İzmit’in Tarihi Mahallelerinden

Turgut Mahallesi, İzmit’in tarihi mahalleleri arasında arkeolojik kalıntıları dolayısıyla önem arz eden, henüz barındırdığı tarihsel miras açısından doyurucu bir şekilde ele alınmamış fakat yerleşim dokusu giderek dönüşen bir mahalle olarak öne çıkar. Bulunduğu yer İzmit’in ilk kurulduğu tepe olan Orhan Mahallesi’nden kuvvetli bir eğimle sahile inen yamaçlardadır. Bu mahalleler arasında Orhan Mahallesi’nin hemen alt tarafında yer alan Veliahmet, Hacı Hızır ve Akça Koca gibi mahalleler daha çok Osmanlı dini (cami, mescit vs.), idari (hamam, türbe vs.) ve sivil mimari (konak, köşk vs.) mirasıyla bezeli olmalarına karşın benzer sivil yerleşim karakterini bir oranda taşıyan Turgut Mahallesi’nde Osmanlı dönemine ait somut mimari mirası pek bulunmamaktadır. Bunda mahallenin yüksek eğim içeren topoğrafyası ve rant değeri oluşturan, manzaralı konumu etkili olmuştur. Bugün Turgut Mahallesi, hummalı bir konut inşaat faaliyetinin hedef semtlerinden biri olarak dikkat çekmektedir. Ancak Turgut Mahallesi antik döneme ait son derecede önemli bazı dış sur kalıntılarını barındırması ile farklılık arz eder. Turgut Mahallesi, Batıda Gültepe Mahallesi; Kuzeyde Tüysüzler Mahallesi; Doğuda Orhan, Veliahmet ve Akçakoca Mahalleleri; güneyde Kozluk Mahallesi ile sınırlıdır.

İller Bankası arşivlerine göre; 1927 yılında 15 hane 60 kişiden oluşan Turgut Mahallesi, 30 hane 120 kişiden oluşan Hamza Fıkıh Mahallesi, 15 hane 60 kişiden oluşan Karaburç Mahallesi ve 55 hane 200 kişiden kişiden oluşan Tabakhane Mahallesi olmak üzere dört mahalle “Turgut Mahallesi” adı altında birleştirilmiştir.

Mahallenin yerleşim yapısı ve konut mimarisi geleneksel İzmit tarzına uyumlu, yamaca sıralanmış, mütevazı, Körfez’e tepeden bakan, az katlı evlerden oluşmakta iken sahip olduğu cazip manzara, depremden sonra sahilden uzak, yamaç bölgelerin değer kazanması ve İzmit’teki yapı faaliyetlerinin yoğunluğu dolayısıyla giderek dönüşmekte; manzaraya haiz betonarme apartmanlarla kaplanmaktadır. Buna mukabil mahallenin kuzeydoğu sınırında 3.derece arkeolojik sit alanının bir bölümü yani dış sur kalıntıları bulunmaktadır. Ayrıca Turgut Mahallesi’nin sınır kısımlarında antik Roma mezarlarına dair bazı buluntulara rastlanmıştır.

Turgut Mahallesi Nikomedia antik kentinin su kanalları ve bazı burçları da içermektedir. Bu surlar Hellenistik Roma ve Bizans dönemine aittir. Söz konusu sur ve burçların Bağçeşme Mahallesi ve Orhan Mahallesi içerisinde kalan bölümü görünür halde ve restorasyona tabi tutulacak düzeydedir. Fakat Turgut Mahallesi’nde bulunan bölüm henüz bu düzeyde olmayıp, nitelikli arkeolojik çalışmalara hazır halde koruma altında tutulmaktadır.

KAYNAKLAR

Avni Öztüre, Nicomedia Yöresindeki Yeni Bulgularla İzmit Tarihi, Çeltür Matbaası, İstanbul, 1981; Avni Öztüre, Resim, Fotoğraf, Belgelerle Nicomedia: İzmit Tarihi, Çeltür Matbaası, İstanbul, 1969; Ayşe Çalık Ross, Antik Kent Nikomedia, İstanbul, Delta Yayınları, 2007; İller Bankası İmar Planlama ve Yapı Dairesi Reisliği Şehircilik İşleri Müdürlüğü, İzmit Analitik Etüdler, İller Bankası Harita Genel Müdürlüğü Matbaası Döner Sermayesi, Ankara,1971; Nevnihal Erdoğan, Sonay Ayyıldız, Mehtap Özbayraktar, İzmit Kent Merkezi Mahalleler-Sokaklar-Mimari Eserler, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları , İse Reklam, İstanbul 2011; Nezih Fıratlı, İzmit Şehri ve Eski Eserleri Rehberi, M.E.B. Yayınevi, İstanbul, 1971; Taner Aksoy, Nikomedeia (İzmit) Su Yolları, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015; Turgut H. Zeyrek, Nikomedia (İÖ264/263-İS 358) Arkeolojik Açıdan Genel Bir Değerlendirme, Ege Yayınları, İstanbul, 2005.

Nevnihal ERDOĞAN