Tescilli Taşınmaz Kültür Varlığı

Tescilli taşınmaz kültür varlığı Servetiye Karşı köyü Taş Köprüsü; Kocaeli ili, Başiskele ilçesi, Servetiye Karşı köyünde bulunmaktadır. Başiskele’nin 4 km. kuzeyinde, Yuvacık Barajı bitiminde, Kiraz Deresi üzerine inşa edilmiştir. Köprü ana güzergâh üzerinde yer almayıp Servetiye Cami köyü ile Servetiye Karşı köyünü birbirine bağlamak maksadıyla inşa edilmiştir. Taş köprünün altından geçen Kirazdere Yuvacık Barajını beslemektedir. Bu bölgede, Kirazlı Deresi üzerinde derenin iki yakasını birbirine bağlayan ahşap köprülerin varlığı bilinmektedir. Osmanlı’nın geç dönemlerinde kullanılan bu ahşap köprüler zaman zaman gerçekleşen su taşkınlarıyla tahrip olmuş ya da yıkılmışlardır. Yakın zamanlara kadar kullanılan bu köprüler Yuvacık Barajı’nın inşasıyla birlikte su altında kalmıştır Köprüye bugünkü Yuvacık barajı yolundan ulaşılmaktadır. Araç trafiğine kapatılan Köprü’nün orijinal taş yolu, dere ve orman manzarasıyla birlikte ziyaretçilerini beklemektedir.

Köprünün yakın çevresinde yöresel restoranlar ve piknik alanları hizmet vermektedir. Servetiye Karşı Köyü Taş Köprüsü adını bulunduğu köyden almaktadır. Yapımıyla ilgili fazla bilgiye ulaşılamasa da başta yöre halkı ve ilçe tanıtım broşürlerinden edinilen bilgiye göre yapan ustanın Rizeli Mustafa usta olduğu, malzemenin Servetiye köyü böcekhane mahallesinden getirildiği ve 1856–1900 yılları arasında yapıldığı bilgilerine ulaşılmıştır. Osmanlı döneminde inşa edilip günümüze ulaşabilmiş beş köprüden biri olan Servetiye Köprüsü, zaman içerisinde tahrip olsa da orijinal dokusunu büyük ölçüde koruyarak günümüze gelebilmiştir.

Doğu cephenin kuzeyinde, korkuluğun hemen altındaki boş kitabelik, köprünün bir inşa kitabesinin olduğunu göstermektedir. Köprünün kitabesi yerinde olamamasına rağmen malzeme, yapım ve form özellikleri açısından incelendiğinde Doğu Karadeniz köprülerine benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir. Yapının genel görünümü, cephe ve malzeme özellikleri 19. yüzyıl içerisinde yapıldığına işaret etmektedir. Tek gözlü köprü, en yüksek noktadan iki yana doğru eğimli bir yapıda inşa edilmiştir. Kuzey-güney doğrultulu köprünün tempan duvarlarında kaba yontu taş, kemerinde, ayaklarında ve korkuluklarında kesme taş malzeme kullanılmıştır. Yaklaşık olarak 22m. uzunluğunda, 2.5m. genişliğindedir. Ayaklarının önünde 6x2 m. ölçülerinde destek duvarları bulunmaktadır. Yuvarlak kemerli köprü gözü 11 m. genişliğinde, 4.5m. yüksekliğindedir. İki yandan 0,5m. yüksekliğinde korkuluklarla sınırlandırılan tabliye kısmının zemini kaba yontu taş döşelidir. Üzerinde herhangi bir süs unsuru bulunmayan köprü araç trafiğine kapalı ancak yaya geçişine açıktır.

İşgal güçlerine karşı ilk direnişin başladığı yerlerden birisi de, İzmit’in güney yakasındaki en büyük yerleşim yerlerinden birisi olan Bahçecik nahiyesinin Servetiye köyüdür. Servetiye köyü halkı, vatan, millet ve namusun tehlikeye düşmüş olduğu bu dönemde; çevresindeki köylerde yaşayan ve milli kuvvetleri destekleyen insanlarımızla birlikte teşkilatlanarak milli mücadeleye destek vermişlerdir. Servetiye Taş Köprüsü İstiklal Savaşı’nda Yunan işgaline karşı mücadelesi ile bilinen Servetiye Karşı köyü ve Servetiye Cami köylerini birbirlerine bağlamıştır.

Kocaeli ilinde bulunan nadir örneklerden biri olan ve 150 Yıllık Tarihe sahip olan Servetiye Köprüsü, Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun 25.11.2008 Tarih ve 668 Sayılı kararı ile tescil edilmiştir. Köprüyü gün yüzüne çıkarmak için gerekli olan proje çalışmaları titizlikle hazırlanmış ve Hasarlı durumda olan tarihi taş köprü için Büyükşehir Belediyesi İmar Daire Başkanlığı Tarihi Mekanlar ve Kent Estetiği Şube Müdürlüğü tarafından rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri tamamlanmıştır ve aslına uygun biçimde 2012 yılında restore edilmiştir.

KAYNAKÇA

E. Atak & Y. Acıoğlu, “Kocaeli’ndeki Osmanlı Dönemi Taş Köprüler”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, (29), 2020, s. 55-86; Başiskele Gezi (2021, 09 12); Başiskele Gezi, Başiskele Gezi: https:// basiskelegezi.com/servetiye-tas-kopru/ adresinden alındı. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı, (2011), 2011; Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Faaliyet Raporu, Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi; V. Şenel, “Milli Mücadele Dönemi Rapor, Anı ve Belgelerine Göre Servetiye Köyü Çevresinde Yaşananlar”, Uluslararası Milli Mücadele Servetiye Cephesi ve Kocaeli TarihiKültürü Sempozyumu VI (s. 97), Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi. 2019; D. Ö. Türkmen, (2019), “Kocaeli Servetiye Cephesinden Büyük Taaruz Zaferine: İstiklal Harbinde Kocaeli Şehitleri”, Uluslararası Milli Mücadele Servetiye Cephesi ve Kocaeli TarihiKültürü Sempozyumu VI (s. 102-103), Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi; A. Üzmez, Her Yönüyle Başiskele İlçesiKocaeli, Kocaeli: Kocaeli İl Özel İdaresi, 2008.

Ceyhun KONAK