16. Yüzyılda Yaşadığı Tahmin Edilen Risâle Fi Ahkâmi’r-Ribâ Adlı Eserin Müellifi

 

Abdüllatif b. Sadullah hakkında Risâle fi Ahkâmi’r-Ribâ adlı eseri dışında çok fazla bilgi bulunmamaktadır. Ancak bu eserde yer alan "Kocavî" ve "Gekbuzevî" nispetlerinden yola çıkarak müellifin Kocaeli'nin Gebze ilçesinden olduğu belirtilmiştir. Ayrıca risalede geçen bazı şahıs isimleri, müellifin yaşadığı döneme dair ipuçları içermektedir. Risalede, Çivizade Mehmed ismi geçmektedir, ancak bu kişinin Çivizade Muhyiddin Mehmed Efendi olabileceği belirtilmektedir. Bu durumda, müellifin 16. yüzyılda yaşadığı tahmin edilmektedir.

Abdüllatif b. Sadullah'ın, risalesinde Hanefi Mezhebi'nin önemli Fıkıh eserlerinden olan Burhâneddin el-Mergînânî'nin el-Hidaye'sinden ve Sadrüşşerîa'nın "et-Tavzih" eserinden yararlandığı belirtilmektedir. Bu durum, müellifin müderrislik yapmış olabileceği ihtimalini akla getirmektedir. Ancak yapılan araştırmalarda aynı isimde bir müderris bulunamamıştır.

Risalede müellif, kendi ilmi yetersizliğinden, fikri derinliğe sahip olmadığından ve yeteri kadar gayret gösteremediğinden bahsetmektedir. Bu ifadeleriyle müellif, tevazu göstermektedir ve aynı dönemde yaşadığı bazı âlimlerin değerini ifade etmektedir.

Abdüllatif b. Sadullah'ın tek eseri olan Risale fi Ahkâmi’r-Ribâ, faizle ilgili Arapça yazılmış bir eserdir. Bu eser, elimize ulaşan tek nüshası Konya Bölge Yazmalar Kütüphanesi'nde bulunmaktadır. Risalenin tam metni, "Abdüllatif B. Sadullah el-Kocavî el-Gekbûzevî ve Riba Risalesi" adıyla yayınlanmıştır.

KAYNAKÇA:  

Cahit, Baltacı, XV-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Medreseleri, İrfan Mat- baası, İstanbul, 1976; Ahmet Ekşi, “Abdüllatif B. Sadullah el-Kocavî el-Gekbûzevî ve Riba Risalesi”, Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu III, Kocaeli, 2017, 4: 2645-2655; Meh- met İpşirli, “Medrese”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXVIII, 330.  

Ahmet EKŞİ