Türkiye’nin En Büyük Endüstriyel Mirasının Müzeye Dönüşüm Projesi

1936 yılında kurulan İzmit SEKA Kâğıt Fabrikası, 2004 yılında faaliyetlerini durdurup 2005 yılında Kocaeli Büyükşehir Belediyesine devredilmiştir. 2007 yılında SEKA 1. Kâğıt Fabrikasının müzeye dönüştürülme kararı alınmıştır. SEKA’nın kuruluşunun 80. Yıl dönümü olan 6 Kasım 2016 tarihinde açılan SEKA Kâğıt Müzesi, toplamda 12.345 m2’lik bir kapalı alan üzerine kuruludur. SEKA Kâğıt Müzesi; ziyaretçiyi odağına alan, Türkiye’nin en büyük endüstriyel mirasının müzeye dönüşüm projesidir. Müze, farklı yaş gruplarından oluşan ziyaretçiler için çağdaş bir sergileme yaklaşımı sunmaktadır.

SEKA Kâğıt Müzesi 4 kattan oluşmakta, içerisinde 18 salon bulunmaktadır. Bu salonlarda SEKA 1. Kâğıt Fabrikasından kalan makineler, çağdaş müzecilik anlayışı içerisinde orijinaline uygun olarak korunmuş ve restore edilmiştir. Bu makineler içerisinde en önemli olanı 1936 yılında açılan SEKA 1. Kâğıt Fabrikası’na ait 2 numaralı kâğıt makinesidir. Müze bünyesindeki tematik salonlarda bulunan 120 adet vitrin içerisinde belge ve objeler ile kâğıt yapımının tüm aşamaları ziyaretçilere detaylı bir şekilde sunulmakta, kâğıt hakkında merak edilen tüm bilgilere rahatça ulaşılabilmektedir. Ziyaretçiler kâğıdı, kâğıdın tarihini, üretim süreçlerini her yönüyle keşfedebilmekte; idealist bir vatansever olan Mehmed Ali Kâğıtçı’nın düşlerine, bir sosyal dönüşüm modeli ve endüstri mirası olan SEKA’nın öyküsüne tanıklık edebilmektedir.

Kâğıt Müzesi zemin katta bulunan Karşılama Salonunda, müzenin maketi, tanıtım videosu ve fabrika çalışanları işçileri anlatan fotoğraflar ve yerleştirmeler mevcuttur. Türbin Dairesi Salonunda, buhar türbini ile çalışan jeneratörler ve gerekli elektrik enerjisinin üretilip fabrikaya dağıtıldığı bölüm mevcuttur. Bu salonda Bitinya krallığından başlayarak Nikomedya, Roma, Selçuklu ve Osmanlı İmparatorluklarına kadar SEKA alanı ve bulunduğu bölgenin geçmişten günümüze tarihsel öyküsü anlatılmaktadır. Müzenin Şlayfer Salonlarında İzmit Körfezinden su kanalları aracılığıyla fabrikaya gelen odun tomruklarının Şlayfer adı verilen öğütücülerde lif haline getirilerek kâğıt hamuruna dönüştürülmesi anlatılmaktadır. Fabrika inşaatı esnasında temel kazılarında ortaya çıkan arkeolojik buluntuların kazı çalışmaları bu salonun bulunduğu yerin altında gerçekleştirilmiştir. Bu salonda, arkeolojik kazı çalışmaları ve ortaya çıkan kültürel miras anlatılmaktadır.

Müzenin Güç Santrali Salonunda, türbin dairesinde üretilen elektrik enerjisinin, salonda yer alan elektrik panoları ile fabrikanın çeşitli birimlerine dağıtıldığı ve denetlendiği bölüm bulunmaktadır. Bu salonda, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki ilk kâğıthanelerden başlayarak Türkiye’deki kâğıt üretiminin tarihi, Selüloz ve Kâğıt işletmelerinin kurumsal öyküsüne değinilmektedir. Başta İzmit (Kocaeli) SEKA Kâğıt Fabrikaları olmak üzere, Türkiye’nin dört bir yanına dağılmış olan; Çaycuma (Zonguldak), Aksu (Giresun), Afyonkarahisar, Akdeniz (Antalya), Balıkesir, Dalaman (Muğla), Kastamonu ve Bolu şehirlerinde kurulan onlarca SEKA Müessesesinin kuruluş hikâyeleri anlatılmaktadır. Bu salonda Cumhuriyet Dönemi sanayileşme sürecinde, önemli bir yere sahip olan fabrikanın kuruluş sürecinden başlayıp İzmit’ten Türkiye’ye yayılan kâğıdın hayat hikâyesini görüntüler eşliğinde izlenebilmektedir. Yine zemin katta bulunan Doğu Galerisindeki panolarda, kâğıt, kâğıt hamuru ve elde ediliş yöntemleri hakkında bilgiler verilmektedir.

İkinci katta bulunan Dekantasyon Kulelerinde mekanik su arıtma dairesindeki elekten gelen suyun süzülerek suyun ve içindeki liflerin tekrar kullanılmasını sağlayan dekantasyon kulelerinin grafik anlatımı yer almaktadır. Teksif Dairesi Salonunda teksif eleklerinin işlevi ve üretim sürecinde kullanılan yardımcı maddelerle birlikte kimya laboratuvarı yer almaktadır.

Birinci katta bulunan Hamur Hazırlama Salonunda, fabrikada farklı yöntemlerle elde edilen çeşitli kâğıt hamurlarının kâğıt makinesinin depolarına gönderilmeden önce üretilecek kâğıt türüne göre karışımlarının yapılarak, son hamurun hazırlandığı bölüm mevcuttur. Bu alanda ayrıca, katkı maddeleri, renklendirmede kullanılan boyar maddeler ve pigmentlerin de depoları bulunmaktadır. Bu salonda, kâğıdın Çin’den Avrupa’ya, dünyadaki tarihsel yolculuğu anlatılmakta; El yapımı kâğıt ve sanat atölyeleri ile birlikte işçilerin giyinme odası canlandırmasına yer verilmektedir.

Zemin kattaki Hamur Depoları salonunda, hazırlanan kâğıt hamurlarının üretime aktarılıncaya kadar muhafaza edildiği depoların ve yağhanenin yer aldığı bölüm mevcuttur. Hamur Temizleme Bölümünde, kâğıt hamurunun pisliklerden arındırılarak temizlendiği bölüm bulunmaktadır. Bu bölümde birbirine bağlı olarak çalışan kâğıt makinesi, hamur depoları, seviye kasaları, kesafet(yoğunluk) düzenleyiciler ve rafinörler bulunmaktadır. Kâğıt Makinesi Salonunda kâğıt hamurunun kâğıt veya kartona dönüştüren kâğıt makinelerinin bulunduğu, fabrikanın ana üretim bölümü anlatılmaktadır. Mehmed Ali Kâğıtçı Salonunda Türkiye’deki kâğıt sanayinin kurucusu Mehmed Ali Kâğıtçı’nın hayatı belgelerle anlatılmaktadır. Aynı salonda Kâğıtçı’nın hayatı boyunca yazmış olduğu kitapları ve şahsi eşyaları da sergilenmektedir.

Müzenin bodrum katında bulunan SEKA’da Sosyal Hayat Salonunda çalışanların, lojman ve kamp alanlarından kültürel ve sosyal aktivitelerine, dayanışma marketlerinden işçi sendikasına, spor faaliyetlerinden kurum itfaiyesine, radyosuna ve yardım derneklerine, SEKA’nın gündelik yaşamına ilişkin öyküler ve SEKA’lılık bilinci anlatılmaktadır.

Birinci Katta bulunan SEKA Matbaa Şefliği Salonunda SEKA Matbaasında kullanılan tertip, baskı, cilt makineleriyle birlikte matbaada üretilen baskı örnekleri ve fotoğraf makineleri koleksiyonu yer almaktadır. Müzedeki Kâğıt Bitkileri Avlusunda, genel olarak kâğıt üretiminde kullanılan bitki ve ağaç türlerinin örnekleri sunulmaktadır. Kâğıt üretiminde kullanılan iğne yapraklı, geniş yapraklı ağaçlar, endüstriyel lif bitkileri ve yıllık bitkiler tanıtılmaktadır.

SEKA Kâğıt Müzesinde Sivil Toplum Kuruluşlarının, kişilerin ve kurumların çeşitli sanat eserlerini sergileyebileceği; etkinlik ve toplantı yapabilecekleri bir sergi salonu mevcuttur. Kâğıt Müzesinde gelen ziyaretçilere canlı rehberlik ve sesli rehberlik hizmetleri verilmektedir. Alanında uzman eğitmenler El Yapımı Kâğıt Atölyesi, Ahşap Atölyesi, Kâğıt Katlama Sanatı (Origami), Kâğıt Kesme Sanatı (Krigami) gibi birçok atölye ile her yaş grubuna yönelik eğitimler vermektedir.

KAYNAKÇA

http://sekakagitmuzesi.com/ Erişim Tarihi: 24.07.2021 Saat:10.09

Kemal Taha HÜLAGÜ