Günümüzde toplumun ayrılmaz bir parçası şekline dönüşen sivil toplum kuruluşları gönüllü kuruluşlar, üçüncü sektör, hükümet dışı kuruluşlar, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar olarak da tanımlanırlar. Sivil toplum kuruluşlarının temel yaklaşımı, toplumda ortaya çıkan sorunların çözümlenmesinde yardımcı ve organize hareket etme şeklinde belirtilebilir. Bir toplumda sivil toplum kuruluşlarının gelişmesi sivil toplumun gelişmesine bağlıdır. Sivil toplumun gelişmesinin temel kriterleri ise örgütlenme özgürlüğünün tam olarak oluşabilmesi, toplumda gönüllü birliktelik duygusunun olması, toplumdaki sosyal kuruluşların kendi politikalarını üretme kapasitesine sahip olabilmesi ve toplumsal grupların inisiyatif sahibi olması şeklindedir.
Sivil toplum örgütlerinin genel tanımı toplum içinde kurumsallaşmış bir yapıya sahip olarak devletten ayrı bir şekilde temel amacı kar elde etmek olmayan fakat elde etiği karlar var ise sosyal yardımlar için harcayan bağımsız kamusal amaçlı faaliyetlerde bulunan kuruluşlar şeklindedir. Sivil toplum örgütlerinin geçmişi çok eskilere dayanmaktadır. İnsanlığın gelişmesiyle birlikte toplumsal önemi artan ve farklılaşan sivil toplum örgütleri 1980 sonrası dönemde hızlı bir şekilde gelişmiştir. Günümüzde sivil toplum örgütleri ekonomik, insani, evrensel değerlere dayalı bir değişim içinde topluma hizmet etmektedirler. Sivil toplum örgütleri toplumsal sosyal politikanın gelişmesinde önemli işlevleri yerine getirirler. Özellikle toplumda demokratik hakların elde edilmesi ve ekonomik anlamda ortaya çıkan dengesizliklerin sınıfsal boyutunun giderilmesi öne çıkan işlevlerindendir.
Günümüzde Türkiye’de bulunan sivil toplum kuruluşlarının faaliyetleri önemli düzeyde gelişmiştir. Sivil toplum kuruluşlarının artan etkisi ve toplumsal önemi bu gelişmede önemli bir paya sahiptir. Kocaeli, sivil toplum kuruluşlarının geniş bir şekilde faaliyette bulunduğu bir bölgedir. Kocaeli’de faaliyette bulunan sivil toplum kuruluşları Kocaeli Valiliği İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü kontrolünde faaliyetlerini sürdürmektedir. Sivil toplum örgütleri oda, dernek, vakıf adı altında ilgili kanunda belirlenen şekilde kurularak belirli faaliyet alanlarında hizmetlerini sürdürmektedir. Kocaeli ilinde faaliyet gösteren bazı sivil toplum örgütleri şu şekildedir;
+1 Fark İle Gölcük Down Sendromlular Derneği; 15 Temmuz Demokrasi Gazileri Terör Mağdurları ve Şehitleri Yardımlaşma Derneği; Kocaeli Futbol Kulübü Derneği; 21.Yüzyıl Kadınları ve Sahne Sanatları Derneği; Giresun Gümüşhane Genç İş Adamları Derneği; 41 Dans Sanat Kültür Gençlik ve Spor Kulübü Derneği; 41 Motosiklet Spor Kulübü Derneği; Abı Hayat İlim ve Kültür Derneği; Adil Paylaşım Derneği; Afet Gönüllüleri Derneği Kocaeli Şubesi; Ahilik Kültürünü Araştırma Tanıtma ve Yaşatma Derneği; Aile Ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Köseköy Rehabilitasyon Gençlik ve Spor Kulübü Derneği; Akciğer Hastalarını Koruma ve Dayanışma Derneği; Arama Kurtarma ve Doğa Sporları Kulübü Derneği; Anatolia Kültür Sanat Derneği; Anadolu ve Avrupa Tedarikçiler Derneği Kocaeli Şubesi; Anadolu Engelliler Yardımlaşma Derneği; Anadolu Edebiyat Derneği; Anadolu Aslanları İşadamları Derneği Kocaeli Şubesi; Amatör Balıkçılık Federasyonu; Altı Nokta Körler Derneği Kocaeli Şubesi; At Ve Sanat Binicilik ve Atlı Spor Kulübü Derneği; Aşçılar ve Garsonlar Derneği; Atılımcı İş Adamları Derneği; Avrasya Gazeteciler Derneği; Azerbaycan Eğitim Kültür ve Dayanışma Derneği; Bağımsız Denetçiler Dernekleri Federasyonu; Bağımsız Yazarlar ve Şairler Derneği; Bahçecik Kültür ve Dayanışma Derneği; Bahriyeliler Derneği Gölcük Şubesi; Çağdaş Sağlıklı Yaşam Derneği; Gölcük Saraylı Çocuk Köyü Yardımlaşma Derneği; Gölcük Eğitim Derneği; Gölcük Deniz Sevenler ve Balıkçılar Derneği; Gölcük Hayvan Hakları Aktivistleri Derneği; Gölcük Kültür ve Çevre Derneği; Gölcük Dost Eli Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği; Gölcük Arama Kurtarma Derneği; Türkiye Kızılay Derneği Gölcük Şubesi; Umut Eli Derneği; Denizaltını Sevenler Sosyal Yardımlaşma Derneği; Gölcük Muhtarlar Dayanışma Derneği; Gölcük Savunma Sanayi Çalışanları Sendikal Değişimde Birlik Yardımlaşma Ve Dayanışma Derneği; Hayr Gönüllüleri Derneği; Çanakkale Şehitleri ve İstiklal Gazileri Varisleri Anma Yaşatma Derneği; Şehit Aileleri Yardımlaşma Sosyal Kültürel ve Dayanışma Derneği Kocaeli Şubesi; Türkiye Harp Malulü Gaziler Şehit Dul ve Yetimleri Derneği Kocaeli Şubesi; Dilovası Pazarcılar Derneği; Gebze Dilovası Organize Sanayi Bölgesi Sanayicileri Dayanışma Derneği; Gebze Dekorasyoncular Derneği; Gölcük Değirmendere Esnafları Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği; Kerpe Amatör Balıkçılar Derneği; Mutlular Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Derneği; Kocaeli Klasik Otomobil Kulübü Derneği; Kandıra Turizm Derneği; Atatürkçü Düşünce Derneği Derince Şubesi; Cumhuriyet Kadınları Derneği İzmit Şubesi; Kocaeli 1.Dünya Harbinde Ermeni Çetecilerin Katliamına Uğramış Mağdurlar Derneği; Osmanlı Yükseliş Ocakları Derneği; Tüketiciler Birliği Derneği Kocaeli Şubesi; Ulusal Girişimciler Derneği; Çağdaş Diş Hekimleri Derneği; İdeal Yaşam Beslenme ve Spor Derneği; Kocaeli Aile Hekimleri Derneği; Kocaeli Çölyak ve Pku Yaşam Derneği; Kocaeli Hemofili Derneği; Kocaeli Kanserle Mücadele Derneği; Kocaeli Meme Hastalıkları Araştırma ve Tedavi Derneği; Kocaeli Köseköy Gençlik Eğitim Rehabilitasyon Merkezi Koruma ve Yaşatma Derneği; Kocaeli Serebral Palsililer Bilim, Teknoloji, Araştırma, Geliştirme, İnovasyon ve Sosyal Yardımlaşma Derneği; Kocaeli Transplantasyon Hastalarına Yardım ve Dayanışma Derneği; Körfez Halk Sağlığı Laboratuvarını Koruma Hizmetini Geliştirme Derneği; Sağlık Mensupları Dayanışma Toplum Sağlığını ve Çevreyi Koruma Derneği Kocaeli Şubesi; Sesimi Duyan Yok Mu Uyuşturucu ve Madde Bağımlılığı İle Mücadele Derneği; Toplum Ruh Sağlığını Geliştirme Derneği; Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Kocaeli Şubesi; Türkiye Yeşilay Cemiyeti Kocaeli Şubesi; Uluslararası Fizyonomistler Derneği; Darıca Kalkınma Teknoloji Eğitim ve Spor Kulübü Derneği; Derince Yavuz Sultan Mahallesi Güzelleştirme ve Dayanışma Derneği; İzmit Çukurbağ Mahallesi Güzelleştirme ve Dayanışma Derneği; Kocaeli Başiskele Yaylacık Mahallesi Güzelleştirme ve Dayanışma Derneği; Karamürsel Muhtarlıklar ve Kamu Hizmetlerini Destekleme Derneği; Gebze Kırım Romanya Tatar Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği; Gürcü Kafkas Kültür Evi Derneği; Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Gebze Şubesi; Kocaeli Balkan Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği Gebze Şekerpınar Şubesi; Kocaeli Makedonya Göçmenleri Kültür ve Yaşatma Derneği; Pomeranian Avrupa Spitz ve Kuzey Ülkeleri Köpek Irkları Spor Derneği; Orman Çevre Güzelleştirme ve Geliştirme Derneği; Kocaeli Sportif Amatör Olta Balıkçıları ve Doğal Hayatı Koruma Derneği; Köpek Irkları Üreticileri ve Kinoloji Derneği İçişleri Bakanlığının 2021 yılı verilerine göre Türkiye genelinde faal 122.069, fesih olmuş 195.156, toplam 317.225 dernek bulunmaktadır. Kocaeli ilindeki kayıtlı dernek sayısı 3.675’tir. Bu dernekler; Çevre Doğal Hayat Hayvanları Koruma Dernekleri, Dış Türkler İle Dayanışma Dernekleri, Engelli Dernekleri, Eğitim Araştırma Dernekleri Toplumsal Değerleri Yaşatma Dernekleri Gıda, Tarım ve Hayvancılık Alanında Faaliyet Gösteren Dernekler Hak ve Savunuculuk Dernekleri İmar, Şehircilik ve Kalkındırma Dernekleri İnsani Yardım Dernekleri Kamu Kurumları ve Personelini Destekleyen Dernekler Kültür, Sanat ve Turizm Dernekleri Mesleki ve Dayanışma Dernekleri Sağlık Alanında Faaliyet Gösteren Dernekler Şehit Yakını ve Gazi Dernekleri Spor ve Spor İle İlgili Dernekleri Bireysel Öğreti ve Toplumsal Gelişim Dernekleri Uluslar Arası Teşekküller ve İşbirliği Dernekler Yaşlı ve Çocuklara Yönelik Dernekler Dini Hizmetlerin Gerçekleştirilmesine Yönelik Faaliyet Gösteren Dernekler Düşünce Temelli Dernekleri alanlarında faaliyetlerini sürdürmektedir.
KAYNAKÇA
Aslan, M. ve Kaya, G., “1980 Sonrası Türkiye’de Siyasal Katılımda Sivil Toplum Kuruluşları”, Cumhuriyet Üniversitesi İİBF Dergisi, 5 (1), 2004, ss. 213-222; S. Azıklı, “Devlet Sivil Toplum ve Türkiye”, Yeni Türkiye Dergisi Sivil Toplum Özel Sayısı, 18, 1997, ss. 224230; Ömer Çaha, “Sivil Toplum Aydınlar ve Demokrasi’’, İstanbul, 1999; Ersin Kalaycıoğlu, “Sivil Toplum ve Neopatrimonyal Siyaset”, Küreselleşme-Sivil Toplum ve İslâm, (drl. E Fuat Keyman-A. Yaşar Sarıbay), Vadi Yayınları, Ankara, 1998; Aysen Tokul ve Yusuf Alper, “Sosyal Politika” Dora Basım Yayın, 8. Baskı, Bursa, 2017; https:// www.siviltoplum.gov.tr/kocaeli/dernek-sube-ve-federasyon-kurulusu-gereken-evraklar, Erişim Tarihi: 05.08.2021
Doğa Başar SARIİPEK