Şair ve Yazar

Şair ve yazar Turgut Uyar, 4 Ağustos 1927 tarihinde Ankara’da doğmuştur. Orduda harita binbaşısı olan babasının işi nedeniyle farklı şehirlerde yaşamış eğitim görmüştür. Sanatı seven bir aileden gelen Uyar’ın babası ud, büyük ablası keman ve küçük ablası telli sazları çalabilmekteydi. İlkokula Edirnekapı Hırka-i Şerif İlkokulu’nda (İstanbul) başlamış ve Molla Aşki Mahallesi’ndeki ilkokulda tamamlamıştır. Maddi sıkıntılardan dolayı ortaokulu yatılı askeri okulda okumuştur. Lise eğitimini Bursa Askerî Işıklar Lisesi’nde, Üniversite eğitimini ise Askerî Memurlar Okulu’nda tamamlayarak memur subaylık yapmıştır. Bir süre askeriyede çalıştıktan sonra Ankara’daki Türkiye Selüloz ve Kâğıt Sanayi’nde göreve başlamış ve emekliliğine kadar burada çalışmaya devam etmiştir. Üniversitede okurken Yezdan Şener ile evlenmiş ve bu evlilikten, Semiramis, Şeyda ve Tunga isimli üç çocuğa sahip olmuştur. Oğlu Bekir Tunga Uyar, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin barınma merkezinde hayatını sürdürmektedir. Turgut Uyar, ikinci evliliğini Tomris Uyar ile yapmış, bu evliliklerinden de Turgut adlı bir çocukları dünyaya gelmiştir. Cemal Süreya ve Edip Cansever ile, İkinci Yeni şiir akımında anlatım tarzı ile akla gelen en önemli isimlerden biri olmuştur. İlk şiiri Yad adındaki Yedigün dergisinde, 1947 yılında basılmıştır. Hece ölçüsü ile yazdığı şiirlerle edebiyat camiasına adım atan Uyar, toplumsal nitelikler taşıyan şiir anlayışıyla öne çıkmış, şiirlerinde ülkenin ve insanların gündelik problemlerine yer vermiştir. Daha sonraki çalışmalarında Turgut Uyar, İkinci Dünya Savaşı’nın bittiği ve toplumsal kesimlerin farklılaşmaya başladığı dönemin ürünü olan İkinci Yeni akımıyla yeni bir şiir anlayışı geliştiren grubun içinde yer almıştır. Bu anlayış içinde içeriğin biçimi oluşturacağı yaklaşımıyla İkinci Yeniciler dili özgün bir şekilde kullanmış, noktalama işaretlerini reddetmiş ve böylece şairler kendi zihni dünyalarının soyut dilini ortaya koyabilmişlerdir. Bunun yanında şair, kent yaşamı içindeki bireylerin yaşadığı karmaşayı ve içinden çıkamadığı sıkıntıların izdüşümünü ortaya koymuştur. Bunu da iyilik, kötülük, kınama ve benzeri kavramlar ile okuyucuya aktarır. Bu anlamda Uyar’ın 1959’da yayınlanan şiir kitabı Dünyanın En Güzel Arabistanı bireyin çatışmalarını ve yalnızlığını ön plana çıkarmasıyla ve farklı teknikleri harmanladığı anlatısıyla Türk şiirini önemli ölçüde etkileyen bir iz bırakmıştır. Bu eserinden önce Tomris Uyar’ın ifadesiyle “daha Anadolulu, toprak insanı” olarak şiirler ortaya koyarken sonrasında şairin çağdaş bir dille yazdığı görülür. Birçok şair İkinci Yeni şiirinden uzaklaşsa da Uyar, 1960 yılı sonrasında da çoğunlukla aynı yaklaşımla şiir yazımına devam etmiş; şiirde yeni biçim arayışlarını da sürdürmüştür. Yazın hayatına pek çok ödül de sığdıran Uyar, Kaynak dergisininmasında “Arz-ı Hal” şiiri ile ikinci olmuş, eşi Tomris Uyar’la çevirdiği Lucretius’un Evrenin Yapısı adlı eser ile Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü’nü kazanmış, Kayayı Delen İncir ile Behçet Necatigil Şiir Ödülü (1983) ve Büyük Saat (Toplu Şiirler) ile Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü’ne (1984) layık görülmüştür. Eserleri arasında Türkiyem (1952); Dünyanın En Güzel Arabistanı, 1959; Tütünler Islak (1962); Her Pazartesi (1962-1967 Notları) (1968); Divan (1970); Toplandılar (1970-1973 Notları) (1974); Toplu Şiirler I, (1981); Kayayı Delen İncir, (1982); Büyük Saat (Dün Yok mu? ve bütün şiirleri) (1984); Ne Güzeldi Senin Çılgınlığın, (Seçme Şiirler); Göğe Bakma Durağı (2009). Deneme ve eleştiri türündeki yazıları: Bir Şiirden (1983); Korkulu Ustalık’tır (2009). Ayrıca Tomris Uyar ile Evrenin Yapısı (1974) adlı çeviri eseri bulunmaktadır. Şair, elli sekiz yaşında vefat etmiştir. 2004 yılında çocuklarıyla yapılmış söyleşilerden oluşan Turgut Uyar’ın Çocuklarıyız adında “yarı biyografik yarı belgesel” bir kitap da okuyucuya sunulmuştur.

KAYNAKÇA

https://www.pegem.net/kitabevi/1-541-Turgut-Uyar-kitaplari.aspx. Erişim tarihi 26 Ağustos 2021; http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ turgut-uyar, Erişim tarihi 26 Ağustos 2021; https://www.edebiyathaber.net/tomris-uyar-anlatiyor-verdigim-ozgurlukten-kendime-de-isterim/, Erişim tarihi 26 Ağustos 2021; http://sinematurk. com/kisi/202174-turgut-uyar, Erişim tarihi 26 Ağustos 2021; Ömer Tuğrul Kara, Türkçenin Kuralları Dışına Çıkan Bir Topluluk: İkinci Yeniciler, 2013, s. 457-458; Alaattin Karaca, İkinci Yeni Poetikası, Ankara 2019, s. 157; Beyhan Kanter, “Turgut Uyar’ın Şiirlerinde Modern İnsanın Yalnızlığı ve Sonsuzluk Özlemi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 21, Sayı 2, s. 37; Zübeyde Şenderin, “Turgut Uyar: Sanat Hayatı ve Eserleri”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, 2012, 143-162, s. 144; 151; “Turgut Uyar”, Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, Cilt II, K-Z,s. 1073; Turgut Uyar, Turgut Uyar’ın Çocuklarıyız, İletişim Yayınları,İstanbul, 2014, s. 15.

Özge ASLANMİRZA