Bürokrat, Kocaeli Valisi (23 Mayıs 1975-6 Ocak 1976)
Emekli subaylardan Çanakkale gazisi Filibeli Tahsin Eğilmez ile Kazan Türklerinden Münevver Hanım’ın çocukları olarak 1915 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Bizzat kendisinin başında yer aldığı bir komisyonun hazırladığı Aydın İl Yıllığı’nda, hayatına dair verdiği geniş bilgiye göre, ilkokulu Eskişehir, Konya ve Isparta’da, ortaokulu Konya Lisesi’nde okudu. İstanbul Kabataş Erkek Lisesi’ni 1934, Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni 1937 yılında pekiyi derece ile bitirdi. Ekim 1937’de silahaltına alındı. 10. Devre Yedek Subay Okulunda ve Tekirdağ’da 61. Top Alayı’nda vatani vazifesini tamamlayarak 30 Ekim 1938 tarihinde topçu teğmen rütbesiyle terhis edildi. Kasım 1938’de İnhisarlar Umum Müdürlüğü’nde Tuz İşleri Fen Şubesi memuru olarak devlet hizmetine başladı. 1940 yılının başında Kocaeli valiliği maiyet memurluğunda stajını tamamlarken aynı zamanda mülkiye sahasına adım atmış oldu. Bu vazifesi sırasında Kandıra’da ve depremi müteakip kısa bir süre Adapazarı kaymakam vekâletlerinde bulundu. İkinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesi üzerine olağanüstü durum nedeniyle bir buçuk yıl askerde kaldı. Bundan sonra uzun bir kaymakamlık dönemi geçirdi. 1942’de Gülnar, 1944’te Bozova; 1948’de önce Boyabat, ardından Erfelek, 1951’de İznik kaymakamlıklarına atandı. Bu görevi sırasında 24 Ekim 1952 tarihli kararname ile üçüncü sınıf mülkiye müfettişi yapıldı (BCA, 30-11-1-0/23430-20). Üç yıl sonra da valiliğe yükseltildi. Önce 13 Eylül 1955 tarihinde Elazığ’a vekil vali olarak atandı. Ardından sırasıyla 29 Kasım 1955’te Tunceli, 1 Temmuz 1957’de Kırşehir, 22 Mayıs 1958’de Zonguldak, 20 Temmuz 1959’da İçel valiliklerine getirildi. 1960 askerî darbesinin ardından merkeze çekildi. Aynı yılın 30 Eylül’ünde İçişleri Bakanlığı bünyesindeki Mahallî İdareler Genel Müdürlüğü’ne getirildi. 1 Nisan 1961 tarihinde Ankara Belediyesi İdare Heyeti’nde İçişleri Bakanlığı’nı temsilen müsteşar muavini olarak görevlendirildi (Resmî Gazete, 10801, 8 Mayıs 1961). İki yıl sonra yeniden valilik görevine iade edildi. Sırasıyla 8 Ekim 1962’de Çankırı, 14 Ağustos 1964’te Tokat ve nihayet 15 Haziran 1967’de Aydın valiliklerine atandı. 12 Mart 1971 muhtırasının ardından bir kez daha merkez valiliğine çekildi. 23 Mayıs 1975 tarihinde Kocaeli valiliğine tayin edildi. Yedi ay sonra 24 Aralık 1975 tarihli kararname ile İzmir valisi yapıldı (BCA, 30-10-01-02/344-93-16). Bu görevini yürütürken İçişleri Bakanlığı’na çektiği 12 Eylül 1977 tarihli yıldırım telgrafla istifa ettiğini bildirdi. İstifasının sebebi, hükümete yönelik birtakım şayialar nedeniyle valilerin itibarının sarsılacağından duyduğu kaygı idi. Emekli olup İzmir’e yerleşti. 1980 darbesiyle başlayan askerî yönetim kalktıktan sonra siyasi partilerden yapılan davetleri geri çevirerek politikanın dışında kalmayı tercih etti. 3 Şubat 2006 tarihinde öldü.
Turgut Eğilmez çeşitli vesilelerle Yunanistan, Romanya, Macaristan, Fransa, Belçika, Hollanda, Almanya, İtalya, İsviçre ve İspanya’da bulundu. 22 Mart 1945’te Fahire (Salman) Hanım’la evlendi. Tahsin ve Hilmi adlarında iki çocuğu vardır. İleri derecede İngilizce, orta seviyede Fransızca bilmekteydi. Türk İdarecileri Derneği’nin daimî üyesiydi. Polisiye roman okumaya ve şiir yazmaya meraklıydı. Gençliğinden beri kaleme aldığı şiirlerini 1992’de Geç Kalan Şiirler adıyla kitaplaştırmıştır.
Turgut Eğilmez’in memuriyet hayatında öne çıkan farklılıklardan biri, Nevşehir’den ayrılarak yeniden il statüsüne kavuşturulan Kırşehir’in ilk valisi olmasıdır. Aydın valiliği sırasında Kuşadası’nın turizme açılmasında başlıca rol sahibidir. Zonguldak valiliği esnasında Kıbrıs görüşmeleri için İngiltere’ye giden Başbakan Adnan Menderes ve maiyetinin 17 Şubat 1959’da Londra’da uçak kazası geçirmesi nedeniyle “milletçe duyulan derin teessür ve elemi” belirten telgraflar çeken valiler arasında o da bulunuyordu. Kocaeli valiliği çok kısa sürdüğü için etkin bir icraatından söz edilememektedir. Ancak başta SEKA Çocuk Dostları Derneği olmak üzere, sivil toplum kuruluşlarını ve kültür ve sanat faaliyetlerini desteklediği bilinmektedir.
KAYNAKÇA
Ali Çankaya, Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye Şeref Kitabı), C. V, Mars Matbaası, Ankara 1968-1969; Aydın İl Yıllığı 1967, haz. Turgut Eğilmez ve diğerleri, Ankara ty; Hasan Akar, Cumhuriyet Döneminde Tokat Valileri (1923-2018), Berikan Yayınevi, Ankara 2018.
Kemalettin KUZUCU