Kocaeli’nin tarihi Frigyalılardan Bitinya’ya, Anadolu Selçuklu Devleti’nden Osmanlı Devleti’ne, Kurtuluş Savaşı Mücadelesinde önemli bir yere sahiptir. Cumhuriyet’in ilanından sonra Kocaeli’nin gelişim sürecini hızlandıran ve ilin ekonomik potansiyelinin temelini oluşturan ilk kuruluş SEKA Fabrikasıdır. SEKA selüloz ve kâğıt fabrikaları kompleksi 1934“temeli atılmış ve 1936“da işletmeye açılmıştır. Fabrikanın kurulduğu yıldan itibaren kâğıt ve karton üretiminde meydana gelen sürekli artış diğer sanayi kentlerinde de olduğu gibi büyük bir nüfusu kente çekmeye başlamıştır. Söz konusu tesiste işgücünün artması hem fabrikanın kendi içinde hem de kentin bütününde mekânsal gelişimi yönlendirmiştir.

SEKA sineması haricinde İzmit bölgesinde; Nabi ve Şemsi Beyler, Nazmi Oğuzlar, Evran Balkan’lar, Seyfi Ulusoy’lar, Tahir Düzgörenler (Baba); Sinemacı Halim (Bozdağlar), Kazım Ertek’ler, Yorgancı Mustafa’lar, Yusuf Karaçetinler, Ahmet Sakızlılar, A. İkiz’ler, Selahattin Önüş’ler, R. Ali’ler sinema faaliyeti göstermekteydiler.

SEKA Sineması’nı oluşturan mekânın alt katında işçi soyunma dolapları ile el yüz yıkama lavaboları, banyo kısımları bulunmaktaydı. Binanın alt kattaki yeri aynı zamanda puantörlüktü işçiler bir yerden giriyorlar, soyunup iş giysilerini giyip burada kart basarak görevli oldukları yerlere gitmektedirler. Üst katı, ilk yıllarda işçi yemekhanesi olarak kullanılıyordu. Gündüzleri yemek yeniyordu, akşamları da sinema salonu olarak kullanılıyordu. Bu sinema ilk kez faaliyete geçtiği zaman, masaların arasındaki iskemlelere oturulmak suretiyle film seyrediliyordu. SEKA hem yemekhane hem de sinema salonu olarak kullanılıyordu.

1940’lı yıllarda işletmede sinema salonu vardı ve haftada iki film gösterilirdi. Ayrıca, sinema salonunda konferanslar düzenlendiği gibi, işçi ve memur aile toplantıları sünnet ve evlenme törenleri de yapılmaktaydı. SEKA sinema salonu locaları olan kol koyma yeri olan koltuklu 515 kişilik bir salondur. Hem sahne düzeni olarak hem koltuk düzeni olarak ve seyircilerin dinlenme salonu olarak lobisi olarak farklı bir yapı içerisindeydi. Geniş bir perde ve ses sitemi vardı. Sinema salonundaki 84 numaralı koltuk özellikle satılmaz bir personel veya polis için ayrılırdı. 60’lı ve 70’li yıllarda yazlık sinemaların dışında SEKA sineması dublajlı filmlerin seyirci ile buluştuğu bir mekandı. Vizyon filmlerini İstanbul’daki veya Ankara, İzmir büyükşehirlerde oynayan aynı tarihte filmleri vizyona getirirdi. Çarşamba-Cumartesi ve Pazar günleri matine yapılırdı. Sadece sinema filmlerinin oynatıldığı bir mekân olmanın dışında ayda bir konser ve tiyatro oyunlarının icra edildiği bir etkileşimli alan konumundaydı. Enis Fosforoğlu, Haldun Dormen, Nisa Serezli, Tolga Aşkıner vb. tiyatroların devamlı İzmit halkı ile SEKA sineması aracılığıyla buluştuğunu aktarmaktadır. SEKA sineması sinema ve tiyatro faaliyetleri dışında konferanslar ve siyasi kimliklerin halka hitap ettikleri bir mekân işlevini yürütmüştür.

KAYNAKÇA

Ş.Balkı, O Yılları Yaşamak (İzmit Sinemaları), Kocaeli Dokümantasyon Merkezi Yayını, Kocaeli 2001. Ş.Balkı, Atatürk’ün Yaşamında İzmit İmgesi, KYÖD Kültür Yayınları, Kocaeli 2010. Ş.Balkı, SEKA’nın Trajik Sonu, KYÖD Kültür Yayınları, Kocaeli 2012. Kocabaşoğlu, U., Bulutgil, A., Çiloğlu, F., Binbaş, İ., Şeker, N., SEKA Tarihi, SEKA Genel Müd. Yayınları, Ankara 1996. M. Sarıoğlu, SEKA Postası’nın Işığında İzmit’te Kültürel Yaşam, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kocaeli 2013. O. Şenyurt, 1923-1960/ İzmit Cumhuriyet’in Tanıkları Binalar ve Kentten Haberler, TMMOB Mimarlar Odası Kocaeli Şubesi Yayını, Kocaeli 2010.;115K269 no’lu TÜBİTAK “Kültürel ve Toplumsal Bir Pratik Olarak Sinemaya Gitmek: Türkiye’de Seyirci Deneyimleri Üzerine Bir Sözlü Tarih Çalışması” Başlıklı Proje Raporu.

Mert GÜRER