6 Kasım 1936 tarihinde Mehmet Ali Kağıtçı’nın büyük çabaları sonucu üretime başlayan Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk “medeniyet hamuru” kağıdın üretildiği İzmit selüloz ve kağıt fabrikası SEKA kuruluşundan dört yıl sonra kültürel ve sanatsal faaliyetlerine başladı. 1950’lerden sonra SEKA Sineması ve SEKA Tiyatrosu’nun açılması ile birlikte sanatsal faaliyetlere ağırlık verilmeye başlandı. SEKA sadece kağıt üretmekle kalmayıp şehrin kültürel ve sanatsal faaliyetlerine de önemli bir katkı sağladı. İzmit adeta SEKA fabrikasıyla bir anılmaya başladı. Şehrin simgesi haline gelen SEKA en seçkin sinema filimleri yanında en iyi tiyatro temsillerinin sergilendiği bir yer haline geldi.

İstanbul ve Ankara’da faaliyet gösteren tiyatro toplulukları SEKA tiyatrosunda oyunlarını sergileme imkânı elde etti. Kültürel ve Sanatsal faaliyetleri şehir halkına duyurmak için yayın hayatına başlayan SEKA Postası gazetesi tiyatro temsilleri hakkında yazılan eleştirileri sayfasına taşıdı. İstanbul’dan İzmit’e sık sık gelip SEKA Tiyatrosunda 1959-1970 yılların sonuna kadar oyunlar sahneleyen toplulukların başında Dormen Tiyatrosu geliyordu. Sözde Melekler, Beş parmak, Kırkından Sonra, Küçük Kulübe, Sokak Kızı İrma, Ayı Masalı, Sevgilime Göz Kulak ol, Şahane Züğürtler, Bulvar, Almanya’dan Bir Yar Gelir Bizlere, Çıplak Ayak, Cengiz Han’ın Bisikleti, Rus Gelir Aşka gibi oyunlar halkın büyük ilgisi ile seyredilmiştir. Kent Oyuncuları Tiyatro topluluğu da İzmitli sanat severlerin gönlünde taht kuran bir topluluktu. Nalınlar, Derya Gülü, Miras, Üç kuruşluk opera, ve Pembe Kadın oyunları İzmit tiyatro severlerin hayranlıkla takip ettiği oyunlar olmuştur. İstanbul’dan İzmit’e gelen bir diğer tiyatro topluluğu Nisa Serezli-Tolga Aşkıner Tiyatrosuydu. Paşaların Paşası ve Hayat Hoştur Gerisi Boştur, Heyemola Kavuklu 72 oyunlarını oynadılar. Dönemin en gözde tiyatro topluklarından biri şüphesiz Münir ÖzkulBulvar Tiyatrosu da SEKA’da Leyleğin Ömrü, Bana Çiçek yollama, Çöpçatan ve Kart Horoz, oyunlarını sergiledi.

SEKA Tiyatrosunda sadece İstanbul Tiyatro toplulukları değil Ankara tiyatro toplulukları da sık sık gelerek oyunlar oynadılar Başta Ankara devlet tiyatrosu 6 Kasım 1936 tarihinde Mehmet Ali Kağıtçı’nın büyük çabaları sonucu üretime başlayan Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk “medeniyet hamuru” kağıdın üretildiği İzmit selüloz ve kağıt fabrikası SEKA kuruluşundan dört yıl sonra kültürel ve sanatsal faaliyetlerine başladı. 1950’lerden sonra SEKA Sineması Hacıyatmaz, Ocak, Göç, Eski Fotoğraflar, Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım, Söz Veriyorun Elif Ana Başkent Tiyatrosu; Bütün Oğullarım, Ankara Sanat Tiyatrosu; Bir Delinin Hatıra Defteri, ve Bozuk Düzen Ankara Meydan Sahnesi, Aceleci Kalp, Karaların Memedleri ve Sil Baştan adlı oyunlarını sergilediler.

İzmit halkı Seka Tiyatrosu aracılığıyla pek çok tiyatro sanatçısı-oyuncusunu izleme imkanı elde etti. Haldun Dormen, Sadettin Erbil, Gülliz Sururi, Yılmaz Kuruda, Erol Günaydın, Genco Erkal, Metin Serezli, Toto Karaca, Pekcan Koşar, Ali Sururi, Suna Keskin, Tuncel Kurtiz, Alev Gürzap, Müjdat Gezen, Ali Poyrazoğlu, Fusun Erbulak, Ercan Yazgan, Münir Özkul, Müşfik Kenter, Yıldız Kenter, Ulvi Uraz, gibi pek çok sanatçı oyun sonrası İzmit halkı ile sohbet etmiş İzmit’te bugünlere uzanan ciddi bir tiyatro kültürünün oluşmasına katkı vermişlerdir.

SEKA Tiyatrosu İzmit’te faaliyette bulunan amatör tiyatro topluluklarına da sahnelerini açmıştır. İzmit Bölge Tiyatrosu, Cahit Atay’ın yazdığı, Yurdener Erşan’ın sahneye koyduğu Sultan Gelin Oyunu 15cAralık 1964 senesinde SEKA tiyatrosunda oynamış ve halktan büyük bir ilgi görmüştür. Kocaeli Eski Valisi Ertuğrul Ünlüler ve Edebiyat öğretmeni, Handan Karaadam’ın desteklediği topluluk Romancı Nezihe Meriç’in Sular Aydınlanıyor oyununu sahnelemiş ve halk ilgi göstermiştir. İzmit Bölge Tiyatrosu topluluğu, Gönül Kaçanı kovalar oyunu ile İzmit tiyatro severlerden tam not almayı başarmıştır.

1966 senesinin sonlarına doğru SEKA işletmesi fabrika çalışanları arasında amatör bir tiyatro topluluğu kurmaya karar vermiş ancak uzun uğraşlar ve çabalar sonuç vermemiştir.

Kocaeli Tiyatrosu topluluğu SEKA’da halka açık temsiller vermiş amatör topluluklardan biridir.

Kocaeli Yüksel Öğrenim Derneği Tiyatro kolu da 1 şubat 1972’de SEKA’da Cevat Fehmi Başkurt’un yazdığı Harputta Bir Amerikalı oyunu ile sahne almışlardır. Oyunun başarıyla sahnelenmesini alkışlayan SEKA Postası genel yayın yönetmeni Naci Girginsoy 15 Şubat 1972 senesinde topluluğu destekleyen bir yazı kaleme almıştır.

SEKA sahnesi yılda bir iki kez 23 Nisan veya Cumhuriyet bayramlarında Çocuklara açar onların oyunlar oynamasına izin verirdi. 28 Ekim 1962’de İstanbul Çocuk Tiyatrosu bu kapsamda oyunlar sergilemiştir. 12 Mayıs 1979 yılında Kocaeli Bölge Tiyatrosu Derneği Çocuk Tiyatrosu Aziz Nesin’in kaleme aldığı Pırlatan Bal adlı komedi oyununu sahnelemişlerdir. SEKA postası gazetesi 15 Nisan 1970 sayısında SEKA genel sekreterliğinin tiyatro-sinema gösterimi ile ilgili bir haber yayınlar. Habere göre Genel Müdürlüğün davetlileri dışında hiç kimse sinema salonuna biletsiz girmeyecek, davetlilere tahsis edilen localar 4 kişilik geceleri sinemaya 12 yaşından aşağı, tiyatroya 6 yaşından aşağı çocukların alınmayacağı, biletlerin hafta başında satışa çıkarılacağı, Cumartesi matine yalnız öğrencilere, çarşambaları ise yalnız hanımlara ve 10 yaşından küçüklere ayrıldığını bildiren bir genelge yayınlandı. Bu genelden de anlaşılacağı üzere İzmit halkı SEKA’da yapılan kültürel ve sanatsal faaliyetlere yoğun ilgi göstermiştir.

SEKA işletmesi İzmit sanat, edebiyat, eğitim alanında öncü rol üstlenecek adımlar atmışlar onların bu adımları şehrin kültürel olarak hareketlenmesi ve canlanmasına önemli bir katlı sunmuştur. SEKA’nın önemli tiyatro topluluklarını İzmit halkıyla buluşturması şehirdeki sinema salonlarını da harekete geçirtmiştir. Onlarda SEKA gibi Deve Kuşu Kabare, Kent Oyuncuları, Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosunu İzmit tiyatro severler ile buluşturmuşlardır.

UNİCEF’İn 1961’de 27 Mart’ı Dünya Tiyatro günü ilan edilmesine SEKA yönetimi kayıtsız kalmamış her 27 Mat’ta SEKA sinema salonunda ücretsiz veya indirimli temsiller verilmesini kararlaştırmıştır. SEKA’nın öncülük ettiği kültürel ve sanatsal faaliyetler zaman içinde meyvesini vermiş Kocaeli Şehir tiyatroları ve Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Şehir tiyatrosu pek çok ünkü oyuncunun yetişmesine önemli katkı sunmuştur.

KAYNAKÇA

Emre Dölen, Çinden Kocaeli’ne Kâğıdın Öyküsü, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Kocaeli, 2014; Mehmet Sarıoğlu, Seka Postasının Işığında İzmit’te Kültürel Yaşam, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yay, Kocaeli 2013; Hülya Çelik, “Seka’nın Eğitim Ve Kültür Faaliyetlerine İlişkin Bir Sözlü Tarih Denemesi” Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyum Bildiriler Kitabı, Editör Haluk Selvi, Bilal Çelik, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yay. Kocaeli, 2016. s.2117-2126; Haldun Dormen, Anılar, YKY yay. İstanbul, 2017; Gülriz Sururi, Kıldan İnce Kılıçtan Keskin, Doğan Kitap, İstanbul, 2002; Gülriz Sururi, Bir An Gelir, Doğan Kitap, İstanbul 2003.

İbrahim ŞİRİN