Siyasetçi, Gazeteci

Rıfat Yüce, 1879’da Derince/Umurlar köyünde (Günümüzde Tahta köyü/Umurlar Mahallesi) doğdu. Muslular adıyla bilinen sülaleye mensup olan Yüce’nin babası Ömer Ağa’dır (nam-ı diğer Sarı Ömer). Çiftçilikle uğraşan Ömer Ağa, 1890’da köyün de muhtarıdır. Yüce, orta halli bir aileye mensuptur. 1888’de 11 yaşında medrese eğitimi için İstanbul’a gönderildi. Eğitimini tamamlayarak İzmit’e döndü ve ticaret hayatına atıldı. Yumurta ve tavukçuluk işine girdi. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra İzmit İttihat ve Terakki Kulübü’ne üye oldu. 1908 yılı seçimlerinde Çakmaklar köyünden Akçaova nahiyesine bağlı Ağaçlı seçim bölgesinden Müntehib-i Sani (ikinci seçmen) oldu. İttihatçılarla ilişkisi gün geçtikçe kuvvetlenen Yüce, bu tarihlerde Donanma Cemiyeti’nin İzmit Şubesi’nin kuruluşunda görev aldığı gibi İdare heyetinde de yer aldı. İzmit İttihat ve Terakki Cemiyeti içinde çalışmalarına başlayan Yüce, gizli olan Heyet-i Merkeziye’nin Hacı Salih Efendi ile birlikte yetkili olan ikinci ismi oldu. Cemiyetin bu tarihlerde gizli yapılan toplantılarının tamamını organize etti.

Rıfat Yüce, İttihatçıların milli iktisat yaklaşımı doğrultusunda yerli ve milli bir orta sınıf yaratma amacıyla başlatılan girişimlerin İzmit’te öncüsü oldu. Başta Terakki Ticaret Şirketi Osmaniyesi olmak üzere pek çok şirket ve bankanın kuruluşunda yer aldı. 31 Mart Vakası sırasında İttihatçılara yöneltilen “dinsizlik” suçlamalarına karşı propaganda faaliyetleri sürdürdü. Dönemin İttihat ve Terakki İzmit Şubesi Başkanı Reji Hukuk Müşaviri Rüştü Bey ile birlikte Fevziye Camii’nde mevlitler okutup İrşat Heyetleri kurarak köylerde propaganda yaptı. Hareket Ordusu’nun İstanbul’a geldiği günlerde Yüce ve arkadaşları cemiyetin İzmit şubesi olarak İzmit Redif Taburu’nu hazırlamış ve başarılı bir iş çıkarmışlardır. Bu esnada bölgede gerekli takibatı yapmak üzere Merkez-i Umumi tarafından Bedüzaman Said Nursi ve Derviş Vahdeti’yi takiple görevlendirildi. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin 1910’da İstanbul’da yapılan ilk kongresine Adapazarı Rehber-i Terakki Mektebi Müdürü Ali (Dikmen), Kandıra’dan Hüseyin Cahit ve İzmit’ten de Rıfat Yüce katıldı ve kentin sorunlarını özellikle de tren tarifesi meselesini gündeme getirdi.

Babıâli baskını sonrası İttihatçıların mutlak iktidar döneminde cemiyetin İzmit şubesinin ve Yüce’nin faaliyetleri kaldığı yerden devam ettiği gibi üst düzey İttihatçılarla temasları da artar. İki kez Talat Paşa ile görüştü. Bu görüşmeleri ayarlayan isim, 1909’dan beri tanıştığı Enver Paşa’nın yaveri İzmitli Mümtaz’dır.

|.Dünya Savaşı ve sonrasında imzalanan Mondros Mütarekesi sonrasında imparatorluk hızla işgal edilirken İttihatçılar için de zor günler başlamış oldu. Yüce ve cemiyetin diğer üyeleri, İttihatçı Mutasarrıf İbrahim Süreyya’nın onayını ve desteğini alarak çete faaliyetlerini önlemek için benzer bazı girişimlerde faal olarak görev aldı. Yüce ve arkadaşları tüm baskılara rağmen Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti çatısı altında çetelerle ve işgalcilerle mücadele etmiştir. Mütareke sonrasında özellikle Ermenilerin İzmit’teki faaliyetleri yoğunluk kazanmıştır.

Mütareke döneminin İttihatçılar aleyhine gelişen ortamından doğal olarak Yüce de etkilenmiştir. Bu tarihlerde İstanbul’da yayınlanan bazı Ermeni gazetelerinde bölgedeki tehcirden sorumlu isimler arasında gösterilen Yüce, 5 Nisan 1919’da tutuklanarak Bekirağa bölüğüne oradan da 28 Mayıs 1919’da Malta’ya sürgüne gönderildi. Rıfat Yüce’nin tutukluluk dönemi, imparatorluğun da çetin bir mücadele içine girdiği ve git gide Anadolu’da yeni bir devletin temellerinin atıldığı bir dönemdir. Yüce, Mustafa Kemal Paşa ile de ilk defa Bekirağa’da tutuklu bulunduğu günlerde tanıştı. Bu tanışmaya aracı olan kişi İzmitli Mümtaz’dır.

Rıfat Yüce, Malta’da tutuklu olduğundan milli mücadeleye katılamaz. 8 Ekim 1921’de ancak yurda dönebilen Yüce hemen İzmit Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti’nde yer aldı. Cemiyetin ilk başkanı Maarif Nazırı Şükrü Bey’dir ve Trabzon valiliğine atanıncaya kadar da bu görevde kalmıştır. Daha sonra ise, Mustafa Kemal Paşa’nın direktifiyle Rıfat Yüce, Müdafaa-ı Hukuk başkanlığı yapmaya başladı. Halk Fırkası’nın kurulmasından kısa bir süre sonra Anadolu ve Rumeli Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti çatısı altında toplanan tüm cemiyetler gibi İzmit Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti de Halk Fırkası şubesine dönüştürüldü, dönemin İzmit milletvekili olan Saffet Bey’in (Arıkan) önerisi ile başkanlığına da Rıfat Yüce getirildi. CHF il teşkilatının kuruluşunda aktif olarak rol alan Rıfat Yüce, yaklaşık 12 yıl parti teşkilatının vilayet başkanlığını yaptı. Ayrıca Halk Partisi mutemedlik görevini de yapan Yüce, 17 Şubat-4 Mart 1923’te düzenlenen İzmir İktisat Kongresi’ne sunulmak üzere hazırlanan rapor komisyonunda yer aldı. Bunların yanında Kızılay, Yardım Sevenler Cemiyeti’nde yer aldığı gibi 4 Mart 1925’te kurulan Türk Hava Kurumu’nun ikinci başkanı olarak da görev yaptı.

24 Eylül 1925’te Hendek Kaymakamı Tevfik Noyan’ın da girişimleri ile imtiyaz sahibi olduğu Türk Yolu şirketi aracılığıyla Türk Yolu gazetesini çıkardı. Türk Yolu gazetesi Rıfat Yüce’nin kişisel tarihinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Türk Yolu gazetesi ilk çıktığı günden itibaren “Cumhuriyet ve Atatürk’ün yolundan” yürümüştür. Rıfat Yüce de Cumhuriyet değerlerine bağlı, devrimlerin en ateşli ve yürekten destekçisi olmuştur. Rıfat Yüce, aynı zamanda İzmit Halkevi’nin kuruluşunda da yer aldı. Türk Yolu gazetesini Halkevi’nin yayın organı olarak kullanmış, Halkevi faaliyetlerini halka duyurarak desteklenmesini sağlamıştır.

||.Dünya Savaşı yıllarında savaşı yakından takip ederek gelişmeleri okuyucusu ile paylaştı. Rıfat Yüce Milli Şef döneminde de daima Cumhuriyet değerlerinin yılmaz savunucusu oldu. 1945 yılında hâlâ kent tarihi ile ilgili temel yapıtlardan biri olma özelliğini koruyan Kocaeli Tarih ve Rehberi adlı bir eser yayımladı. Yüce, 1950 genel seçimlerinden birkaç devre önce milletvekilliği için adaylığını koymuş ancak kazanamamıştır. 1945-1952 yılları arasında Demokrat Parti’nin kuruluşu, soğuk savaş ve Komünizm ile mücadele Rıfat Yüce’nin köşe yazılarının temel konuları oldu. Yüce, 15 Şubat 1952 tarihinde öldü.

KAYNAKÇA

Funda Selçuk Şirin, “Kocaeli Tarihine Gönül Verenler Bir Portre Denemesi: Rıfat Yüce (1879-16 Şubat 1952)” Uluslararası Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu III, C.2, Kocaeli 2017, s.1084.

Funda SELÇUK ŞİRİN