Kocaeli’de Romanlar/Kocaeli’nin Kültürel Zenginliğinin Bir Parçası

Roman topluluklarının Hindistan’ın Pencap Sind Nehir havzası boyunca Pakistan ve Afganistan’ın da içinde bulunduğu bölgelerden çıkıp, 1050 yılı civarında İran ve Anadolu üzerinden dünyaya yayılmış Hint-Avrupa kökenli bir halk olduğu dünya üzerinde kabul gören en yaygın görüştür. Hindistan’dan başlayan göç sonrası gidilen her rotada kalmayı tercih eden aileler nedeniyle günümüzde neredeyse dünyanın yarısında Romanlara rastlayabiliyoruz. Tarihin sayfalarına bakınca Kocaeli’de Roman grupları 10.yy’dan itibaren görülmektedir. X-XIV. asırlar arasında Kocaeli’de bulunan Romanlar daha sonra Balkanlara ve devamında da Avrupa’ya geçmişlerdir.

Romanların Avrupa’ya girmeden önce, Balkanlar’da özellikle Trakya’da beş yüzyıl yaşamış olması; başlıca özelliklerinin gelişimi, dilleri ve yerleşik yaşama geçişleri dâhil pek çok özelliklerini etkilemiş; ayrıca Osmanlı İmparatorluğu’nun tutumu, Roman kültürü ve tarihsel bağlarının çeşitli topluluklarla harmanlanmasına fırsat sağlamıştır. Osmanlı İmparatorluğu, Roman topluluklarının gelişmesinde kilit etken olması bakımından önem arz etmektedir.

1800’lerin sonlarında başlayan ve 1923 Lozan Antlaşması sonucunda daha da hızlanan mübadele döneminde bu sefer Balkanlardan gelen Müslüman Türklerle birlikte Roman aileleri de gelmişlerdir. İlginç olan şudur ki, bu mübadele döneminde güneyden kuzeye doğru (Türkiye’den Bulgaristan’a) genel olarak göçebe Romanlar göç etmişlerdir. Bununla birlikte kuzeyden güneye doğru da yerleşik Romanlar göç etmişlerdir ve çoğunluğu İstanbul’a yerleşmişlerdir. İstanbul’a yerleşenler de zamanla İstanbul’un çevresine doğru dağılmışlardır. Bu süreç içerisinde Kocaeli’nin pek çok ilçesine, dolayısıyla İzmit’e de yayılmışlardır.

Türkiye’de 750 bin civarında Roman vatandaş olduğu düşünülmektedir. Günümüzde Romanlar, ülkemizin çeşitli yerlerinde dağınık olarak bulunmaktadır. Romanların en fazla bulunduğu bölgelerin başında Marmara Bölgesi gelirken, bunu ikinci sırada Ege bölgesi takip etmektedir. Daha sonra sırasıyla; Akdeniz, İç Anadolu, Karadeniz bölgeleri gelmektedir. Türkiye’de yoğun olarak yaşadıkları iller Edirne, Tekirdağ, Çanakkale, İzmir, İstanbul, Bursa, Adapazarı ve İzmit olarak sayılabilir.

İzmit Romanları kendilerini tanımlarken büyük çoğunluğu Roman olduklarını belirtmişlerdir. Bazı Romanlar da kendileri için “Roman Muhaciriyiz” tanımlamasını kullanmaktadırlar ve kendilerini İzmitli olarak görmektedirler. Günümüzde İzmit’te nüfusun büyük çoğunluğu Roman ailelerden oluşan altı mahalle vardır. Bunlar; 28 Haziran, Gültepe, Serdar, Tavşantepe, Topçular ve Yeşilkent Mahalleleridir. İzmit Romanları geçimlerini müzisyenlik, çalgıcılık, hamallık, ayakkabı boyacılığı, bohçacılık ve hurda toplayıcılığıyla sağlamaktadır. Kocaeli’de 40 bin Roman yaşadığı tahmin edilmektedir. Romanlar arasında işsizlik ve kayıt dışı istihdamın oranı oldukça yüksektir. Kocaeli’de yaşayan Roman vatandaşların yaptıkları işler, genelde kalifiye olmayan işlerdir.

Kocaeli’nin hemen her mahallesinde yaşayan Romanlar, özellikle kendi kültür yapılarına (klan/aşiret yapısı) uygun olarak bir arada yaşamaya gayret etmektedir. Onların hayat felsefesi özgürce yaşayabilmek üzerine kurulmuştur.

KAYNAKÇA

Ebru Saban Artan, Kocaeli’de Yaşayan Roman Vatandaşların İstihdam Edilmesinin Önündeki Engellerin Kaldırılması Projesi Araştırma Raporu, 2015, s. 7; Barış Aksu, “İzmit Romanlarının Sosyo-Ekonomik ve Aile Yapısının Kocaeli Kent Kültüründeki Yeri”, I. Uluslararası Kocaeli ve Çevresi Kültür Sempozyumu, 2006, s. 38 ve 58.

Ali YEŞİLDAL