Kandıra Seyrek Mahallesi’nde, Karadeniz Kıyısında Tarihi Kale
Kocaeli ili, Kandıra ilçesi, Çalköy/Seyrek Mahallesi, Kölebayırı mevkiinde, F24d12b2C Pafta, 136 Ada, 1 parselde yer alan mülkiyeti hazineye ait Seyrek Kalesi, Kocaeli Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun Toplantı No 43, 01.04.2008 tarih ve 351 sayılı kararı ile, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 6. Maddesi kapsamında belirtilen yerlerden olduğundan “taşınmaz kültür varlığı olarak” tescil edilmiş, bitişiğindeki 136 Ada, 2 ise, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun 05/11/1999 tarih ve 664 sayılı ilke kararı doğrultusunda kalenin koruma alanı olarak belirlenmiştir.
Seyrek (Sirek/Siyrek) Kalesi, Kandıra’nın 11-12 km kuzeybatısında, stratejik açıdan önemli ve denize hakim bir konumda olup, Karadeniz’e doğru uzanan küçük bir yarımada şeklindedir. Düzgün yerel taş ve az sayıda tuğla malzeme ile topografyadan faydalanılarak inşa edilmiş, taşların arası kireç katkılı harç ile doldurulmuş, sıva unsuru olarak da yine harç kullanılmıştır. Kalenin karayla bağlantısı güney tarafında bulunan, yaklaşık 2 (iki) metre genişliğinde dar bir kara parçası ile sağlanmış, köşelere ise burçlar konumlandırılmıştır. Güney taraftaki surlardan kalan kimi bölümler belli bir yüksekliğe kadar gözlemlenebilmekte olup güneybatı surlarının sağlam kalmış köşesinde ise hatıl boşlukları ve taş örgüsü görülebilmektedir. Günümüzde kale içerisinde temel seviyesine kadar tahrip olmuş bazı bölümler bulunmaktadır. Seyrek Kalesi’nin yanında kireç taşı ve tuğladan yapılmış harç ile sıvalı bir hamama ait kalıntılar ile kale yolu üzerinde Bizans Dönemine ait lahitler bulunmaktadır.
Kimi kaynaklara göre, döneminde Seyrek Koyu’nda bulunan ve bugün sular altında kalmış olan Seyrek İskelesi’nin, ticari açıdan Roma (hatta belki Helenistik) Dönemde hatırı sayılır bir öneme sahip olduğu, üç tarafı denizle çevrili Seyrek Kalesi’nin de bu iskelenin güvenliğini ve haberleşmeyi sağlamak amacıyla inşa edildiği belirtilmekle birlikte, günümüze kadar gelen kalıntılar, Bizans Dönemi’nde yapılmış olduğunu işaret etmektedir. Kimi kaynaklarda ise denizden gelebilecek istila hareketlerine, özellikle de Cenevizli denizcilere/korsanlara karşı önlem almak amacıyla inşa edilmiş olduğu ifade edilmektedir. Kerpe, Kefken ve Bağırganlı Kaleleri de Seyrek Kalesi’ne yakın bölgelerde ve aynı amaç doğrultusunda, Karadeniz’de deniz ticareti-ulaşımının kontrolü için inşa edilmiş kalelerdir. Kerpe Kalesi, Seyrek Kalesi’nin doğudaki tahkimli mevkii gibidir. Osmanlı Döneminde savaş gemilerinin yapıldığı Kefken Tersanesi’ne yakın bulunan Seyrek Limanı ve kalesinin, Osmanlılar tarafından ne ölçüde kullanıldığı ya da kullanılıp kullanılmadığı hususunda ise kaynaklar yok dencek kadar azdır.. Kimi kaynaklara göre, bu surlar II. Dünya Savaşı’nın başlangıç yıllarına kadar oldukça sağlam iken, kıyı boyunca tedbiren savunma amaçlı Koruganlar (siperler) koruganlar yapılırken yıkılmış ve kalede yapılan makineli tüfek istihkamlarına kolay ulaşım sağlamak amaçlı bir geçit de yapılmıştır. Kaleye yönelik günümüzdeki en büyük tahribat ise kaçak kazıcılar tarafından yapılmaktadır. Hali hazırda Seyrek Kalesiyle ilgili herhangi bir bilimsel kazı çalışması ve derinlikli araştırma çalışmaları yapılmamış olup, hakkında bilgi veren kaynaklar ise oldukça sınırlıdır. 2020 yılında Kocaeli Müze Müdürlüğü tarafından yapılan sualtı araştırmalarında kalenin güney-batı yönünde sualtında Osmanlı dönemine ait bir top namlusu çıkartılmıştır. Seyrek Kalesi’ne ilişkin en kesin bilgilerin ise ancak bölgede yapılacak bilimsel kazı ve araştırmalar sonucu edinilebileceği muhakkaktır.
KAYNAKÇA
Enver Konukçu, “Latinlerden Osmanlılara Kefken ve Çevresi”, Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu III, Kocaeli, 2020, s. 471; F. Yavuz Ulugün, Bizans, Selçuklu ve Haçlılar Dönemi Bithynia, Kocaeli ve Çevresi Tarihi III, KYÖD Tarih Yayınları No:6, Kocaeli, Mayıs 2010, s.160; F.Yavuz Ulugün Muhittin Bakan Taner Aksoy, Kocaeli ve Çevresi Tarihi II Roma Dönemi Bithynia, İzmit, 2006, s.197; Kocaeli Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Arşivi, Dosya No:41.03.117, PDF No: 742, s.18 Evrak Kayıt No:01.04.2008-000666; Dosya No:41.03.117, PDF No: 742, s.20 Evrak Kayıt No:01.04.2008-000666; Dosya No:41.03.117, PDF No: 742, s. 21, 29, 35, 37, 36, 44; Dosya No:41.03.117, PD No: 742, s.33, Evrak Kayıt No:23/07/2008-000197; Taner Aksoy, Kocaeli Kültür Envanteri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Daire Başkanlığı Yayınları, Kocaeli 2011, s.480; Rıfat Yüce, Kocaeli Tarih ve Rehberi, Haz: Atilla Oral, I. Baskı Demkar Yayınevi, İstanbul, 2007, s.28); Kandıra Belediyesi Stratejik Plan 2020/2021, s. 16, 28.
Serkan GEDÜK