Esnaf, Siyaset Adamı

İzmit’in tanınmış esnaflarından birisi olan Saadettin Dinçbaş 1904 yılında İzmit’te doğmuştur. Saadettin Bey İzmit doğumlu olmasına rağmen; dedesi Seyyid Osman Efendi Kırım göçmenidir. Yani Dinçbaş ailesi, Kırım’dan Türkiye’ye göç etmiştir. Vasfiye Hanım ile evli olan Dinçbaş’ın 1929 yılında Lütfü adında bir oğlu olmuştur. Saadettin Bey, oğlunun doğum tarihi olan 1929 yılında Kemaliye Caddesi’nde Dinçbaş Bakkaliyesi’ni açmıştır.

İzmit’te bakkalcılık denilince akla gelen Saadettin Dinbaş, Kocaeli’nin ticaret tarihine damga vurmuş kişilerden birisidir. 1920’lerde başlamış olduğu bakkalcılığa ve diğer ticaret alanlarına dair işlerini 1989 yılına kadar devam ettirmiştir. Özellikle1940’lardan sonra da 1929 doğumlu oğlu olan Lütfi Dinbaş ile birlikte ticari faaliyetlerini sürdürmüştür. Çarşıbaşı’nda yer alan Dinçbaş Bakkaliyesi Tepecik Vergi Dairesi’ne bağlı olmuştur. Bugün her ne kadar Dinçbaş Bakkaliyesi mevcut değilse de İzmitli olanlar, bu yerin ne kadar önemli olduğunu ve İzmit tarihi için olan kıymetini çok iyi bilmektedirler.

Ticarette olduğu kadar siyasi hayat içerisinde de aktif olarak yer alan Saadettin Dinçbaş, İzmit’te kuruluşundan itibaren Cumhuriyet Halk Partisi’nde siyaset yapmış ve parti içerisinde önemli mevkilerde yer almıştır. 1935 yılında İzmit İlçe İdare Heyetine seçilen Dinçbaş, 1941 yılında Yusuf Pozan, Mehmet Yüce, Kemal Selçuk, Yusuf Bilgisu ve Nail Bilci ile aynı göreve yeniden seçilmiştir. 1946 yılında yeniden Cumhuriyet Halk Partisi İzmit İlçe Başkanlığı İdare Heyeti’ne seçilen Saadettin Dinçbaş, Salih Kalemcioğlu’nun İlçe Başkanlığı yaptığı idare heyette üye olarak görev yapmıştır.

Cumhuriyet Halk Partisi içerisinde bu şekilde faaliyet yürüten Saadettin Dinçbaş, 1950 yılında partisinin İzmit İlçe Genel Meclis üyesi adayı olmuştur. Hasan Akduman, Rasim Alptekin, İrfan Dergin, Hilmi Ege, H.Mahmut Erdem, Hasan Tantan, Muharrem Turan, Şevket Selmankurt ve Müfit Saner ile birlikte aday olarak seçimlerde aktif olarak yer almıştır. Seçim döneminde faaliyetler yürüten Saadettin Bey toplamda 3.818 oy almıştır. Bu veriler, Dinçbaş’ın İzmit’te siyasi hayat içerisinde ciddi faaliyetler yürüttüğünü ortaya çıkarmaktadır.

CHP İzmit İlçe Başkanlığı’nda aktif olarak görev yapan Saadeetin Dinçbaş, İzmit Halkevi Başkanlığına da atanmıştır. 9 Mart 1951 tarihinde yapılan bu atamanın sebebi İzmit Halkevi Başkanı Kemal Öz’ün istifa etmesidir. Kemal Öz’ün istifasından sonra ilk önce İzmit Halkevi Başkanlığına Ahmet F. Aşeni getirilmiştir. Ancak bu kişinin ikamet yerinin Gölcük olması ve buranın İzmit’in uzağında yer alması dolaysıyla Kocaeli Halkevi İdare Başkanlığı tarafından bu atama iptal edilmiştir. Bu göreve Dinçbaş tayin edilmiştir. Böylece, bu tarihten kapandığı tarihe kadar İzmit Halkevi Saadettin Dinçbaş tarafından idare olunmuştur. Saadettin Dinçbaş’ın Kocaeli’ne en büyük katkılarından birisi 1954 yılında SUSANBAŞ Ekmek Fabrikası’nı kurmasıdır. Esasında 1949 yılında fabrikayı tek başına kurmak istemiştir; ancak maddi sorunlardan dolayı ortaklarıyla birlikte hareket etmiştir. Bu bağlamda Saadettin Bey, İzmitli tüccarlardan Şahap Bilgisu, Müfit Saner ve Tahsin Özbek tarafından ortaklaşa Kocaeli Un Fabrikası açılmıştır. Fabrikanın üç kurucusunun soyadlarının ilk heceleri olan Bilgisu’nun “SU”’yu, Saner’in “SAN”ı ve Dinçbaş’ın “BAŞ”ı alınarak SUSANBAŞ Un Fabrikasının ismi oluşturulmuştur. İzmit Ali Bey Çiftliği’nde açılan un fabrikası su ile çalıştırılmış ve tesiste son model makineler kullanılmıştır.

Kocaeli ve çevresinin un ihtiyacını karşılayabilen SUSANBAŞ Un Fabrikası 1954 yılı itibarıyla günde 30 ton un üretebilecek durumda olmuştur. Bu üretim miktarı ile birlikte fabrika tüm Marmara Bölgesi’nin un ihtiyacını karşılayacak düzeyde yer almıştır. Ayrıca 1954 yılında hâlihazırda Türkiye’nin modernliği itibariyle Kocaeli Un Fabrikası başta gelen tesislerden birisiydi. SUSANBAŞ Un fabrikası kurulmadan önce Kocaeli’de un üretilmediği için ekmek sıkıntısı yaşanmakta ve Eskişehir ile Bursa’dan getirilen unların geç gelmeleri sıkıntılar oluşturmaktaydı. Bundan dolayı Saadettin Dinçbaş ve ortakları, bahsi geçen un fabrikasını kurmakla vilâyetin un eksikliğinin giderilmesinde ciddi katkı sağlamışlardır.

Saadettin Bey, İzmit’te ticaretle uğraştığından İzmit Ticaret ve Sanayi Odası yönetiminde de aktif olarak bulunmuştur. Bu bağlamda, 1954’te İzmit Ticaret ve Sanayi Odası’nda yönetim kurulunu oluşturmak amacıyla yapılan seçimlere katılmıştır. Seçimler gizli oyla gerçekleştirilmiş ve sonuçlar birer tutanakla tespit olunmuştur. Seçimler sonunda İzmit Ticaret ve Sanayi Odası Meclisi’ne Faik Nüzhet Belgin, Saadettin Dinçbaş, Ahmet Terzioğlu, Mahmut Erdem, Hüseyin Sabri Güneysu, İsmail Şener Hasan, Nazmi Oğuz, Mustafa Çeliker, Hilmi Ege, Sabahattin Öztan, Mehmet Yüce ve meclis başkanlığına da Hilmi Ege seçilmiştir. Aynı gün meclis içerisinden beş kişilik yönetim kurulu oluşturulmuştur. Buna göre yönetim kurulu Nazmi Oğuz, Faik Nüzhet Belgin, Mustafa Çeliker, Sabahattin Öztan ve Saadettin Dinçbaş’ın da dahil olduğu kişilerden kurulmuş ve başkanlığına Nazmi Oğuz getirilmiştir. Böylece bu tarihten itibaren İzmit Ticaret ve Sanayi Odası yönetiminde yer almaya başlayan Saadettin Bey, İzmit’te ticaret ve sanayinin gelişimine katkı sağlamıştır.

Yukarıda ifade edildiği gibi 1929 yılından 1989 yılına kadar 60 yıl boyunca İzmit’te aktif olarak ticaret yapan Saadettin Bey, İzmit’in tanınmış tüccarlarından birisi olmuştur. Kendisinden sonra onun ticaret işlerini oğlu olan Lütfi Bey devam ettirmiş ve Lütfü Bey de 1994 yılında emekli olmuştur. İzmit’in sembol bakkallarından olan Dinçbaş Bakkaliyesi’nin bugünkü yerinde Faruk Bozüyük tarafından işletilen Evin Şarküteri yer almaktadır.

KAYNAKÇA

Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (CCA), Fon Kodu: 490.1.0.0; Yer No:281.1128.2; Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (CCA),Fon Kodu: 490.1.0.0; Yer No: 943.657.1; Azim gazetesi, 16 Eylül 1954, Sayı: 24. 746; Bizim Şehir gazetesi, 16 Eylül 1954, Sayı: 710; Türk Yolu gazetesi, 30 Kasım 1954, No: 4956; Bilal Tunç, Demokrat Parti Dönemi Kocaeli (1950-1960), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 2016, s. 206, 214, 250; Bilal Tunç, “1950’li Yıllarda Kocaeli’nde Sanayi Alanında Gelişmeler”, Uluslararası Çoban Mustafa Paşa Ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu IV Bildirileri, (Cilt II), Kocaeli 2018, s.1460; Hüseyin Erol ve Yavuz Ulugün, İzmit Esnaf ve Ticaret Tarihi, Kocaeli 2003, s. 125; Müzeyyen Ünal, “İkinci Dünya Savaşı Sırasında İzmit’te Ticaret Hayatı”, Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu II, (Cilt III), Kocaeli 2016, s. 1022, 1051.

Bilal TUNÇ