Sanayi Çarşısı, Körfez Küçük Sanayi Sitesi, İzmit Sanayi Sitesi

Aşağı Baç mevkiinin devlet yolu ile demiryolu arasında 1956 yılında Sanayi Mahallesi kurulmasına karar verilmiştir. İnşaatın ihalesi, 31 Temmuz 1956 yılında İzmit Belediye Encümenliğinde yapılmıştır. Emlak Kredi Bankası her bir dükkân sahibine 2000 lira inşaat kredisi vereceğini söylemiştir. Bu çarşıda metrekaresi 6 lira olan 30 metrekarelik dükkânların yapılması planlanmaktadır. Verilen kararlar doğrultusunda Sanayi Çarşısı adıyla 96 adet dükkân 15 Kasım 1956’da 343.000 lira keşif bedeli ile ihaleye çıkarılmıştır. 1957 yılında şantiyesi kurulan inşaata İzmitli müteahhit İsmail Pekdemir başlamış, inşaat malzemeleri için milletvekillerinden yardım sağlanmıştır. 1958 yılında Sanayi Çarşısı Ortaklığı Başkanlığından Azim gazetesine verilen bir bilgilendirme aracılığıyla inşaatın demir eksikliği nedeniyle durduğu öğrenilmektedir. Başkanlık inşaatın devam etmesi için belediyeden 49 ton olan betonarme demiri tahsis etmesini ve satış şartnamesindeki hususları yerine getirmesini istemektedir. İlerleyen günlerde Vali ve Belediye Başkanı Ekmel Çetiner’in ilgisiyle inşaatın ikmali için gerekli olan kredi ve demir temin edilmiştir. Fakat zaman içerisinde birtakım aksaklıklar yaşanmaya devam etmiştir. İzmit Belediyesi alanın çevresindeki yol ile elektrik ve kanalizasyon işlerini yapamadığı, binaları da tamamlayamadığı için iş sahipleri zarar etmiştir. Bu nedenle ortaklar arasında anlaşmazlıklar çıkmış, ortaklıktan ayrılmak isteyenler olmuş ve en sonunda kentin Gölcük yoluna denk gelen İzmit Sanayi Çarşısının inşaatı yılan hikâyesine dönmüştür. 1959 yılına gelindiğinde, dört senedir bitirilmeye çalışılan ve büyük masraflarla başlanmış olan Sanayi Çarşısının tamamlanamadığı tespit edilmektedir.

1963 yılında yarım kalan Sanayi Çarşısının inşası sırasında, eski karayolu seviyesinin dikkate alındığı ve şimdiki karayolundan aşağıda kaldığı için dolgu yapılması gerektiği fark edilmiştir. Bu işin yapımı için ihtiyaç olan 5 milyon liranın o dönemin bütçe koşullarında karşılanamayacağı anlaşılmaktadır. 1968 yılında gelindiğine inşaatla ilgili hiçbir ilerleme kaydedilmemiştir. Seçim döneminde Leyla Atakan, seçimi kazandığı takdirde ilk ele alacağı konunun Sanayi Çarşısı olduğunu belirtmekte, dükkânların hızla yapılacağı ve taksitle esnaflara satılacağı sözünü vermektedir. Fakat inşası gerçekleşemeyen Sanayi Çarşısı yıllar içerisinde harabe haline gelmiştir. Bu yerin gözden çıkarılmasıyla birlikte 1970’lerin sonuna doğru, projenin devamı ve yer değiştirmesi şeklinde İzmitGölcük yolu üzerinde (eski yeri Demiryoluna komşuyken, yeni yeri aynı hizada Gölcük’e doğru inmiştir.) yeni bir sanayi sitesinin inşaatına başlanmıştır.

1981 yılına gelindiğinde atölyelerden çıkan hurda parçalar uzun süredir toplanmadığı için çarşının içine girmek dahi zor hale gelmiştir. 1983 yılında buranın daha iyi bir amaca hizmet edebilmesi sebebiyle, Kocaeli Mühendislik Fakültesine satılması istenmektedir. Eski Sanayi Çarşısının yeni imar planında “Sosyal Konut Sitesi Gelişme Alanı” olarak ayrılan yer kamulaştırılırsa, Kocaeli Üniversitesinin tüm fakülte binalarını birleştirebilme imkânı doğmaktadır. 1987 yılında eski Sanayi Çarşısını yıkma işlemleri başlamıştır. Bu sırada eski Gölcük kavşağına dört yönden gelen araçların hiç yol kesmeden istedikleri yöne dönmelerini sağlayan yonca projesinin yapılması planlanmaktadır. Çarşının viyadüğe rastlayan dükkânları yıkılıp ayaklarının oturacağı yerlere beton kazıklar çakılmıştır. Geriye kalan kısımlardaki 50 dükkânın yıkımı da gerçekleştikten sonra bu alana yapılacak projeler, çizilecek olan imar planını beklemektedir. İlerleyen yıllarda Kocaeli Üniversitesine verilmeyen bu yere İzmit Belediyesi tarafından 100 adet konut yapılmaya başlanmış, fakat inşaatları tamamlanamamıştır. Tüm çabalara rağmen hayata geçirilememiş olan İzmit Sanayi Çarşısının yerinde bugün Perşembe Pazarı alanı (yeni adıyla 15 Temmuz Milli İrade Meydanı) ve Kocaeli Valiliği bulunmaktadır. Sanayi Çarşısı ve sonrasında gerçekleştirilemeyen konut projesinin ardından uzun yıllar Perşembe Pazarı ve otopark olarak kullanılan alan meydanlaştırıldıktan sonra da bu işlevlerine devam etmektedir. Yan parselinde bulunan ve yapımı 2015 yılında tamamlanan Kocaeli Valilik binasının yeri ise uzun yıllar araç muayene istasyonu olarak kullanılmıştır. Valiliğin alanı ile meydan parseli arasında bulunan eski araç muayene istasyonuna ait kalan kısım uzun bir süre atıl durumda bırakılmıştır. Hurda araçların istiflenmiş olduğu bu yer, 2020 yılında Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından temizlenmiştir.

1978 yılında İzmitGölcük yolu üzerinde “Körfez Küçük Sanayi Sitesi” adıyla başlayan yeni Sanayi Çarşısı ESKA Şirketi tarafından yapılmaktadır. 270 bin metrekarelik alan üzerine kurulmuş olan Sanayi Sitesi, 130 bin metrekarelik gelişme sahasına sahiptir. 1980 yılına gelindiğinde yüzde ellisinden fazlası tamamlanan alanın tamamının bitmesi için 250 milyon liraya ihtiyaç duyulmaktadır. Sitenin bünyesinde 466 işyeri, 178 satış dükkânı, banka şubeleri, PTT, polis karakolu, lokanta, toplantı salonları, camii ve rekreasyon alanları bulunmaktadır. Tüm işyeri ve dükkânlarda asma kat ve tuvalet mevcuttur. İşyerlerinin içine sanayicilerin kullanacağı banyo ve tuvaletler konulmuştur. Toplamda 260 milyar liraya mal olan sitenin alanına 1,5 milyon metreküp toprak doldurulmuştur. 1984 yılında bazı dükkânların hizmete açılmasıyla birlikte alana canlılık gelmeye başlamıştır. Ayrıca sosyal tesislerin büyük bir bölümü faaliyete geçmiştir. 1989 yılında Sanayi Sitesinin ikinci bölüm inşaatının başladığı ve 1997 yılında tamamlandığı görülmektedir. Sitede bugün üç değişik tipte 905 atölye, 221 adet acente satış işyeri ve 1 adet merkez idare binası bulunmaktadır. 2012 yılına gelindiğinde Körfez Küçük Sanayi Sitesinin ismi Kocaeli’nin Körfez ilçesiyle karıştırıldığı ve adresle ilgili çeşitli problemler yaşandığı için olağan mali genel kurulunda yapılan oylama ile “İzmit Sanayi Sitesi” olarak değiştirilmiştir. Ayrıca 2019 yılında İzmit Sanayi Sitesinde kapsamlı bir altyapı yenilenmesi gerçekleştirilmiştir. Kot düşüklüğü ve yağmursuyu altyapı yetersizliği nedeniyle kurulduğu günden bu yana sürekli su baskını yaşamış ve hiç müdahale edilmemiş olan alandaki yağmursularını uzaklaştırmak için Kocaeli Büyükşehir Belediyesi İSU Genel Müdürlüğü yeni yağmursuyu hatları inşa etmiş ve mevcut yağmursuyu hatları ile terfi merkezinin temizliklerini yapmıştır. Bugünün İzmit Sanayi Mahallesi sınırlarında İzmit Sanayi Sitesi dışında yeni bir yapılaşma daha gerçekleştirilmiştir. 2010 yılında Çarşı Yapı adıyla genellikle yapı sektörüne ait firmaları kentin kargaşasından ve yoğunluğundan alan ve bir araya toplayan büyük ve ferah bir alışveriş merkezi inşa edilmiştir. 85 bin metrekare açık alan üzerine 2 katlı bitişik bloklar halinde kurulan merkezde 186 adet dükkân ve 20 adet ofis bulunmaktadır. Daha önce Sanayi Sitesinde yerleri olup buraya taşınan firmalara da rastlanmaktadır.

KAYNAKÇA

Azim gazetesi; Bizimşehir gazetesi; Hürsöz gazetesi; Kocaeli gazetesi; Şenyurt, 1923-1960/İzmit Cumhuriyet’in Tanıkları Binalar ve Kentten Haberler, TMMOB Mimarlar Odası Kocaeli Şubesi, İstanbul, 2010; Özden Senem Binici, İzmit’te 1936-1966 Yılları Arasındaki Yapı Üretiminin Kentin Gelişimine Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli, 2012; Özgür Kocaeli gazetesi; Türkyolu-Bizimşehir gazetesi; Türkyolu gazetesi.

Özden Senem EROL