Hacı Kıssahan Muslihüddin Mustafa’nın Kocaeli’deki Vakıfları

Fatih Sultan Mehmed Han’ın Kıssahanı ve muhtemelen Şeyh Yavsî’nin tasavvuf ve tarikat hocası olan Muslihüddin Kacavî ile aynı kişidir. Hacı Kıssahan olarak bilinen Muslihüddin Mustafa’nın hayatı hakkında ayrıntılı bilgi yoktur. Babasının adı Cüneyd, anne bir kardeşinin adı Mevlana Abdülcelil ibn-i Ali, zevcesi (eşi) Emirdağlı Mevlana Muhiyüddin’in kızı Zeynep Hatun, kızı ise Mükerreme Hatun’dur. Onun Çavlu Hacı köyünde kurduğu mescid, muallimhane ve zaviye, Büyük Kaynarca köyünde Cuma camisi olarak kullanılan bir mescid bina ettirdiği anlaşılmaktadır.

Sultan Bayezid, İzmit’e bağlı Ayangünay köyü ve Göçkün mezrasını, Hacı Kıssahan’ın Kandıra’daki Çavlu Hacı köyünde bina ettirdiği mescid-i camiin ve diğer mescidin ve Kavize yanında Kalamiç deresinin üzerinde bina ettirdiği müteaddit odaları havi muallimhane ve zaviyede pişirilen yemek masrafına, Hacı Kıssahan’ın kendisine ve evlâdına “vakf-ı sahih-i şer’i ve habs-i sarih-i mer’i” ile vakfetmiştir. Sultan Bayezid, köy ve mezrâdan hâsıl olan meblağın beşe bölünüp, birinci sehminin köprünün rakabesine sarf olunmasını ve ikinci sehminin iki mescidin, odaların, mahzenlerin rakabesine ait olmasını, üçüncü sehmin beşe bölünüp, bir hissesinin müezzine, kalan dört hissenin ise hatip ve imam olacak kişiye verilmesini, dördüncü sehminin de beşe bölünüp bir hissesinin Kur’an’dan cüz okuyanlara, kalanının buk’âda sakin olan talebenin ve inen misafirlerin yemek masrafına ait olmasını, beşinci sehmin de Mevlâna Hacı Muslihüddin’in şahsına ve sonra erkek ve kız evlâdına ait olmasını şart etmiştir.

Vakfın tevliyeti Hacı Muslihüddin evlâdına meşrut olup, tevliyete hiçbir pay ayrılmamıştır. Evladın nesli kesilirse, onlar için ayrılan pay iki kısma ayrılıp, birinci sehmi Çavlu Hacı köyünden, iki hamam ve dükkânların mütevellisine verilmesini, diğer yarısının ise iki mescidde görevli müezzin ve cüz okuyanlara verilecektir. Bu vakfiyenin şahitleri Ali Paşa (Atik), Mustafa Paşa (Koca), Yahya Paşa (Damat, Malkoçoğlu), Rumeli Beylerbeyi Hasan Paşa, Defterdâr Kasım bin İsa, Cemâlüddin Aksarayî’nin soyundan gelen Pirî Mehmed Paşa ve Ebussuud Efendi’nin amcası Nişancı Ca’fer bin Naci’dir.

Hacı Kıssahan adına düzenlenen ikinci vakfiye, Kazasker Ali bin Şeyh Ahmed (Fenarî) ve Kazasker Mehmed bin Mustafa Efendi’nin imzalarını taşır. Bu vakfiyede vakfedilen yerler; Çavlu Hacı köyü ve bu köye bağlı Bağdaş/Yağdaş, Tepeköy ve Kaygana, Bozburun, Alahana ve Büyükköy kışla ve arazileridir. Bunlardan ilkinde bina ettirdiği bina ve altlı-üstlü odaları, ahırları, buğday anbarları, fırın ve kenifleri ve diğer yapıları muhtevi mensubatı kendisine ve evladına vakfetmiştir. Bina ettiği yapının ahşaptan olan “Ulağu” denilen duvar içindeki kısmını, Cami’nin hatibinden ders okuyan talebe ve gelen misafirler için vakfetmiştir. Tahta havlu kısmını ise evladına vakfeden Hacı Kıssahan, köyün gelirlerini bina ettirdiği iki mescid için vakfetmiştir. Gelirin beş kısma ayrılıp bir hissesinin vakıf evlerin rakabesine, bir hissenin imamet, hitabet ve tedrisat ile iştigal edip, her sene Kur’an hatmeden imama, kalan üç hissenin ise evlada verilmesini şart etmiştir. 15 sehimden üçü rakabeye, beşi imama, ikisi talebenin yemeğine ve kalan beşi evlada meşruttur. Mescid ve evlerin tamamen ortadan kalkması durumunda hâsılın fukaraya dağıtılması da şartlar arasında zikredilir. İmamın âlim ve fâzıl olmaması durumunda 15 sehmin üçü rakabeye, üçü imama ve kalan dokuzu köyün fukarasına yemek verilmek üzere ayrılması istenmiştir.

Hacı Kıssahan, medresesi için çok sayıda kitap da vakfetmiştir. Bunlar; Kur’an-ı Âzim’in tamamını müştemil biri küçük, diğeri büyük kıt’alı iki Mushaf-ı şerif, hat resmi hakkında bir risale, Reşidüddin-i Pezdî’nin Farsça üç büyük cild olarak Keşfü’l-Esrar isimli tefsiri; Küvaşî’nin bir cild tefsiri, Şeyh Şehabüddin-i Rûmî’nin iki cild tefsiri, Ebü’l-Kasım Kuşeyrî’nin bir cild tefsiri, Hakayîk-i Sülemî’nin bir cild tefsiri, bir cild Aynü’l-Ayan fi Keyfiyyet-i Tefsirü’l-Kur’an, Şeyh Necmüddin-i Daye’nin Meşayih tariki üzere iki cild tefsiri, İmam Razî’nin Tefsir-i Kebir’inden Bakara suresinin evâhirine ve Âl-i İmran’ın evailine ait bir cild, Tefsir-i Kebir’in muhtasarından Kur’an-ı Kerim’in evvelinden Ben-i İsrâil suresinin sonuna kadar bir cildde nısf-ı evvel ve mezkûr tefsirden Amme suresinin evvelinden Kur’an’ın ahirine kadar bir cild, Mirsad-ı İbad ve diğer bir risaleyi muhtevi bir cild mecmua, Fıkıh hakkında Farça Kifaye ve müteaddit risaleler, Bagevî’nin dört cild Mealimü’t-Tenzil adlı tefsiri, Tefsir-i vecizden Rum suresinin evâilinden Kaf suresinin sonuna kadar bir cild, bir cild Keşşaf tefsiri, Mevlâna Sadüddin’in Keşşaf üzerine haşiyesi, Kaşanî’nin bir cild içeresinde Kur’an’ın sonuna kadar te’vilatının ikinci kısmı, beş cild içerisinde Sahih-i Buharî’nin tamamı, iki cild içerisinde Zemahşerî’nin Dekaikulluğa fi Şerhi’l-hadisi, iki cild içerisinde Ezhar adında şerh-i Mesabih, bir cild kenarı metinli hadis şerhi, bir cild içerisinde Mesabih, bir cild içeresinde Bidayetü’l-Hidâye ve Esmâ-i Hüsna şerhi, Hattabî’nin Şerh-i Muhtasar üzerine haşiyesi, bir cild içerisinde ibn-i Melek’in Meşarık şerhi, bir cild içerisinde Saganî’nin Meşarikü’l-Envâr’ı ve bunun hutbesinin şerhi, bir cild içerisinde Nevadiri’l-Usûl fî Şerhi’l Hadisi’r-Resul, İbni’l-Eşârî Cezerî’nin altı cild içerisinde Câmiü’l-Usûl fi Ahadis-i Resul isimli kitabı, bir cild içerisinde Camiü’l-Usûl muhtasarı, üç cild içerisinde Tirmizî’nin Cami’i, bir cild içerisinde bazı hadislerin Farsça şerhi, bir cild içerisinde Münzirî’nin Kitabü’t-Terkib ve’t-Terhib-i Muhiyüddün’i, Nevevî’nin Sahih-i Müslim şerhinin evvelinden Tahrimü’z-Zebih li-gayrillah babının sonuna kadar cildi evvelin tekrarı ile dört cild, Fihimafih nam kitabın bazısını ve Ehadis-i Nebeviye’den bazısını ve Müsameretü’l-Ebrar’dan bazısını ve Mevlâna Celâlüddin-i Rûmî’nin eş’arından bazısını muhtevi bir cild, Kadı İyaz’ın Şifa’-i Şerif’i, İmam Gazalî’nin dört cild içerisinde İhyâi’l-Ûlum kitabının tamamı, bir cild içerisinde Farsça Kimyaü’s-Saâdet adlı kitap, bir cild içerisinde Kimyâ’nın muhtasarı, bir cild içerisinde Abdurrahman Câmî’nin Farsça Sevahidü’n-Nübüvve’si, Şaziî’nin bir cild içerisinde Kitabü’d-Davat ve’r-Resâil’i, bir cild içerisinde Gazzalî’nin Cevahirü’l-Kur’an ve Usulü’l-Erbain ve diğer risaleleri, bir cild içerisinde Ravzatü’l-Ulemâ adlı kitabı, bir cild içerisinde Şeyh İbrahim Kayserî’nin Türkçe ve manzum Gülizar nam kitabı, bir cild içerisinde Şeyh Ebu Said ibn-i Ebu’l-Hayr’ın Farsça menâkıbı, üçü bir cild içerisinde Ravzatü’l-Müridin ve Eyyühe’l-Veled ve diğer bir risale, bir cild içerisinde Celalüddin-i Rûmî’nin Mesnevi’si, iki cild içerisinde Hüseyin Zemini’nin Farsça Mesnevî şerhi, bir cild içerisinde Farsça Tühfetü’r-Ruh ve Nefhatü’l-Fütûh, bir cild içerisinde Şeyh Muhiyüddin-i Ârabî’nin Müsameretü’l-Ebrar ve Muhazeretü’l-Ahyar’ı, Şeyh Muhiyüddin-i Arabî’nin bir cild içerisinde Füsusü’l-Hikem’i, bir cild içerisinde Davud-i Kayserî’nin Füsus şerhi, bir cild içerisinde Şeyh Muhiyüddin’in ve başka meşayihin müteaddid risaleleri, bir cild içerisinde Seyyid-i Nurbahş’ın ve Said Ali Hemedanî’nin Farsça risaleleri ve âher risaleler, bir cild içerisinde Farsça ibare ile yazılı Şeyh Hoca Attar’ın Mantıkü’t-Tayr ve Musibetnâme ve Vuslatnâme’si, Hüseyin Ahlatî’nin Nüzhetü’l-Ervah’ı ve diğer risaleler, bir cild içerisinde Hoca Attar’ın Cevherü’z-Zat’ı, bir cild Farsça Mevlûdü’n-Nebi Aleyhisselâm, bir cild içerisinde tasavvuftan bir risale ile beraber Faslü’l-Hitab, iki cild Rebiü’l-Ebrar, bir cild içerisinde Şeyh Muhiyüddin’in Füsus ve diğer risaleleri muhtevi mecmuası, bir cild Telhisü’l-Meani, bir cild içerisinde İzzi ve Merah ve Maksud şerhleri, bir cild içerisinde Seyyid Abdullah’ın Kitabü’l-Lüb şerhi, bir cild içerisinde Kuşeyrî’nin Arapça Tezkiretü’l-Evliyâ kitabı, bir cild içerisinde Fıkıh hakkında Künyetü’l-Münye, bir cild Miftah şerhi, bir cild içerisinde Seyyid Şerif Cürcanî’nin Tecrid haşiyeleri, bir cild Şerh-i Mevakıf, bir cild Tecrid şerhi, bir cild Fahrüddin-i Râzî’nin Şerh-i İşaret’i, bir cild İşaret haşiyesi, bir cild içerisinde Akaid üzerine Hayalî haşiyesi ve şerhi ile birlikte Adabü’l-Bahs, bir cild içerisinde Yafiî’nin Şeyh Abdülkadir-i Geylânî’nin menâkıbı hakkında Hulasatü’l-Mefahir hakkında tercümesi, bir cild Miftahü’l-Gayb ve bir cild içerisinde İbn-i Kutbüddin’in Miftahü’l-Gayb şerhi, bir cild Envarü’l-Âşıkîn Türkçe, bir cild Nehcü’l-Belaga, bir cild içerisinde Ziyaret-i Kubur hakkında Ahadis-i Erbaîn ve Mişkâtü’l-Envar ve Menâzilü’s-Sâyilin şerhi ve aher risaleler, bir cild içerisinde yalnız Menâzil-i Sayîrin şerhi, bir cild içerisinde Farsça Saye’l-Fütuhati’l-Mekkîyye tercümesi, bir cild içerisinde Farsça Tezkiretü’l-Evliyâ kitabı, bir cild içerisinde Istılâhat-ı Kâşanîyye ve diğer risaleler, bir cild Farsça Mirsadü’l-İbad, Menâkıbü’l-Meşayih, Fihimafih, Hülâsatü’l-Hakayîk ve Hazret-i Ali’ye nisbet olunan Kelime namındaki risale, bir cild içerisinde Şeyh Necmüddin-i Kübrâ’nın ve gayrilerin risaleleri ve Fezâil-i Ramazan, Şerh-i Fıkhi’l-Ekber ve bazı ferâiz şerhleri, bir cild fıkıh hakkında Vikaye, bir cild içerisinde Sadrü’ş-Şer’ia’nın Vikâye’si, bir cild Muhtasar-ı Kudûrî, bir cild el-Muhtasar min Muhtasar-i Kudûrî, bir cild içerisinde Mahmud ibni Ebubekir Buhârî’nin ferâiz şerhi ile beraber İmam Alâüddin-i Semerkandî’nin muhtasar Kudûrî şerhi, bir cild içerisinde İmam Abdullah oğlu Mahmud-i Nesefî’nin Vafi şerhi hakkında Kâfi kitabın tamamı, bir cild içerisinde Mukaddemetü’s-Salavât ve’l-Ahadisü’l-Kudsîyye diğer risaleler, bir cild Türkçe Şiratü’l-İslâm tercümesi, Kavaidü’l-Kur’an ve bazı Ahadis-i Nebevîyye ve fıkıh hakkında Farsça kitap, bir cild içerisinde noksansız olarak Fetava-yi Bezzaziye, fıkıh hakkında bir cild Hidâye, fıkıh hakkında bir cild Muhtar, fıkıh hakkında bir cild Kenz, bir cild içerisinde İmam Hasirî’nin İlm-i Usûl hakkında Muğnî şerhi, bir cild içerisinde ibn-i Saatî’nin İlm-i Usûl hakkında Bedî’ şerhi, bir cild içerisinde Farsça Kabusnâme ile beraber Arapça İlm-i Usûl hakkında bir kitap, bir cild içerisinde İsmail Bey’in Türkçe ibare ile yazılı Celeviyyet namında Kitabü’s-Selât’ı, Fıkıh’tan bir cild içerisinde Mecmeü’l-Bahreyn, bir cild içerisinde İbni Feriştah’ın Mecmeü’l-Bahreyn şerhi, bir cild içerisinde Şiratü’l_İslâm ve Minhacü’l-Âbidin ve aher bir risale, Nahiv hakkında bir cild Misbah, bir cild içerisinde Nahiv’den Kâfiye-i Avâmil, bir cild içerisinde Nahiv’den ün-muzec, bir cild içerisinde lügat hakkında Fıtyan nam kitab, nahiv hakkında Kâfiyesi’nin Mütavassıt namındaki şerhi, bir cild içerisinde Nahiv hakkında Misbah-ı Şerh-i Zavi, bir cild içerisinde Kutlu Arazî’nin Şemsiye Tasavvurat şerhi, bir cild içerisinde Razî’nin Şemsiyye şerhi üzerine Seyyid Şerif’in Havass-ı Suğra’sı, bir cild içerisinde Taftazanî’nin Akaid-i Nesefiye şerhi, bir cild içerisinde Seyyid-i Ubra’nın ilm-ü kelâm hakkında şerh-i tevalı’ı, bir cild içerisinde İsfahanî’nin şerh-i tevali’i, bir cild içerisinde Kutbüddin Razî’nin şerh-i Metali’den Tasavvurat kısmı, bir cild içerisinde Seyyid Şerif’in şerh-i Metali üzerine haşiyeleri, bir cild içerisinde Ali Kuşçu’nun İlm-i Kelâm hakkında Tecrid şerhi, bir cild içerisinde Taftazanî’nin Mutavvel namındaki Telhisü’l-Miftah şerhi, bir cild içinde Telhisü’l-Miftah’ın şerhinin haşiyeleri, bir mücelledde Taftazanî’nin Muhtasar namındaki Telhisü’l-Miftah şerhi, bu kitabın ayrı bir nüshası, Cevherî’nin bir cild Muhtasar Sıhahü’l-Lüğası, bir cildde Kur’an ve hadis lügatlerinin müşkülatı hakkında Kitabü’l-Garbiyyin, iki cildde Muribü’l-Luga, bir mücelledde Zemahşeri’nin Esmâ ve Ef’al namındaki kitabı, bir mücellede Farsça Sıhahü’l-Lugatü’l-Arabiyye, bir mücelledde lugat halimi adıyla meşhur Müserrehatü’l-Esmâ, bir mücelledde Mesadirü’l-Luga, bir mücelledde Kitabü’l-Ediyetü’n-Nebeviyye, bir mücelledde ilmi tasavvuf hakkında Kitab-ü Avarifü’l-Maarif, bir mücelledde Kuran-ı Âzim’in ayetinden nasıh ile mensuh, bir mücelledde sebiyyat bir mücelledde Behcetü’l-Esrar risalesi ve diğer risalelerle beraber Kitabü’l-Envar, bir mücelledde Farsça Şeyh Alaüddevle-i Semtani’nin risaleleri, bir mücelledde Ömer-i Nesefi’nin Farsça risaleleri, bir mücelledde Farsça manzum Gülşenzar ve Kenzü’r-Rumuz kitapları, bir mücelledde Şeyh Zeynüddin-i Hafî’nin başka risalelerle beraber Kitabü’l-Vesaya’sı, bir mücellede Farsça Zübdetü’l-Ezkâr’ı, bir cildde Farsça Reyhanü’l-Kudüs, bir mücelledde Farsça Rubab, bir mücelledde Şeyh İbrahim-i Irakî’nin Farsça Terciat ve diğer risalelerle beraber Kitabü’l-Lemeat’i, bir cild Gülistan, bir mücelledde Fürsî lugatı hakkında risale ile beraber Bostan nam kitabı, bir mücelledde Celâlüddin-i Rûmî’nin Müraselât’ı, bir mücelledde Mesnevî’nin evvelki üç cildi, bir mücelledde Mesnevî’nin cild-ü Rabî’i, bir mücelledde Farsça Enisü’l-Vahide, bir mücelledde Şeyh Ebu’l-Kasımü’r-Ragıb-i İsfahanî’nin Muhazeretü’l-Üdeba’sından bazı kısmı, bir mücelledde Tahrir-i Kitab-ı Öklidis ve Tahrir-i Kitabü’l-Eshar ve Kitabü’l-Küre, bir mücelledde ilm-i Hey’et hakkında şerh-i Çağmini, bir mücelledde Ali Kuşçu’nun ilm-i hesap hakkında risalesi, iki cild içerisinde Hacı Paşa’nın ilm-i Tıb hakkında Kitabü’ş-Şifa’sı, bir cildde Ferşi’nin Kitab-ı Mucizi’l-Kanun’u, bir cildde Aksarayî’nin mucez üzerine şerhi, bir cildde Farsça Kitabü’z-Zahire’si, Farsça el-Harzemşahîyye, bir cildde Türkçe Müfredatü’l-Edviyye hakkında bir kitab, bir cildde Tıp hakkında Türkçe teshil, bir cildde Kanuçe nam kitab, bir cildde Farsça Kavaid-i Tıbbiyye hakkında Fevaid-i Sultaniyye, bir cildde Tıbb-ı Nebevî, bir cildde tarikat tasavvuf üzere Ulü’l-Âzim peygamberlerin tevarihi, bir cildde Muhammed bin Cerir-i Taberi’nin Farsça Mütercim tarihi, bir cildde Abdülkerim Kuşeyri’nin Esmâ-i Hüsna şerhi, bir cildde başından Şehid ism-i şerifine kadar Esmâ-i Hüsna şerhi, bir mücelledde Kurtubî’nin Kitabü’t-Tezkâr fi Asli’l-Ezkâr nam kitabı ile beraber şeyh Muhammed Ensarî Endülisî’nin Esmâ-i Hüsnâ şerhinin diğer yarısı, bir cildde Miftahü’l-Gayb, ibn-i Kutbüddin’in bir cildde Mifttahü’l_Gayb şerhi.

Kıssahan’ın üçüncü vakfiyesinde, Kazasker Halil ibn-i Mahmud ve Seyyid Yahya Üveys Efendilerin nişanları olup, Sultan Selim’in tuğrası bulunur. Bu belgede İstanbul’daki Yavuzer Mahallesi’ndeki evkâfı hakkında bilgi verilirken, vâkıfın eşi Zeynep Hatun’un türbesinin Ebû Eyyüb Ensarî Türbesi civarında olduğu, Hacı Kıssahan’ın anne-babası, evlâdı, kızkardeşi ve cariyerlerinin türbelerinin ise Kandıra’da bulunduğu belirtilir. Gebze’de Kızlarpınarı, Tekke tarlası ve Yusufçu yeri adlı üç arazinin muallimhanenin talebesine vakfolduğu anlaşılmaktadır.

Hacı Kıssahan’ın dördüncü vakfiyesinde de Sultan Bayezid’in tuğrası vardır. Burada Fatma bint-i Hacı Mutafa’nın, Hacı Kıssahan’ın ana bir kardeşi Abdülcelil bin Ali’ye olan borcundan dolayı sattığı hamam, Kandıra çarşılarından Taşrapazar adlı çarşıdaki iki dükkân, İshak Paşa’nın oğlu Şadî Bey’den güneyindeki su kuyusu ile beraber satın alınan yeni hamamın Çavlu Hacı köyünde yaptırdığı zaviyede ilim tahsil eden talebe ve gelen-giden misafirin ihtiyaçlarına vakfedildiği belirtilmektedir. Kandıra’nın Umurlu köyündeki Kaldırık Suyu üzerinde dönen değirmeni evlâdına, Gebze’deki Taşköprü Suyu üzerinde dönen değirmeni ise mütevelli için vakfetmiştir. Eski Hamam’ın geliri üçe ayrıldıktan sonra birinin imama, birinin müezzine ve diğerinin rakabeye sarfedilmesi istenmiştir. İki dükkânın geliri beşe ayrılıp iki hissesi rakabeye, birinin mescidin hasır, kandil yağı ve sirac bahasına, birinin abdest almak için su bardağı ve taş musluklara su dökmeye mahsus ağaç destilere, birinin ise kayyıma verilmesi şarta bağlanmıştır. Yeni hamamın mahsulü ise dört sehim yapılıp, ilkinin rakabeye, ikinci sehmin erkek evlada ve inkırazları durumunda kız evladının oğullarına, diğer iki hissenin ise zaviyede ilim tahsil eden talebeye sarf olunması şart edilmiştir. Vakıfta şeyhlik, tabbahlık ve yemek pişirme görevlerinin evlattan en sâlih olanına meccanen verilmesi de vakıf şartları arasındadır. Umurlu değirmeninin mahsulü evlada, neslinin kesilmesi durumunda rakabeden sonra zaviyeye sarf olunması, Taşköprü değirmeninin mahsulünün ise rakabeden sonra mütevelli olan evlada cihet olması şart edilmiştir. Vakfın nâzırının mescidin imamı olması, bu görevi için bir ücret almaması istenmiştir. Şeyh için de Yeni hamam’ın dört hissesinden birinin ayrıldığı ayrıca belirtilmektedir. Tahrir defterinde de evkâf hakkında özet bilgiler yer alır. Çavlu Hacı köyünde meskûn bulunan 101’i evli olan 125 vergi mükellefinin yanında köye hariçten 28 kişinin daha geldiği ve bunlardan vakıf adına 8843 akçe hâsıl sağlandığı anlaşılmaktadır. Köhne hamamdan 1000, yeni hamamdan 2000 ve dükkânlardan ise 222 akçe gelir elde edildiği anlaşılmaktadır.

KAYNAKÇA

VGMA, D. 579, s. 212/103; s. 217/104; s. 229/105; s. 231/106; VGMA, D. 1767, s. 47/57; TADB. TTD. EV. 579; Turgut, Vedat,“XVI. Yüzyılın Sonlarında Kocaeli Sancağı’nda Demografik ve İktisadi Vaziyet”, Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, I, (Kocaeli: Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2016),s. 379; Tülin Çoruhlu, “Kocaeli Yarımadasında Erken Osmanlı Camilerinden Şeyh Muslihiddin Camii”, Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu, I, Kocaeli, 2016, s. 1609-1633.

Vedat TURGUT