1960 Askeri Darbesi ile Atanan Kocaeli Askeri Valisi

1956’da tümgeneral olan Raif Yaşar, Genelkurmay Personel Dairesi Başkanlığı yapmış, 1959’da bu görevinden Kocaeli’nde bulunan 15. Kolordu Komutanlığı 23. Tümen Komutanlığına atanmıştır. Yaşar bu görevdeyken 1960 Askeri Darbesi olmuştur. 1960 Askeri Darbesi üzerine Türkiye’deki bütün valiler ve belediye başkanları görevlerinden alınmış yerlerine vilayette bulunan yüksek rütbeli subaylar yönetici olarak atanmıştır. Milli Birlik Komitesi Başkanlığı ve Türk Silahlı Kuvvetleri Başkumandanlığı tebliğleri kapsamında Tümgeneral Raif Yaşar da bu kapsamda Kocaeli valisi ve belediye başkanı olarak atanmıştır. Raif Yaşar, ihtilal günlerinde Kocaeli ve çevresinde asayişi sağlamak için birçok tebliğ yayınlamıştır. İlk tebliğde sokağa çıkmama gibi birçok yasak bulunmaktaydı. Ancak ilerleyen saatlerde bu yasakların yumuşatıldığı ve daha esnek bir hale getirildiği görülmektedir. 29 Mayıs 1960’ta Kocaeli Askerî Valisi olarak yayınladığı 4 Numaralı tebliğinde şu hususları bildirilmişti: “Sayın Kocaeli halkına, 1-Gece ve gündüz serbest saatler içinde hüviyetlerinizi beraberinizde bulundurunuz. 2-Askerî ve mülkî sıhhi personel ve vasıtalar sizlere hizmet için görevlendirilmiştir. 3-Askerî ve sivil gıda müşavirleri ile fiyat murakabe elemanları pazarlarınızı devamlı olarak kontrole başlamışlardır. 4-Birbirinizi seviniz ve hürmet ediniz. 5-Kötülüğe ve kötü hareketlere mani olunuz. 6-Sayın Kocaeli halkının yukarıdaki kurallara riayet etmesini rica ederim.”

Söz konusu tebliğlerde vatandaşlara talimatlar verilmekte ve herkesin bunlara uygun davranması istenmekteydi. Ayrıca yönergelere uymayanların aynı şekilde Askerî Valilik tarafından cezalandırılacağı bildirilmekteydi. 30 Mayıs 1960 tarihi itibariyle DP İl Başkanlığı’nın bütün mallarına el konulması için Kocaeli Askerî Valiliği tarafından işlem başlatılmıştır. Öncelikle partiye ait il binası boşaltılmış ve bahsi geçen yer Askerî Valilik denetimine alınmıştır. Ayrıca parti binasına ait olduğu tespit edilen telefon, posta ve elektrik borçlarına karşılık partiye ait diğer malvarlıkları da haciz edilmiştir. Vilâyetin birçok yöneticisi görevden alınmıştır. Görevden alınan İl Emniyet Müdürü Zeki Demiroğlu’nun yerine Kurmay Yarbay Topkoru ve il emniyet müdürlüğü yardımcılığı görevlerine Binbaşı Sait Altan ile Binbaşı Tarık Erhayır atanmışlardır. Aynı gün içinde İzmit Belediye Başkanlığına ise Kurmay Yarbay İzzet Erduran’ın ataması yapılmıştır. Böylelikle vilâyetin önemli makamlarına askerî yetkililer atanmış ve bu görevler askeriyenin tekeline alınmıştır.

Kocaeli’nde bu olaylar yaşanırken Milli Birlik Komitesi tarafından TBMM feshedilmiş ve DP’li bütün milletvekilleri tutuklanarak Yassıada’ya gönderilmişlerdir. Tutuklanan kişiler arasında Kocaeli milletvekillerinden Ömer Cebeci, Cemal Tüzün, Yunus Nüzhet Unat ve Saadetin Yalım ile DP Kocaeli İl Başkanı Dursun Erol da yer almıştır. Bu durumu 9 numaralı tebliğ ile vatandaşlara duyuran Kocaeli Askerî Valiliği, DP’lileri ikaz etmiş ve herhangi bir siyasi faaliyette bulunmalarını yasaklamıştır. Bu uyarılara rağmen siyaset yapılmaya devam edilmesi halinde; bu işi yapanların cezalandırılacağı Askerî Vali Raif Yasaer tarafından bizzat tebliğ edilmiştir. Bölge Komutanı Korgeneral Hayati Ataker’in Kocaeli’ni ziyareti ve burada halka hitap etmesi sırasında Kocaeli Askeri Valisi Tümgeneral Raif Yaşar da bir konuşma yapmıştır. Yaşar konuşmasında, milletin darbeyi tasvip ettiğinden ve böylece milletin tek parça haline büründüğünden bahsetmiş ve valiliğin emrine uydukları için Kocaeli halkına teşekkür etmiştir. “Kocaelililer bundan sonra işleri güçleri ile meşgul olsunlar. Ricamız huzur ve sükûnetin bozulmamasıdır” sözleriyle halktan yönetimin beklentisi dile getirilmiş, yeni hükümetin milleti refaha götüreceğinden ve bu görevi asıl sahiplerine bırakacaklarından bahsetmiştir.

7 Haziran 1960’ta Kocaeli Askerî Valisi Raif Yaşar’ın görevi son bulmuş ve Kocaeli’ne sivil bir vali atanmıştır. Yeni vali Hüsnü Başer olmuştur. Yaşar, 1 Ağustos 1960 Milli Savunma Bakanlığı Tetkik Dairesi Başkanı iken emekli olmuştur.

KAYNAKÇA

Bilal Tunç, Demokrat Parti Döneminde Kocaeli (1950-1960), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Sakarya 2016; Selma Göktürk Çetinkaya, “27 Mayıs Darbesinin İlk Yedi Gününde Türk Yolu Gazetesi”, Uluslararası Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi ve Kültür Sempozyumu IV, Kocaeli, 2017, ss. 1415-1429; http://gazetearsivi.milliyet.com.tr.

Bülent CIRIK