzergâhlara çok yakın, ulaşımın da çok rahat olması nedeniyle bölgede doğa turizminin gelişmesinde öncü rol oynamaktadır. İstanbul’a en yakın kayak merkezi olarak bilinen Kartepe farklı zorluk derecelerine hitap eden pistleri ile yakın bölge için en çok tercih edilen kış turizmi destinasyonudur. 1606 metre yükseklikte, kış ve doğa turizmine yönelik büyük potansiyeli barındıran Kartepe, bu potansiyelin değerlendirilmesi için Bakanlar Kurulu tarafından Turizm Merkezi olarak ilan edilmiştir. Marmara Bölgesi’nin Uludağ’dan sonra en çok ziyaretçi çeken kış turizm merkezi olan Kartepe ilçesi, kış turizminin yanı sıra çevresindeki yaylaları, kanyonları ve Maşukiye’deki şifalı suyu ile bir cazibe merkezidir. 2004 yılından beri Kartepe’nin Sarımeşe semtinde Hergeleci İbrahim Yağlı Güreşleri düzenlenmektedir. Kartepe’nin Uzuntarla semtinde bulunan Sukaypark’ta su sporları yapılmaktadır.
Körfez
İlçenin ekonomisi tarım, hayvancılık, sanayiye dayalıdır. İlçedeki sanayii kuruluşlarından ötürü tarım ve hayvancılık köylerde yapılmakta olup, yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler buğday, arpa, ayçiçeği, mısır, zeytin, armut, elma, üzüm, kirazdır. Sebze ve meyvecilik ön plandadır. Ayrıca Hereke halı dokumacılığı ile ünlü olup, halı dokuma fabrikası bulunmaktadır. İlçenin en önemli turistik bölgelerinden biri Hereke bölgesidir. Körfez ilçesi sınırları içinde yer alan Hereke, Osmanlı’nın ve Cumhuriyet Dönemi’nin ilk sanayileşme faaliyetlerine ev sahipliği yapmıştır. Fabrika-i Hümayun, Sümerbank tesisleri, dokuma fabrikası, tarihi kalesi, Kaiser Wilhelm Köşkü gibi pek çok tarihi öneme sahip yapıyı bünyesinde bulundurmaktadır. Dik yamaçlar arasında kalmış bir koy olması nedeniyle yelkencilik açısından önemli hale gelmiştir. Dünyaca ün kazanmış Hereke halısı ile bilinen Hereke, turizmde önemli bir potansiyele sahiptir.
KAYNAKÇA
Doğu Marmara Kalkınma Ajansı, Turizm Sektör Raporu, 2013; Kocaeli İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2017www.kocaelikulturturizm.gov.tr; Kocaeli Odavizyon, Kocaeli Sanayi Odası, Sayı 86, 2013; Yüksel Güngör, “Kocaeli’nde Turizmi Çeşitlendirme ve Alternatif Turizmde Atılacak Adımlar”, Uluslararası Turizm Ekonomi ve İşletme Bilimleri Dergisi 2 / 2 (Ocak 2019), 184-193; Zehra Çoban. Kocaeli İlinin Turizm Potansiyeli ve Karşılaşılan Sorunlar, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yönetim ve Organizasyon Programı Yüksek Lisans Tezi, 2015; Kocaeli Turizm Rehberi, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, 2020.
Muhsin HALİS