Tarihi Savaş Gemisi ve Müzesi
10 Mayıs 1946 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri tarafından yapılan savaş gemisine USA Eversole adı verilmiştir. 1973 yılında USA Eversole Gemisi Türk Donanma Komutanlığı’na alınmış ve TCG Gayret adı verilmiştir. TCG Gayret gemisi 20 yılı aşkın süre içinde birçok önemli görevi başarıyla yerine getirmiştir. 1995 yılında hizmet dışına ayrılan gemi, “Müze-Gemi Projesi” kapsamında Kocaeli Valiliği, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi ve Donanma Komutanlığı’nın müşterek girişimleri ile modern müzecilik anlayışına göre dekore edilerek 1997 yılında TCG Gayret Müzesi olarak İzmit sahilinde yeni görevine başlamıştır.
Gearing sınıfı bir muhrip olan gemi Türkiye satın almadan önce USS Eversole (DD-789) ismiyle ABD Deniz Kuvvetleri’nde kullanılmış olup geminin ismi 1915-1942 yılları arasında yaşamış, Midway Savaşı’nda hayatını kaybetmiş olan donanma pilotu Teğmen John T. Eversole’un adından gelmektedir. Eversole 8 Ocak 1946’da Todd-Pacific Shipyards şirketi tarafından, ölen Teğmen Eversole’un annesi S. R. Eversole sponsorluğunda suya indirilmiş, 10 Mayıs 1946’da B. P. Ross komutasında göreve başlamıştır. Eversole, ana limanı olan San Diego Donanması Limanı’na Kore Savaşı’nın ilk zamanları olan 6 Ekim 1946’da varmıştır. Çin ve Japonya’da devriye görevi yapmıştır. Kuzey Kore hedeflerine hava saldırısında bulunmuştur.Kore Savaşı’ndaki ikinci seferi 27 Ağustos 1951’den 10 Nisan 1952’ye dek sürmüştür. 17 Kasım 1952’den 29 Haziran 1953’e kadar rutin görevlerde bulunmuştur. 1954’ten 1962’ye dek Eversole, Uzak Doğu’ya yıllık seferlerde bulunmuştur. Tayvan, Japonya ve Filipinler’de devriye görevi yapmıştır. 1957 ve 1958’de Avustralya’ya gitmiş ve barış gücü harekâtlarına katılmıştır. 1 Temmuz 1973’te, Eversole Türkiye’ye satılmış ve Türk Deniz Kuvvetleri’nde TCG Gayret (D-352) ismi ile göreve başlamıştır.
Hizmette olduğu süre içerisinde birçok tatbikatta sancak gemisi görevi yapmış, zamanın Cumhurbaşkanları, Genelkurmay Başkanları ve Kuvvet Komutanlarını ağırlamıştır. Türk Donanması’nda ilk Asroc (Güdümlü Torpido) atışı yapan ve TCG AKAR akaryakıt gemisinden denizde seyir halinde akaryakıt ikmali yapan ilk gemi olma özelliklerini taşımaktadır. Tüm başarılı bu hizmet yılları sonunda köprü üstünde görülen ve İngilizce, “üstün, mükemmel” anlamındaki “Excellent” kelimesini ifade eden “E” harfi ile ödüllendirilmiştir. TCG Gayret 1975 95 yılları arasında birçok milli ve NATO Tatbikatlarına iştirak etmiştir. Gayret Savaş Gemisi’nin fiziksel ve donanımsal özellikleri şöyledir: 119,02 metre boy, 3.460 ton ağırlık, 12,45 metre genişlik, 4,37 metre draft, 2 gaz türbini ile 60.000 beygir güç üretimi, 35 knots maksimum hız, 8300 km menzil, 6 adet 127 mm top, 12 adet 40 mm top, 11 adet 20 mm top, 10 adet 533 mm ağır torpido tüpü, su altı bombaları.
1995’te hizmet dışı kalan Gayret, 20 Ağustos 1997’de İzmit Tren Garı’nın önünde TCG Gayret Müzesi olarak yeni görevine, özellikle gençlere denizciliği sevdirmek amacıyla başlamıştır. İzmit’in gururu olan Gayret Savaş Gemisi’nin içerisinde denizcilikle ilgili müze ve gösterim merkezlerinin yanı sıra, açık ve kapalı kafeteryalar da bulunmaktadır. Türk Donanması’na yaklaşık 22 yıl şerefle hizmet etmiş olan Gayret, müze gemi olarak İzmit Yelken Kulübü yanındaki sergilendiği alanda ziyaretçilerinin büyük ilgi odağı konumuna gelmiştir. Ülkemizin ilk müze gemisi olan Gayret’i ziyaret eden konuklar bir savaş gemisinde olması gereken birçok sistemi ve özellikleri de görebilme şansını yakalamaktadır. Gayret’te savaş hareket merkezi, makine ve kazan daireleri, köprü üstü, radar, devre dışı bırakılmış silah sistemleri, toplar, sualtı silahları da yer almaktadır. Geminin yatakhaneleri ise sergi salonları olarak kullanılmaktadır. Üç bölümden oluşan sergi alanının bir bölümünde görenleri hayran bırakacak gemi maketleri sergilenmektedir. Bir diğer bölümde denizcilikte kullanılan çeşitli objeler sergilenirken Atatürk Verteksi ve onursal bölümü haline getirilen subay kamaralarının duvarları Mustafa Kemal’in yazıları ve resimleriyle donatılmıştır. Gemi personelini temsilen üniformalı cansız mankenlerinin de içerisinde bulunduğu bu müzeyi vatandaşlar bir rehber eşliğinde gezebilmektedir.
KAYNAKÇA
https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kocaeli/gezilecekyer/tcg- gayret-muzesi---zmit; https://tr.wikipedia.org/wiki/TCG_Gayret_ (D352); https://golcukdenizmuzeleri.dzkk.tsk.tr/tr/gayretmueze- gemisi; http://www.kocaeli.gov.tr/donanmasehrininmuzegemileri; https://www.izmit.bel.tr/mekanlar/tcggayretgemisimuzesi_33.html; http://www.artnicomedia.org.tr/index.php/74-tanitim-katagorisi/ izmittarihi/41-gayret-gemi-muezesi.html; https://mavivatan.net/ tcg-gayret-d-352/; http://www.kocaeli.com.tr/muzeler/; https:// www.denizbulten.com/haber-korfez-in-gorulesi-muze-gemile- ri-35328.html; https://www.kocaeli.bel.tr/tr/main/pages/yasayan- muzeler/1028
Turgut KARAÇOBAN