Servetiye Karşı Köyü, Servetiye Cami Köyü

Başiskele ilçesinin güneyinde Kirazdere’nin oluşturduğu vadi sırtlarında çift taraflı olarak kurulmuş köydür. Daha güneyde ve iç kesimde olan Servetiye Cami köyü olarak isimlenir, Taş Camii ile meşhur olanı ise Servetiye Karşı köyü olarak bilinir. Kirazdere üzerindeki Taş Köprü ise iki köyü hem birleştirmekte hem de ayırmaktadır.

1877-1878 Osmanlı–Rusya Savaşı sonrasında kaybedilen Doğu Karadeniz topraklarından getirilen ve Sapanca’dan Yalova’ya kadar bölgesel nüfus dengeleri gözetilerek iskânı yapılan muhacirlerce kurulmuştur. Samanlı Dağlarının eteklerindeki diğer göçmen köylerde olduğu gibi II. Abdülhamit devrinin adlandırmasıyla Servet-iye (Servet yurdu) şeklinde isim almış olsa da bazı arşiv belgelerinde Dağınık Su ya da Hoca köyü olarak yer almaktadır.

450-500 metre rakımdaki Servetiye Cami köyü’nün/Mahallesi’nin ilk sakinleri o zamanlar Batum’a bağlı olan şimdiki Artvin’in Borçka ilçesinin Güreşen (Beğlevan) köyünden gelenlerdir. Lâz kökenli bu insanlara gelen Laz, dil bilen Laz manasında Mohti Lâz da denilmektedir. Rize kökenli aileler ise farklı farklı nedenlerden ve 19.yy sonları ile 20.yy başları arasında peyderpey gelerek Servetiye’ye yerleşmişlerdir. Kimi kaynaklarda Servetiye Kışla olarak da geçen Servetiye Karşı köyü/Mahallesi, ilk gelen ailelerden biri olan Metinoğullarından Hasan ve Hüseyin Ağaların Servetiye’nin Bahçecik tarafındaki kısmına yerleşmesiyle ve peşisıra Rizeli bazı ailelerin gelmesiyle teşekkül etmiştir (Servetiye Karşı’da halen Hasanağa ve Hüseyinağa mevki adları kullanılmaktadır).

1935 yılı istatistiklerine göre Servetiye Karşı köyünün nüfusu 1.046 kişi, Servetiye Cami köyü ise 831 kişiden ibarettir. Toplam Servetiye nüfusu (1.877), o tarihteki Bahçecik (1.526) ve Yuvacık (1.741) nüfusundan fazla gözükmektedir. Cumhuriyet ve Lozan’daki mübadele (değiş-tokuş) kararı gereğince gayrimüslim nüfusun boşalttığı beldelere Servetiye’den zaman içerisinde göç olacak ve 2000 yılına geldiğinde Servetiye Karşı nüfusu 436’ya, Servetiye Cami nüfusu ise 416’ya gerileyecektir. Uzun yıllar devam eden Bahçecik Bucağı’na bağlı köy statüsü 2012 yılındaki kanunî düzenlemeyle mahalle statüsüne geçen Servetiye Karşı Mahallesi’nde 2020 itibariyle nüfus 435, Servetiye Cami Mahallesi’nde de 328 kişidir.

Servetiye’nin tanınmasında en çok Ali Üzmez’in Servetiye Cephesi kitabı etkili olmuştur. Yine onun öncülüğünde Servetiye Cami Mahallesi’ne yapılan Tek Kurşun Anıtı ile Köy Müzesi ve cami önündeki meydanda yapılan Kurtuluş Günü etkinlikleri Servetiye’nin bilinirliğini arttırdı. Servetiye Karşı Mahallesi’ndeki Kurtuluş Savaşı Siperleri’nin İzmit Belediyesi’nce projelendirilerek ziyaretlere açılması ve burada yapılan programlar haricinde Karşı Mahalledeki Tarihî Taşcami’nin ile iki köy arasında kalan Tarihî Taşköprü’nün Büyükşehir Belediyesi’nce restorasyonları ile daha da pekişti. Kitaptan uyarlanan Servetiye Cephesi tiyatro oyununun orta öğretim öğrencileriyle buluşturulması, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nce 2019 yılında düzenlenen Uluslararası Milli Mücadelede Servetiye Cephesi ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu, 2020 yılında açılan Servetiye Cephesi Anadolu Lisesi gibi hususiyetlerle gitgide popülerleşti.

Kocaeli’de Yunanlılara karşı ilk toplu halk direnişi sayılan Servetiye Cephesi, Bahçecik Soğuksu Tepe’yle Silmenin Sırt arasından başlayıp Servetiye Karşı köyünün Böcekhane ve Araboğulları Tepesi, Mevlüt Çavuş (Okul) Tepe, Hasanağalar ve Hüseyinağalar sırtlarına değin 7-8 kilometrelik bir güzergâhı kapsamaktaydı; cephenin ağırlık merkezi ise mevzilerin kazıldığı Böcekhane ve Araboğulları sırtları ile Mevlüt Çavuş Tepe’ydi. Cephede Servetiye ve civar köylerden yaklaşık 150 kişilik bir milis gücü yer almıştır. Bu cephedeki gönüllülerce oluşturulan Servetiye Millî Müfrezesi ise Servetiye haricindeki savaşlarda da yararlılıklar göstermiştir. Hem cephenin hem müfrezenin komutanı Servetiye Karşı Mahallesi’nden Mahmut Nedim (Erdem) Bey’di. Kara Fatma (Seher) gibi bir ulusal kahraman da Kurtuluş Savaşı esnasında ve sonrasında Servetiye’yi birçok kez ziyaret etmiştir.

Büyükşehir Belediyesi ile Başiskele Kaymakamlığı’nın destekleriyle 2012 yılında Servetiye Cami Mahallesi’ne kazandırılan Tek Kurşun Anıtı, Servetiye Müzesi ve Köy Konağı hem Servetiye Cephesi’nde yaşananların duyurulmasına hem de yöreye ait kültürel figürlerin yeni kuşaklara ve yabancılara tanıtılmasına katkı sağlamıştır. Yine aynı yıl İzmit Belediyesi ile Gölcük Orman Müdürlüğü işbirliğinde Servetiye Karşı Mahallesi’ndeki 60 metre dikey ve 60 metre de yatay olmak üzere ‘T’ şeklinde inşa edilen Kurtuluş Savaşı Siperleri ile bitişiğindeki Servetiye Karşı Mesire Alanı bölge halkının hizmetine kazandırılmıştır. Beşkayalar Tabiat Parkı ve Yuvacık Barajı Servetiye’lerle bütünleşir, Menekşe Yaylası buraya dahildir; yürüyüş parkurlarının birçoğu da Servetiye’den geçmektedir.

KAYNAKÇA

Ali Üzmez, Her Yönüyle Başiskele İlçesi-Kocaeli, İzmit 2008, s. 240 ve 274-290; Süleyman Pekin Murat Bayram, Bahçecik Tarihi, Ankara 2011, s. 206, 369-370; “Başiskele Köyler” (https://basiskelegezi.com); “Mahallelere Göre Kocaeli Başiskele Nüfusu” (https:// www.nufusune.com)

Süleyman PEKİN