Kocaeli Milletvekili

Reşit Saffet Atabinen, 4 Eylül 1884’te İstanbul’un Sarıyer semtinde Bedestânî Mustafa Efendi’nin kızı Fatma Saliha Hanım ve Mızıka-i Hümayun eski Miralayı Saffet Bey’in çocuğu olarak dünyaya geldi. Reşit Saffet Bey ile Nurhayat Hanım’ın iki kız bir erkek olmak üzere üç çocukları dünyaya geldi. Çocukluğundan itibaren özel derslerle iyi bir eğitim alan Reşit Saffet Bey 1900 senesinde Saint-Joseph Fransız Lisesi’nden mezun olan ilk Müslüman oldu. 1904 yılında Paris’te Ecole Libre de Science Politiques’ten siyaset bilimi eğitimi ile mezun oldu. İyi seviyede Fransızca ile 1904’te Tütün Rejisi Komiserlik Kalemi Mütercimliğinde işe başladı. Bununla birlikte Fransızca ve İngilizce yayımlanan Levant Herald gazetesinin başyazarı oldu. Sadrazam Avlonyalı Mehmed Ferid Paşa’nın da Özel Kalem Müdürü oldu. Daha sonra Bâbıâli Yazı İşleri Hariciye Kalemliğine görevlendirildi. 1907’de Türkiye-Romanya Karma Komisyonu Başkâtipliği, 1908’de Bükreş Sefareti Başkâtip Vekilliği, ardından sırasıyla Washington, Madrid ve Tahran Sefaretleri Başkâtipliği yaptı. 1912 yılına gelindiğinde Büyükelçilik Müsteşarı oldu ve Maliye Özel Kalemi Müdürlüğüne atandı. 1913 senesinde Edirne Kurtuluş Heyeti Reisi göreviyle Londra ve Romanya’ya gönderildi. Aynı yıl İstanbul’da Maliye Mektebi’nde öğretmenlik yaptı. 1914 ile 1918 arasında Maliye Bakanı Cavit Bey’le birlikte Viyana ve Berlin’deki finansal müzakerelere katıldı. 1918 ve 1920 yılları arasında İsviçre’de ulusal bağımsızlık ile ilgili konularda konferanslar verdi ve bu konuda makaleler kaleme aldı. Mütareke döneminde Mustafa Kemal Paşa ile tanıştı. 1921 senesinde Şura-yı Devlet Tanzimat Dairesi üyesi oldu. 1922’de Lozan Barış Konferansının ilk döneminde Türk delegasyonunun genel sekreterliğini yaptı. 1923 ile 1927 senelerinde Memalik-i Şarkiye Fransız Bankası Müşavirliği, Anadolu Bağdat Demiryolları Meclis Başkan Yardımcılığı ve farklı şirketlerde idari görevler aldı. Hudut Sıhhiye Tasfiye Komisyonu Üyeliği ve Cenevre Uluslararası İktisat Konferansı Müşavirliği yaptı. 1929’da Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti”nin kuruluşunda yer aldı. Ayrıca Türk Tarih Cemiyeti’nin kurucu üyesi ve “Academie des Sciences Morales et Politiques”in ilk Türk muhabiriydi. Reşit Saffet Bey’in önemli bir başka hizmeti ise Türk turizmini canlandırmak için yaptığı çalışmalardı. Mustafa Kemal Paşa’nın emriyle Kasım 1923’te kurulan “Türk Seyyahin Cemiyeti”nin kurucularından biri oldu. Cemiyetin adı 1926 yılında “Türkiye Turing Kulübü”, 1930’dan itibaren ise “Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu” olarak değiştirildi. Reşit Saffet Bey, bu kurumun kurucu başkanı olarak uzun yıllar hizmet verdi. 1930 yılının Ağustos ayından itibaren Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni adıyla bir dergi çıkarıldı ve Reşit Saffet Bey, derginin editörlüğünü yaptı. 1931 yılında Mustafa Kemal Paşa’nın isteği ile Ankara’da kurulacak örnek kooperatif teşkilatlarının çalışma esaslarını ve nizamname taslaklarını hazırladı. 19271931 yılları arasında III. Dönem ve 1931-1934 yılları arasında ise IV. Dönem Kocaeli milletvekilliği yaptı. Bu yıllarda da Avrupa’da Türkiye’yi ekonomi, politika ve bilimsel kongre ve konferanslarda temsil etti. Türk Ocakları Hars Heyeti Genel Sekreterliğini yürüttü. Atatürk’ün yakın bir çalışma arkadaşı olarak eseri Nutuk’u Fransızcaya çevirdi. Türklerin bilim ve medeniyete katkıları üzerine çalışmalar yaptı. 1933’ten 1955 yılına kadar Uluslararası Olimpiyat Komitesi Türkiye Temsilciliği görevini sürdürdü. 1933-1936 arasında da Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Başkanlığı’nda da bulundu. 1934 sonrasında Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu’nun başkanı olarak turizm ve Türkiye’nin tanıtımı çalışmalarına katkı sundu. 1953 yılında İstanbul’un fethinin 500. yılı kutlamaları için önemli çalışmalar yaptı ve fetihle ilgili Avrupa’da bilimsel etkinlikler düzenledi. Tosya’da inşa ettirdiği okul ve Darüşşafaka’ya bağışladığı yüksek öğrenim yurdu, hayır işleri arasındadır. 1940’lı yıllara kadar soyunun dayandığı Şemsettin Sivasi adına atıfla “Kara Şemsi” takma adını kullandı. Kırktan fazla kitabı yayımlandı. Türkçe eserleri arasında Osmanlı Tarihi-Mali Dersleri, Umumi Harbin Menşeleri, Kafkas Etekleri Türk Ticaret Yolları, Türklük ve Türkçülük İzleri, Şarki Avrupa’da Türk Kanı ve Medeniyeti İzleri bulunmaktadır. L’Effort Ottoman, Les Turcs de Perse, L’Islam, des Turcs et la Société des Nations, La Politique économique de la Turquie Kemaliste, Fransızca eserlerinin bazılarıdır. Atabinen, 2 Şubat 1965’te İstanbul’da vefat etti.

KAYNAKÇA

TBMM Albümü, 1920-2010, Cilt I, Ankara 2010; Türk Parlamento Tarihi, TBMM IV. Dönem 1931-1935, Cilt III, haz. Fahri Çoker, Ankara 2012; Ahmet Altıntaş, Şahin Feyza Kurnaz, “Reşit Saffet Atabinen (1884-1965) ve Türk Turizmine Katkıları”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 26, Sayı 42, 2006, s. 9-36; Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA.), 30-1-0-0-17-96-47; 30-18-1-2-152-32-13.

Serkan YAZICI