Sadece Karamürsel’de Yetişen Zeytin Türü

Anavatanı, Anadolu’nun da içinde yer aldığı Yukarı Mezopotamya ve Güney Ön Asya olan ve buradan diğer Akdeniz ülkeleri ile Kuzey-Güney Amerika’ya yayılan zeytinin tarihi MÖ 4000 yılına kadar uzanır. Mitolojide çeşitli hikayelere konu olan bu değerli ürün, ülkemizin Marmara, Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetiştirilmektedir.

İzmir Zeytincilik Araştırma Enstitüsünün belirlediği çeşit özellik belgesine göre zeytinin ülkemizde, sofralık ve yağlık olmak üzere 83 çeşidi vardır. Ürün çeşidiyle ilgili düzenlenmiş bulunan bu belgenin 67. sırasında, iklimsel farklılığı sebebiyle sadece Kocaeli’nin Karamürsel ilçesinde yetişen Samanlı Zeytini de yer almaktadır. Samanlı Zeytini, yetiştiği iklimsel ortam ve türünün yerel özelliklerinden dolayı diğerlerinden ayrı lezzet içerir. Bu farklılığın ise, Samanlı Dağlarının İzmit Körfezine kadar inen eteklerinde yer alan Kocaeli’nin Karamürsel ilçesinin, içinde nem oranının yüksek olan Karadeniz-Akdeniz karışımı bir iklimi yaşamasından kaynaklandığı belirtilmektedir. Dolayısıyla bu değişken iklim, topraklarında yetişen Samanlı Zeytinini bu ilçeye has kılmaktadır.

Karamürsel Samanlı Zeytininin genetik yapısı ile ilgili Gebze Teknik Üniversitesince gerçekleştirilen analiz raporunda şu sonuca varılmıştır:

“Bu bağlamda, Karamürsel Samanlı, Kara Zeytin, İznik Samanlı çeşitleri Ayvalık çeşidinden köken almış olabilir ve coğrafik ayrımlarla kendi içerisinde çeşit düzeyinde farklılaşmış olabilirler. Sonuç olarak, iklim ve coğrafya koşullarının türleşme üzerindeki etkileri dikkate alındığında, morfolojik ve moleküler analizler sonucunda Karamürsel Samanlı zeytin çeşidinin, adı geçen diğer çeşitlerden ayrılarak ‘çeşit’ düzeyinde farklılaşmış olabileceği düşünülebilir.”

Adını, ilçede coğrafi bir etkinliğe sahip Samanlı Dağlarından alan bu zeytinin yetişmesinin, varlığını sürdürdüğü yerel çevre ile sınırlı olduğu anlaşılmıştır. Zira bu cins ürününün yetişmesi için diğer zeytin türlerinin bulunduğu bölgelerde denendiği fakat olumlu neticeler alınamadığı anlaşılmıştır. Netice itibariyle Samanlı Zeytini, sadece Karamürsel ve çevresinde varlığını sürdürebilmekte ve verim alınabilmektedir. Samanlı Zeytini, genel olarak ana ağaçların dip sürgünlerinden ya da diğer türlerden bir zeytine yapılan çelik aşısı ile elde edilir. Ağacın gelişip büyümesinde, diğer zeytin türlerinde yürütülen uygulamalar yapılır. Samanlı Zeytininin don ve soğuk havaya karşı duyarlılığı yüksektir.

Kentleşmenin yoğunluk kazanmasından ötürü ilçe topraklarındaki zeytin bahçelerinin azalması üzerine Karamürsel Belediyesi, yapı inşa edilecek arsalardan sökülen asırlık zeytin ağaçlarının, zayi edilmeden başka alanlara dikilmesi suretiyle onların koruma altına alınmaları çalışmalarını sürdürmektedir.

 

Halk dilinde ‘Tatlı Zeytin’ diye de bilinen Samanlı Zeytini, daha ziyade yeşil ve siyah olarak tüketilen, sofralarda kırma, salamura ve tuzlama şeklinde yer alan bir sofralık zeytin türüdür. Botanik’teki Oleaeuropaea adından türetilen Oleuropein (zeytinin içeriğine acılık veren bileşik madde) Samanlı Zeytininde düşük olduğundan, bu oluşum, meyvenin kısa sürede tatlanmasını ve yenecek hale gelmesini sağlar. Bundan dolayıdır ki, diğer zeytin türlerinin aksine hasadından 1 ay sonra yenebilir. Orta iri taneli, kabuğu ince, çekirdeği ise küçüktür. Yüksek ölçekli aroması onu lezzetli kıldığından, sabah kahvaltılarının aranılan yiyeceğidir. Sofralık olarak tüketilmesi yanında ayrıca yüzde 21 yağ oranına sahip bu yerel üründen sızma yağ da çıkarılmaktadır.

Ayrıca Karamürsel’de su zeytini olarak da anılan, ancak yeni ekimleri yapılmaması sebebiyle rekoltesi her geçen gün azalan Kalamata Zeytini, namı diğer eşek zeytini, iri, etli ve yumuşak meyvesiyle, Kocaeli Bölgesinde tercih edilen ürünler arasındadır.

Kendisine has özellikleriyle tüketicilerin beğenisini kazanan ve genel olarak, yeşil kırma, siyah sele ve salamura olarak tüketilen sofralık Karamürsel Samanlı Zeytini için Coğrafi İşaret Tescil Belgesi alımı konusunda, Karamürsel Kaymakamlığı Tarım ve Orman İlçe Müdürlüğü, gerekli çalışmalarını tamamlamış olup, 21 Ocak 2021 tarihinde Türk Patent Kurumuna başvurmuştur.

KAYNAKÇA

Marmara Zeytin marmarabirlikakademi.com/tr/zeytinkütüphanesi; Erdoğan Özdemir, Kaptan-ı Derya Karamürsel, 5. Baskı, Zinde Yayınevi, 2017İstanbul, s.15; Zeytin Araştırma Enstitüsünün 3 Mayıs 1990 tarihli Zeytin Çeşit Özellik Belgesi, sıra no 42-67, Huzurun Başkenti Karamürsel Dergisi-3 aylık-Kış 2020, sayı 7, s.19; Karamürsel Tarım ve Orman İlçe Müdürlüğüne gönderilen 10 Kasım 2021 tarihli Gebze Teknik Üniversitesi Biyoteknoloji Raporu ; 6 aylık Bilge-Ağaç Dergisi, Yıl-1, Sayı-1, 14 Mayıs 2018-İzmir, s.145-146.

Erdoğan ÖZDEMİR