Aktör, Yönetmen ve Tiyatro Oyuncusu

İzmit doğumlu usta aktör, sinemacı, yapımcı, senarist, yönetmen ve tiyatro oyuncusudur. Babası Selanik doğumlu bir Türk olan Vala Kurtiz ve annesi Boşnak kökenli Müfide Kurtiz’dir. 1 Şubat 1936’da İzmit’in Bahçecik nahiyesinde dünyaya geldi. Babası kaymakamlık, vali muavinliği gibi görevlerde bulunan bir bürokrattı, annesi ise öğretmendi. Diğer aile büyükleri arasında da valiler, mebuslar, paşalar görmek mümkündür. Ailesinin üç çocuğundan biriydi ve babasının memuriyeti nedeniyle ilkokulu sekiz farklı şehirde tamamladı. Çocukluk yıllarında Kandıra, Posof, Edremit, Ayvalık gibi Anadolu yerleşimlerini de, Amerika’da An Arbor, Detroit gibi şehirleri de gördü. Amerika dönüşü bir süre İzmit ve Silifke’de, ardından Amerikan Koleji’nde okuduğu Tarsus’ta yaşadı. Babasının avukat olması isteği üzerine üniversitede kısa bir süre hukuk fakültesinde eğitim gördü, daha sonra ise sırasıyla filoloji, felsefe, psikoloji ve sanat tarihi bölümlerinde okudu fakat hiçbirinden mezun olmadı. Ancak üniversite yıllarında ilk tiyatro deneyimlerini yaşadı Haldun Taner’den dersler aldı. 1956 yılında Dormen Tiyatrosu’nda başlayan sanat hayatı bütün kariyerini şekillendirdi. Daha sonra Oda Tiyatrosu, Münir Özkul Tiyatrosu, Kent Oyuncuları, Ses Tiyatrosu, Gen-Ar Tiyatrosu gibi sahnelerde deneyimini artırdı. Bir süre Engin Cezzar-Gülriz Sururi ile çalıştıktan sonra Müjdat Gezen ile Halk Oyuncuları’nı kurdu. Çıktıkları Anadolu turnesinde “Devr-i Süleyman” adlı oyundaki Vatandaş Ahmet rolünü gittikleri her şehrin yöresel ağzı ile oynayarak ilerleyen yıllarda sıkça başvurduğu dil yeteneğini ilk kez sergiledi. 1964 yılında Orhan Günşıray ile çevirdikleri Şeytan’ın Uşakları filmi ile ilk sinema tecrübesini yaşadı. Bu yıllarda Yılmaz Güney ile de dostluğu başladı ve Konyakçı Kabadayılar, Kabadayılar Kralı, Haracıma Dokunma, Çirkin Kral, Umut gibi birçok filmde beraber oldular. 1971 muhtırası döneminde Umut filmi yasaklansa da Cannes Film Festivali’ne seçildi ve film yurtdışına kaçırılarak Kurtiz tarafından sunuldu. Birçok tiyatrocu arkadaşının tutuklandığını öğrenince yurda dönmeyerek Avrupa’da oyunculuk yapmaya başladı. İsveç’te televizyon filmlerinde ve Kraliyet Tiyatrosu’nda roller aldı. Tunç Okan ile Stockholm’de Otobüs filmini çektikten sonra Norveç ve Filistin’de çekilen filmlerde oynadı. 1979’da senaryosunu cezaevindeki Yılmaz Güney’in yazdığı uluslararası başarı kazanan Sürü filminde oynadı. İlk yönetmenlik deneyimini bir yıl sonra Gül Hasan filmi ile edindi ve çok sayıda ödül kazandı.

Sonrasında Yılmaz Güney’in Duvar filmi ile kariyerini sürdürdü. Filmin siyasi etkileri nedeniyle Türkiye pasaportu alamadı ve 1991 yılına kadar Avrupa’da yaşadı. Bu yıllarda İsrail yapımı bir filmde oynadı ve aynı tiyatro oyununu İngilizce sonra Almanca gibi oynayarak yeteneklerini sergiledi. Kariyerinde İtalyanca ve İspanyolca oynadığı filmler bulunmaktadır. Viyana’da Şeyh Bedrettin Destanı’nı sergiledi. Bakanlık daveti ile 1993’te İstanbul Film Festivali’ne konuk olarak yurda döndü ancak 1996’da Barış Pirhasan’ın yönetmeni olduğu Usta Beni Öldürsene filmi ile Türk sinemasına geri döndüğü söylenebilir. Doksanlı yıllarda oynadığı filmlerle Altın Koza ve Altın Portakal ödülleri kazandı. 2000’li yıllarda Ezel gibi televizyon yapımlarının aranan yüzü haline geldi. Ezel dizisinde Ramiz Dayı, Muhteşem Yüzyıl’da Ebüssuûd Efendi rolleri onu geniş halk kitleleri ile buluşturdu. Güçlü ses tonu ile dostları Edip Cansever ve Can Yücel’inkiler de dahil olmak üzere birçok şiire seslendirerek hayat verdi. İlerleyen yaşı sebebiyle İstanbul’dan uzaklaşmaya karar vererek çocukluğunda güzel izler bırakan Edremit’in Çamlıbel köyüne yerleşti. Oyuncu dostlarını ağırladığı Tuncel Kurtiz ve Dostları adlı bir televizyon programı hazırladı. Hayatının bazı kısımlarını Bölük Pörçük kitabında kaleme aldı. 23 Eylül 2013’te geçirdiği kalp krizi nedeniyle İstanbul’da yaşamını yitirerek isteği üzerine Edremit’te defnedildi.

KAYNAKÇA

Bilgin Baloğlu, Tuncel Kurtiz, İstanbul 2015; Alim Şerif Onaran, Türk Sineması, İstanbul 1994; Nijat Özon, Türk Sineması Kronolojisi, İstanbul 1968; Agâh Özgüç, 100 Filmde Türk Sineması, İstanbul 1993; Agâh Özgüç, Bütün Filmleriyle Yılmaz Güney, İstanbul 1990.